181 الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب , 11ج (عربى , چاپى )
عبدالحسین بن احمد امینى (تبریزى , نجفى ) م 1390ق .
چاپ اول : مطبعه الزهراء, نجف : سال 1364ـ 1371ق , 1945ـ 1952 .
چاپ دوم : دارالکتب الاسلامیه, تهران , سال 1372ق , 1331 .
چاپ سوم : دارالکتاب العربى , بیروت , سال 1387ق , 1967م .
چاپ چهارم : همان ناشر, سال 1403ق , 1983 .
چاپ پنجم : مکتبه امیرالمؤمنین (ع ) (شعبهء تهران ), سال 1396ق , 1354ش .
چاپ ششم : دارالکتب الاسلامیه, تهران , سال 1408ق , 1366 .
چاپ هفتم : سال 1409ق , 1367ش .
چاپ هشتم : سال 1410ق , 1368ش .
چاپ نهم : سال 1414ق , 1372 .
چاپ دهم : مکتبه الریف , بحرین , سال 1414ق , 1372ش .
چاپ یازدهم : مؤسسه الاعلمى , بیروت , سال 1414ق .
چاپ محقق , 14جلد:
تحقیق : مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه, قم .
چاپ اول : همان مؤسسه , سال , 1416ق , 1375ش .
وزیرى , ج 1 417ص , ج 2 394ص , ج 3 420ص , ج 4 424ص , ج 5464ص , ج 6 406ص , ج 7 416 , ج 8 396ص , ج 9 402ص , ج 10 387ص , ج 11 399ص .
الذریعه ج 16ص 27ش 97
];ّّکتاب الغدیر بى نیاز از توضیح و تعریف است , چرا که نتیجهء زحمات و مطالعات هیجده ساعتهء مؤلف در شبانه روزو نیز مسافرتهاى او به چند کشور جهان است .
کتابى است که بزرگان و علما و نیز اکثر مراجع تقلید زمان مؤلف و حتى از مسیحیان تقریظ و تقدیر و تشکر براى آن نوشته اند.
در این کتاب ابتدا جوانب واقعهء غدیر از قبیل حدیث آن از نظر سند و دلالت , و نیز آیات در غدیر و یا احادیث مربوط به غدیر, و همچنین شعر و شعرا در غدیر, همه مورد بررسى قرار گرفته و در بسیارى از موارد با کوچکترین مناسبت , مؤلف وارد موضوعات دیگر نیز گشته و در حد کامل به شکل فنى و علمى بحث نموده است .
به نظر مى رسد مؤلف , غدیر را نمودارى از کل جوانب تشیع فرض نموده و در حاشیهء آن اشکالات و ایرادات برعامه را به خصوص در جلدهاى آخر الغدیر بیان نموده است . چنانچه این روش در کتاب <یوم الغدیر>از مهدى على هاشمى (هندى ) نیز دیده مى شود .
اکنون اگر در کتب اخیر عامه نظر کنیم خواهیم دید که تنها نام چند نفر است که در همهء آنها برده شده و از آنها اظهاربى زارى نموده اند! در رأس همهء آنها نام علامهء امینى و همین کتاب اوست .
چرا که در این کتاب فقط به مصادر عامى استشهاد و استفاده از مصادر شیعى بسیار کم است , و مواردى جمع آورى شده که اگر هر انسان آزاده در فکر و خالى از تعصبات مطالعه کند, در قضاوت به یک نتیجهء مثبت خواهد رسید.
