برای شناخت نایب امام زمان(عج) معیارهایی وجود دارد که با توجه به آنها می‌توان در هر زمان فرد یا افرادی را یافت که صلاحیت این مرتبه را داشته باشند. البته باید دانست که این نیابت، نیابت خاص نیست؛ یعنی، امام زمان(عج) شخصی را به عنوان نایب خاص خود معرفی نمی‌کنند؛ بلکه نیابت عام است؛ یعنی هر کسی که دارای صفات خاصی باشد، به طور عام مجاز است که احکام الهی را بیان کند و شؤونی را که امام(ع) بر عهده دارند، برعهده بگیرد.

حجت الاسلام دکتر جواد جعفری، مدرس مرکز تخصصی مهدویت در این باره پاسخ می دهد؛

انتظار به چه معناست و منتظر کیست؟

انتظار یکی از واژه هایی است که بسیار در روایات آمده و مورد تاکید قرار گرفته است. به ما دستور انتظار حضرت مهدی(ع) را دادند. انتظار در لغت به معنای چشم انتظار بودن است. اما نکته مهم این است که چطور می توانیم بفهمیم که کسی منتظر است؟

به تعبیر روایات گفته اند اگر کسی برای چیزی امید دارد، باید این امید در عمل او دیده شود و اگر این امید در عمل او دیده نشود، معلوم می شود که آدم صادقی نیست، به طور مثال اگر کسی منتظر مسابقه ورزشی است و می خواهد در المپیک شرکت کند، باید اردو برود و شب تا صبح تمرین کند و در عمل خود این انتظار را نشان دهد.

اگر می گویند شما منتظر باشید، ما باید فکر کنیم که امام می آیند تا چه کاری انجام دهند. اگر می آیند تا عدالت را روی زمین اجرا کنند، باید ببینم چقدر عدالت برای ما مهم است و برای اجرای آن تلاش می کنیم؟ اگر می آیند تا حکومت دینی بر پا کنند و دستورات پیامبر(ص) را اجرا نمایند، باید ببینیم ما چقدر دغدغه دین داریم و به دستورات دینی عمل می کنیم.

اگر کسی در زندگی همین ها را مراعات کند به دنبال عدالت باشد، به دنبال دین باشد و به فکر حل مشکلات مردم است و احساس مسئولیت می کند، می توانیم بگوییم که منتظر حضرت مهدی(عج) است.

چگونه می توان نایب امام زمان(ع) را در زمان غیبت شناخت؟

هر کس که به حد مرجعیت از لحاظ علمی، عملی و تقوا برسد و جامع شرایط باشد و به حدی برسد که بشود از او تقلید کرد، نایب امام زمان(ع) می شود، البته روش شناخت مجتهد جامع شرایط را خود مراجع در رساله هایشان نوشته اند.

مراجع سه راه شناخت اعلم را بیان می کنند، اینکه فرد خودش اهل تحقیق باشد و از میان مراجع ببیند که کدام عالم تر است تا از او تقلید کند، یا اینکه دو نفر که عادل و متخصص این امر هستند، بگویند که این فرد برای تقلید اعلم است یا اینکه در جامعه شهرت پیدا کند که فلانی همه بگویند که می شود براش تقلید کرد.

بنابراین اگر افراد متعددی در جامعه هستند که صلاحیت تقلید را دارند، همه نایب امام زمان(ع) هستند اما در مورد اداره جامعه نمی شود که مثلا 5 نفر همزمان جامعه را هدایت کنند زیرا تعارض پیش می آید. پس یک نفر از میان آنها به عنوان کسی که رهبری جامعه را برعهده بگیرد، برای اداره کارها انتخاب می شود که این کار را در جامعه ما مجلس خبرگان انجام می دهد و  کسانی که نزدیک به 100 مجتهد هستند، جلسه می گذارند و کسی را از بین مراجع که صلاحیت بیشتری برای اداره جامعه دارد را به عنوان رهبری جامعه انتخاب می کنند.

در عین حال که همه مراجع تقلید نایب امام زمان(ع) هستند ولی یک نفر را مجلس خبرگان تعیین کرده و به مردم اعلام می کند که او رهبری و مدیریت اجتماع را به عنوان نایب امام زمان(ع) برعهده دارد.

چرا بیشتر یاران امام حضرت مرد هستند؟

ما آمار خاصی از یاران حضرت نه در دوران غیبت و نه ظهور نداریم که بگوییم اکثر مرد هستند یا نه. ولی می دانیم هسته مرکزی و فرماندهی امام که 313 نفر هستند، اکثرا مرد هستند. به این دلیل که آنها قرار است فرماندهی سپاه را در دوران جنگ برعهده بگیرند و روشن است که نمی شود زنان پرچمدار سپاه حضرت شوند.

بنابراین منطقی و روشن است وقتی قرار است کسانی که فرمانده سپاه و رهبری سپاه نظامی را بر عهده بگیرند، باید مرد باشند که بتوانند در سختی ها و مبارزات پرچم را حفظ کند. بنابراین پرچمداران حضرت مرد هستند ولی در جاهای دیگر اینطور نیست که بگوییم اکثریت مرد یا زن هستند.

ما فقط از فرماندهان جنگی حضرت اطلاع داریم که به خاطر فرماندهی، سختی و مبارزه اکثرشان مرد هستند.