1. قال الامام علی – علیه السلام – : لا
یَطُولَنَّ عَلَیکُمُ الأمَدُ فَتَقسُوا قُلُوبُکُم.

«کشف
الغمه، ج 2، ص 350»

امام علی – علیه السلام – فرمود: نقطه پایان زندگی (مرگ) را دور و دراز
نبینید که دلهایتان سخت می شود.

2. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله –
: لا تَکثُرُوا الکَلامَ بِغَیرِ ذِکرِ اللهِ، فَإِنَّ کَثرَهَ الکَلامِ بِغَیرِ
ذِکرِ اللهِ قَسوَهُ القَلبِ، إِنَّ أَبعَدَ النَّاسِ مِنَ اللهِ القَلبُ
القَاسِی.

«أمالی
شیخ طوسی، ص 3»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: در غیر از یاد خدا، زیاده گویی
نکنید؛ زیرا زیاده گویی در غیر یاد خدا، موجب سختدلی می شود و دورترین مردم از
خدا، شخص سختدل است.

3. قال الامام علی – علیه السلام – : مَا
جَفَّتِ الدُّمُوعُ إلا لِقَسوَهِ القُلُوبِ، وَمَا قَسَتِ القُلُوبُ إلا
لِکَثرَهِ الذُّنُوبِ.

«علل
الشرائع، ص 81، ح 1»

امام علی – علیه السلام – فرمود: اشکها نخشکیدند، مگر به سبب سخت شدن دلها
و دلها سخت نشد، مگر به سبب فزونی گناهان.

4. قال الامام الباقر – علیه السلام – : إِنَّ
للهِ عُقُوبَاتٍ فی القُلُوبِ وَالأبدَانِ، ضَنکٌ فی المَعِیشَهِ وَ وَهنٌ فی
العِبَادَهِ، وَ مَا ضُرِبَ عَبدٌ بِعُقُوبَهٍ أَعظَمَ مِن قَسوَهِ القَلبِ.

«تحف
العقول، ص 296»

امام باقر – علیه السلام – فرمود: خداوند را برای دلها و بدنها کیفرهایی
است؛ تنگی در معیشت و سستی در عبادت و به هیچ بنده ای کیفری بزرگ تر از سنگ دلی
چشانده نشده است.

5. قال الامام علی – علیه السلام – : قَلبُ
الکَافِرِ أَقسَی مِنَ الحَجَرِ.

«جامع
الأخبار، ص 383، ح 1071»

امام علی – علیه السلام – فرمود: دل کافر، سخت تر از سنگ است.

6. قال الامام علی – علیه السلام – :
القُلُوبُ قَاسِیَهٌ عَن حَظِّهَا، لاهِیَهٌ عَن رُشدِهَا، سَالِکَهٌ فی غَیرِ
مِضمَارِهَا، کَأَنَّ المَعنِیَّ سِوَاهَا، وَکَأَنَّ الرُّشدَ فی إِحرَازِ
دُنیَاهَا !.

«نهج
البلاغه، خطبه 83»

امام علی – علیه السلام – فرمود: دلها در به دست آوردن بهره (و حظ معنوی)
خود، سخت گشته اند و از رستگاری خویش غافل شده اند و در راهی جز مسیر خویش، ره می سپارند؛
گویی مقصود چیزی جز دلهاست و گویی رستگاری آنها در به دست آوردن دنیایشان است!

7. قال الامام علی – علیه السلام – : مِن
وَصِیَّتِهِ لابنِهِ الحَسَنِ – علیه السلام – : إنَّمَا قَلبُ الحَدَثِ کَالأرضِ
الخَالِیَهِ مَا أُلقِیَ فِیهَا مِن شَئٍ قَبِلَتهُ، فَبَادَرتُکَ بِالأدَبِ قَبلَ
أَن یَقسُوَ قَلبُکَ وَیَشتَغِلَ لُبُّکَ.

«نهج
البلاغه، نامه 31»

امام علی – علیه السلام – در سفارشی به فرزند بزرگوارش امام حسن – علیه
السلام – فرمود: دل جوان، در حقیقت همچون زمین خالی و بایری است که هر تخمی در آن
افکنده شود، می پذیردش. از این رو، پیش از آن که دلت سخت گردد و اندیشه ات مشغول و
گرفتار شود، به تربیت تو مبادرت کردم.

8. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله –
: ثَلاثَهٌ یُقسِینَ القَلبَ: اِستِمَاعُ اللَّهوِ وَ طَلَبُ الصَّیدِ وَ إِتیَانُ
بَابُ السُّلطَانِ.

«خصال، ص
126، ح 122»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: سه چیز دل را سخت می کند: بیهوده
شنوی، شکار و آمد و شد به دربار سلطان.

9. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله –
: تَرکُ العِبَادَهِ یُقسِی القَلبَ تَرکُ الذِّکرِ یُمِیتُ النَّفسَ.

«تنبیه
الخواطر، ج 2، ص 120»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: ترک عبادت، دل را سخت می کند،
رها کردن یاد خدا، جان را می میراند.

10. قال الامام علی – علیه السلام – : مَن
یَأمَلُ أن یَعِیشَ غَداً فَإِنَّهُ یَأمَلُ أَن یَعِیشَ أَبَداً، وَ مَن یَأمَلُ
أن یَعِیشَ أَبَداً یَقسُو قَلبُهُ وَ یَرغَبُ فی دُنیَاهُ.