کتابشناسى این کتاب عظیم چنین است :
ج 1
در ابتداى این جلد مقدمه اى در صد و بیست و هفت صفحه به قلم فرزند مؤلف حجهالاسلام شیخ محمد رضاامینى در دو قسمت آمده : قسمت اول شامل این ابحاث است : تشریح تاریخ کلى بشر, تاریخ انبیاء زمانهاى انحطاطبشرى , بعثت پیامبر اکرم (ص ), دورهء وحى و نورافشانى تاریخ , اعجاز فرهنگ تشریع و تأثیر قرآنى , ابتداى تاریخ اسلامى , مهاجرت پیامبر به حبشه , دعوت در زمان پیامبر (ص ), جنگهاى پیامبر (ص ), تنظیم و یگانگى عقیده واجتماع , تشکیل دولت اسلامى , رهبرى پیامبر (ص ) و خلافت الهى وانذار, نص بر خلافت اسلامى , نصب و تعیین خلیفه , توطئه بر ضد اهل بیت (ع ), ارتداد در اسلام , هجوم بر در خانه فاطمه (ع ), بیعت و انتخاب خلیفهء سیاسى ,سخت گیرى با امیرالمؤمنین (ع ), وضع و جعل و حدیث سازى در اسلام , مظلومیت شیعه , دادخواهى امام باقر,قلم هاى خود فروخته , نظریات دروغین مدافعین حق .
];ّّقسمت دوم شامل : سخن دربارهء کتاب غدیر, مؤلف کتاب غدیر علامهء امینى و نسب او, تألیفات علامهء امینى ,اجازات , نتایج علمى , ولادت , مسافرت ها, اساتید و مشایخ , زهد و عبادت , مستنسخات , تألیفات و تحقیقات ومطالعات , مسافرت به کتابخانه ها در ایران و سوریه و هند و ترکیه , وفات و مدفن او, مصادر مقدمه .
در اینجا مقدمهء فرزند مؤلف پایان یافته و کتاب شروع مى شود:
ابتدا کلام ناشر و صورت یک تقدیر و کلام مؤلف , حدیث عنوان صحیفه المؤمن , اهدا, حمد و ثنا و مقدمهء کتاب ,تاریخ صحیح , اهمیت غدیر در تاریخ , قصهء غدیر خم , توجه و عنایت به حدیث غدیر آمده است و سپس در چندبخش ابحاث زیر آمده است :
الف ـ راویان و مؤلفین حدیث غدیر: صد و بیست صحابى راوى حدیث غدیر, هشتاد و چهار تابعى از روایان غدیر, شمارش سیصد و شصت راوى به ترتیب زمانى و در اصطلاح طبقات روات حدیث غدیر از ائمهء حدیث وحفاظ و اساتید از قرن دوم هجرى تا قرن چهاردهم , بیست و شش تن از نویسندگان کتابهاى مستقل دربارهء غدیر ازشیعه و عامه .
ب ـ مناشده و احتجاج به حدیث غدیر: 1 مناشده هاى امیرالمؤمنین (ع ): 1 روز شورى 2 زمان خلافت عثمان 3یوم الرحبه سال 35قمرى , همراه با شمارش بیست مورد شهادت صحابه براى حدیث غدیر 4 جنگ جمل , و چندمورد از سلام به على (ع ) به امیرالمؤمنین و شمارش نه شاهد و نیز توضیحى دربارهء آنانکه شهادتشان را کتمان کردند 5جنگ صفین 2 احتجاج حضرت فاطمه (س ) به حدیث غدیر 3و 4 مناشدهء امام حسن و امام حسین (ع ) 5و 6احتجاج عبدالله بن جعفر بر معاویه با حدیث غدیر 6و 7 احتجاج عمر و بن عاص و عمار بن یاسر 9و 10و 11مناشدهء جوانى با ابوهریره و مردى با زیدبن ارقم و مرد عراقى با جابر با حدیث غدیر, و نیز توضیح تحریف طبرى وابن کثیر در حدیث دار 12 احتجاج قیس بن سعد انصارى 13 دارمیهء حجونیه 14 احتجاج عمرو اودى 15و 16احتجاج عمر بن عبدالعزیز (خلیفهء اموى ) و مأمون عباسى به حدیث غدیر, و در آخر سخنى از مسعودى .
ج ـ غدیر در قرآن (الکتاب العزیز): 1 <یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک >: نقل از سى مصدر, افتراى قرطبى وقسطلانى بر شیعه 2 نزول آیهء <الیوم أکملت >در روز غدیر خم : نقل از شانزده مصدر, اشکال بر سیوطى و آلوسى 3نزول آیهء <سأل سائل >در غدیر: نقل از سى مصدر, نظریه دربارهء این آیه .
د ـ غدیر در اسلام : 1 عید غدیر: تهنیت و تبریک ابوبکر و عمر به على (ع ) در روز غدیر با شصد مصدر 2 عیدغدیر و عترت طاهره (ع ) 4 رد قول نویرى و مقریزى بر اینکه عید غدیر را معزالدوله در سال 352قمرى بدعت ];ّّگذاشته 5 تتویج در روز غدیر و معنى قول شیعه : <على (ع ) فى السحاب >.
ه ـ سند حدیث غدیر: چهل و سه بحث , قضاوت در سند حدیث غدیر, رأى عمومى در گمراهى ابن حزم اندلسى و رد قول او بر اجتهاد ابن ملجم و اجتهاد معاویه و عمر و بن عاص , سخن ابن خلکان در حالات ابن حزم .
و ـ مفاد حدیث غدیر و معنى آن : نقل از چهل و دو مصدر که مفعل به معناى افعل مى آید, بیست و دو معنى براى کلمهء <مولى >معناى حقیقى <مولى >جز اولى بالشى ء نیست , شرح قراین بیست گانه براى معناى حدیث , نگاهى درحدیث اسامه و بریده , احادیث تفسیر شده براى معنى مولى , چهارده قول از علما در مفاد حدیث غدیر.
ز ـ اعمال روز غدیر: رجال اسناد حدیث روزه در غدیر, اشکال بر ابن کثیر در خدشه کردن بر آن حدیث .
ج 2
در ابتدا این جلد صورت یک تقدیر آمده است .
ح ـ شعراى غدیر: (لازم به توضیح است این بخش که قسمت عمده اى از این کتاب است بعد از ایراد هر شعرتوضیحات لازم در جوانب مختلف آن از قبیل راویان شعر و یالغات آن و نیز با کوچکترین مناسبتى وارد بحث واستدلال با عامه شده و با طرزى بسیار ادبى و ملایم ولى استدلالى و عمیق مطابق با مبانى اصیل شیعى مطلب را تمام کرده است , تا حدى که جاى هیچ گونه اعتراض و اشکالى باقى نگذارده است .
ضمناً این جلد شامل شعراى قرن اول و دوم و سوم هجرى و به این شرح است :
دربارهء شعر و شعرا, و سپس :
شعراى قرن اول :
اول : امیرالمؤمنین (ع ).
دوم : غدیریهء حسان بن ثابت : آیهء <أفمن شرح صدره فى الاسلام >دربارهء امیرالمؤمنین (ع ), حدیث <امتحن الله قلبه بالایمان >دربارهء على (ع ), احادیث باب علم على (ع ), آیهء <أفمن کان مؤمناً>دربارهء على (ع ), حدیث لیله المبیت , آیه ء<هو الذى ایدک بنصره > و ده آیهء دیگر دربارهء امیرالمؤمنین (ع ), حدیث <لافتى الا على >حدیث <فاطمه أحصنت فرجها>, حالات و ترس حسان بن ثابت , تحریف کتاب <المعارف >ابن قتیبه .
سوم : غدیریه قیس بن سعد: پس آمد آن غدیریه , حالات و صفات قیس , قیس با معاویه , وفات و خاندان قیس .
چهارم : قصیدهء عمر و جلجلیّه .
پنجم : شعر عمر و بن عاص : حالات عمرو, اسلام و سابقهء عمرو, قضایاى عمرو با پیامبر (ص ) و امیرالمؤمنین (ع )];ّّو عایشه و امام حسن (ع ) و ابن عباس و معاویه و عمار و ابونوح و ابوالاسود و غانمه بنت غانم و عثمان , شجاعت عمرو! عمرو با ابن عباس و اشتر و عبدالله مرقال , وفات عمرو, پدر عمرو.
ششم : غدیریهء محمد حمیرى و پس آمد آن .
هفتم : غدیریهء کمیت بن زید و هاشمیات .