«مستدرک
الوسائل، ج 12، ص 94، ح 13613»

امام علی – علیه السلام – فرمود: کسی که امید داشته باشد فردا زنده است، به
زندگی ابدی امید بسته است و کسی که امید به زندگی ابدی و همیشگی داشته باشد، دلش
سخت می شود و به دنیا راغب می گردد.

11. قال الامام علی – علیه السلام – : إنَّ
کَثرَهَ المَالِ مُفسِدَهٌ لِلدِّینِ مُقسَاهٌ لِلقَلبِ.

«مستدرک
الوسائل، ج 12، ص 93، ح 13609»

امام علی – علیه السلام – فرمود: بسیاری مال و ثروت، مایه تباهی دین و سختی
دل است.

12. قال الامام الصادق – علیه السلام – :
أنهَاکُم أن تَطرَحُوا التُّرَابَ عَلَی ذَوِی الأرحَامِ، فَإِنَّ ذَلِکَ یُورِثُ
القَسوَهَ فی القَلبِ، وَ مَن قَسَی قَلبُهُ بَعُدَ مِن رَبِّهِ.

«الدعوات،
ص 269، ح 767»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: شما را از ریختن خاک روی (جنازه)
خویشاوندانتان نهی می کنم؛ زیرا این کار، سختدلی به بار می آورد و هر که دلش سخت
گردد، از پروردگارش دور می شود.

13. قال الامام علی – علیه السلام – : النَّظَر
إِلَی البَخِیلِ یُقسِی القَلبَ.

«تحف
العقول، ص 214»

امام علی – علیه السلام – فرمود: نگاه کردن به شخص بخیل، دل را سخت می گرداند.

14. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله
– : شَرُّ العَمَی عَمَی القَلبِ.

«أمالی
شیخ صدوق، ص 395»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: بدترین کوری، کوری دل است.

15. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله
– : أعمَی العَمَی عَمَی الضَّلالَهِ بَعدَ الهُدَی وَ شَرُّ العَمَی عَمَی
القَلبِ.

«نور
الثقلین، ج 3، ص 197»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: کورترین کوری، کوری گمراهی بعد
از هدایت است و بدترین کوری، کوری دل است.

16. قال الامام الباقر – علیه السلام – :
إنَّمَا الأعمَی أَعمَی القَلبِ فَإنَّهَا لا تَعمَی الأبصَارُ وَ لَکِن تَعمَی
القُلُوبُ الَّتِی فی الصُّدُورِ.

«من لا
یحضره الفقیه، ج 1، ص 379، ح 1109»

امام باقر – علیه السلام – فرمود: کوری حقیقی، کوری قلب است، زیرا به درستی
که چشمها کور نیستند، اما دلهایی که در سینه هاست کور هستند.

17. قال رسول الله – علیه السلام – : إنَّ
المُؤمِنَ إِذَا أَذنَبَ کَانَت نُکتَهً سَودَاءَ فی قَلبِهِ، فَإِن تَابَ وَ نَزَعَ
وَ استَغفَرَ صَقِلَ قَلبُهُ مِنهُ، وَ إِن اِزدَادَ زَادَت، فَذَلِکَ الرَّانُ …
.

«نور
الثقلین، ج 5، ص 532»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر گاه مؤمن گناه کند، نقطه ای
سیاه در دلش پدیدار می شود. اگر توبه و استغفار کرد، آن نقطه از دلش پاک می شود و
اگر باز مرتکب گناه شد، بر آن لکّه افزوده می شود تا آن که دل او سیاه و تیره می گردد.

18. قال الامام علی – علیه السلام – : وَ
مَن لَجَّ وَ تَمَادَی فَهُوَ الرَاکِسُ الَّذِی رَانَ اللهُ عَلَی قَلبِهِ وَ صَارَت
دَائِرَهُ السَّوءِ عَلَی رَاسِهِ.

«نهج
البلاغه، نامه 58»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر آن کس که (در گمراهی) لجاجت ورزیده و ستیزه
نماید، او همان پیمان شکن نگونساری است که خدا بر دلش پرده کشیده و پیشامدهای بد
روزگار، بر فراز سر او می چرخند.

19. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله
– : لا تَکثُرُوا الکَلامَ بِغَیرِ ذِکرِ اللهِ، فَإِنَّ کَثرَهَ الکَلامِ بِغَیرِ
ذِکرِ اللهِ قَسوَهُ القَلبِ، إِنَّ أَبعَدَ النَّاسِ مِنَ اللهِ القَلبُ
القَاسِی.

«أمالی
شیخ طوسی، ص 3»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: در غیر از یاد خدا، زیاده گویی
نکنید؛ زیرا زیاده گویی در غیر یاد خدا، موجب سختدلی می شود و دورترین مردم از
خدا، شخص سختدل است.

20. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله
– : مَن تَرَکَ ثَلاثَ جُمَعٍ تَهَاوُناً بِهَا طَبَعَ اللهُ عَلَی قَلبِهِ.

«کنز
العمال، ح 21133»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر که شرکت در سه نماز جمعه را
از روی بی اعتنایی به آن ترک کند، خداوند بر دلش مُهر زند.