هشتم : غدیریهء دیگر کمیت : حالات کمیت , قصهء حکیم الاعور, زندگانى مذهبى کمیت , کمیت با هشام و یزید بن عبدالملک , کمیت و خالد و فرزدق , ولادت و شهادت کمیت .
نهم : غدریریهء سید حمیرى , پس آمد غریریه ء, حالات سید حمیرى , سید حمیرى با پدر و مادرش و شعرش درباره ءآنها, عظمت سید, نوشته ها دربارهء سید, مدح در ادبیات و شعر سید, راویان و حافظین شعر سید, سید حمیرى و آل الله , بحث دربارهء مذهب سید, سخن ابن المعتز و شیخ صدوق و حافظ مرزبانى و شیخ مفید و ابن شهر آشوب واربلى , افتراء طه حسین بر شیعه , سید حمیرى با غیر شیعه , اخبار سید, شعر سید دربارهء سبطین , خلفاى عصر سید,صفات و اخلاقیات سید, ولادت و وفات سید, سید در علم و تاریخ , شعر سید در بتداى دعوت پیامبر (ص ), حدیث ابتداى دعوت , سخن انطاکى و اسکافى در حیث و شعر سید, جنایات طبرى و ابن کثیر و محمد هیکل بر حدیث .
دهم : غدیریهء عبدى کوفى حالات و نبوغ و ولادت و وفات عبدى , نمونهء شعر عبدى .
یازدهم : حدیث که در شعر عبدى بیان شده , آیه مودت و نه حدیث دربارهء آن , سخن رازى و مناوى و ابن حجر,صراط مستقیم آل محمد (ص ), فاطمه (س ) صدیقه است , على (ع ) صدیق و فاروق است (شامل شش حدیث ),نامهایى که بر در بهشت نوشته شده , خداوند فاطمه (ع ), را به على (ع ) تزویج کرده , مهر و نثار فاطمه (س ), شعرعبدى دربارعء عترت , گریهء فاطمه (س ), قول على (ع ), <یا دنیا غرى غیرى >, حدیث خاصف النعل , صورت على (ع )در آسمان , شعر عبدى دربارهء امیرالمؤمنین (ع ), على (ع ) ساقى حوض (شامل هشت حدیث ), جواز على (ع ) براى صراط, شعر عبدى و حدیث دربارهء آن , تفسیر آیهء <و على الاعراف رجال >عبدى معاصر عبدى .
یازدهم : غدیریهء ابى تمام طائى , جنایات ملحم ابراهیم اسود, حالات ابى تمام و مدح ادبیاتش , دیوان شعر ابى تمام , دیوانهاى حماسه اى , تألیفات ابى تمام , نویسندگان اخبار ابى تمام , ولادت و وفات ابى تمام .
دوازدهم : مختاربن ابى عبیده: قصیده در مدح مختار.
سیزدهم : قصیدهء تائیهء دعبل خزاعى : سخن ابى الفرج و ابى اسحاق حصرى و ابن عساکر و یاقوت حمومى و ابى اسحاق حموئى و ابى سالم بن سالم بن طلحه و ابن جوزى و صفدى و شبراوى و شبلنجى دربارهء قصیدهء تائیهء دعبل ,];ّّسخن شیخ صدوق و شیخ محمد رضا بحرانى و شیخ عبدالرضا بحرانى دربارهء تائید دعبل , حالات جد دعبل وبرادرانش , ترجمهء دعبل و فناى او در ولاى اهل بیت (ع ), نبوغ دعبل , روایت حدیث دعبل , راویان از دعبل , روش دعبل با خلفا و وزرا, نوادر دعبل , شعر دعبل در مذاهب , ولادت و وفات دعبل .
ج 3
ابتدا چهار تفریظ آورده و سپس حمد و ثنا و بعد بقیهء شعراى غدیر در قرن سوم آورده شده است .
چهاردهم : شعر ابواسماعیل علوى و شرح حال او.
پانزدهم : شعر بقراط نصرانى و شرح حال او: کسانى از انصار که مدح امیرالمؤمنین (ع ) را گفته اند, اشکالات برکتاب <حیاه محمد (ص )>.
شانزدهم : شعر ابن رومى و شرح حال او, اولاد ابن رومى , تعلیم او, رسائل ابن رومى (شامل چهار ساله ), عقیده ءابن رومى , هجاء ابن رومى , او و شعراى زمان خود, تاریخ وفاتش , شهادتش .
هفدهم : اشعار حمانى کوفى و شرح حال او: زید شهید نزد شیعه .
در اینجا بخش شروع شده که در آن مواردى از هیجده کتاب از متقدمین و متاخرین عامه مورد بحث و بررسى قرارگرفته است . کتابها عبارتند مواردشان از:
1 <العقد الفرید>تشبیه شده و به یهود و جواب آن , شیعه نماز مغرب را بتأخیر مى اندازند, طلاق سوم را قبول ندارند و در مورد زن عده را مراعات نمى کنند, خون هر مسلمانى را حلال مى دانند, قرآن را تحریف شده مى دانند,جبرئیل را دوست ندارند…, و بقیهء تهمت ها و افتراهاى آن کتاب نسبت به شیعه 2 <الفرق بین الفرق >3 <کتاب الفصل >ابن حزم : شیعیان را مسلمانان نیستند, ابوبکر و عمر از امیرالمؤمنین (ع ) اعلم هستند چهل حدیث در علم امیرالمؤمنین (ع ) اجماع بر اینکه امیرالمؤمنین (ع ) وارث علم پیامبر (ص 9است , نزد امامیهء قرآن تغییر پیدا کرده ,بعضى از امامیه نکاح نه زن را جایز مى دانند, بیعت امیرالمؤمنین (ع ) با ابوبکر 4 سخن عبدالفتاح : شیعه امامت زن راجایز مى دانند, محبت پیامبر (ص ) براى کسى فضیلت نیست , تکذیب شیعه در تأویل آیهء <و یطعمون الطعام >, راویان حدیث هل اتى دربارهء اهل بیت (ع ), انکار برادرى پیامبر (ص ) با على (ع ), پنجاه حدیث در بردارى پیامبر (ص ) باعلى (ع ), نسبت هاى دروغین و ساختگى بر متکلمین شیعه , انکار حدیث رد شمس , نویسندگان دربارهء حدیث ردشمس , راویان حدیث رد شمس از چهل و سه نفر از علما.
5 <الملل و النحل >: نظریات ساختگى بر علیه شیعه و رد آنها, مطالبى دربارهء شیعه , سخن خوارزمى درباره ء];ّّشهرستانى 6 <منهاج السنه>شیعه لفظ عشره (ده ) را دوست ندارد و جواب آن , حماقت هایى که به شیعه نسبت داده اند, اصول دین نزد شیعه , شیعیان مساجد را تعطیل مى کنند, تکذیب آیهء <انما ولیکم الله >دربارهء على (ع ) وجواب آن همراه با شصت و شش مصدر, اشکال بر نزول آن آیه دربارهء على (ع ) و افتراهایى بر شیعه , تکذیب نزول هل اتى دربارهء اهل بیت (ع ), آیه مودت , بحث در حدیث مواخات , تکذیب حدیث <فاطمه احصنت فرجها>و جواب آن ,تکذیب حدیث <على مع الحق و الحق مع على >, تکذیب سخن پیامبر (ص ) به حضرت فاطمه (س ) <ان الله یغضب لغضبک >و جواب آن , تکذیب حدیث <على (ع ) فاروقى امتى >, بغض امیرالمؤمنین (ع ) در منافقین , ادعاى اینکه جنگهاى امیرالمؤمنین (ع ) با دستور پیامبر نبوده و جواب آن , سخن دربارهء حدیث منزلت , تکذیب حدیث سد ابواب و جواب آن , تواتر و طرق حدیث سد ابواب , تکذیب حدیث <انت ولى کل مؤمن >و جواب آن , سخن ابن حجر درباره ءابن تیمیه 7 <البدایه و النهایه>اشکال بر حدیث مواخات و طیر و سقایت حوض کوثر و جواب آن , اشکال بر حدیث <على اول من أسلم >ایراد صد حدیث در اینکه امیرالمؤمنین (ع ) اول کسى است که ایمان آورده , بحث در اسلام امیرالمؤمنین (ع ) تکذیب نزول آیات دربارهء على (ع ) و جواب آن , اجتهاد در مقابل نص حدیث برائت , انکار حدیث <لاتقع فى على (ع )>و جواب آن , افترایى به شیعه و جواب آن , سخن مؤلف (علامه امینى ) 8 <المحاضرات >: جنگ صفین دینى نبود و جواب آن , على (ع ) و معاویه در نسب مساوى هستند و جواب آن , نظر معاویه در اختیار یزید,برنامهء امام فدا شده براى او (امام حسین (ع )) 9 <السنه و الشیعه>: نسبت دادن تشیع به ابن سبا و جواب آن , افترا به اهل عراق و ایران و جواب آن , دشمنى شیعه به بعضى از اهل بیت (ع ) و جواب آن , اعمال بعضى علویین , بحث دربارهء کتب اربعه , قذف و افترا بر شیخ صدوق و شیخ مفید, تهمت و نسبت هاى ناروا به شیعه و جواب آنها.
10 <کتاب الصراع >: نسبت هاى دروغ به شیعه و جواب از آن , سخن امیر شکیب و بحث در آن , نیز نسبت هاى ساختگى به شیعه و جواب آنها, افتراهاى احتمالى بر شیعه و جواب آنها, عصمت ذریهء پیامبر (ص ) را به شیعه نسبت داده اند و جواب آن , سخن قسطلانى و زرقانى دربارهء حدیث حرام بودن ذریهء پیامبر (ص ) بر آتش , صحابه در کتاب وسنت , تحریف سخن سید امین و اتهام او, تکذیب حدیث سقایت امیرالمؤمنین (ع ) از عطش و قسیم النار و جواب آن , نسبت هاى نارواى دروغین بر شیعه , قرآن و شیعه , شیعه و نظریات دروغین نسبت به آنان 11و 12و 13 <فجرالاسلام >, <ضحى الاسلام >, <ظهر الاسلام >, این کتابها از احمد امین مصرى در رد شیعه است 14 <الجوله فى ربوع الشرق الادنى >: نسبت هاى ناروا به شیعه و علماى آن , افترا بر شیعه , مسافرخانه هاى نجف اشرف در موسم حج , افترابر ایرانیان , ملت فارس قبر امام رضا (ع ) را خانهء کعبه درست کرده اند, امام حسین (ع ) با ازدواج شهربانوى فارس ];ّّعظمت الهى را وارث شده .
15 <عقیده الشیعه>نسبت هاى ناروا بر شیعه و امام آنان , دروغ و تحریف 16 <الوشیعه>: اسطوره هایى دربارهء امت که در آنها به ائمه توهین شده و جواب آنها, دورغ بستن بر شیعه دربارهء متعه , متعه در قرآن , حدود متعه , اول کسیکه متعه را نهى کرد, صحابه و تابعین که قایل به متعه بودند, کلام مؤلف (علامهء امینى ).
در اینجاشعراى غدیر در قرن سوم پایان یافته , و پس از فهرستى از شعراى قرن چهارم , شعر و مطالب مربوط هرکدام یک به یک آمده است .
هیجدهم : ابن طباطبا اصفهانى و شرح حال او.
نوزدهم : شعر و شرح حال ابن علویه اصفهانى .
بیستم : شعر مفجع در غدیر پى آمد آن : حدیث الاشباه دربارهء امیرالمؤمنین (ع ), سخن قصیمى دربارهء حدیث اشباه , حالات مفجع .
بیست و یکم : شعر و شرح حال ابوالقاسم صنوبرى .
بیست دوم غدیریهء قاضى تنوخى : شرح حال و اولاد تنوخى .
بیست و سوم : غدیریه هاى ابوالقاسم زاهى : شرح حال و شعر مذهبى زاهى , حدیث تکلم امیرالمؤمنین (ع ) باخورشید, حدیث رد شمس , حدیث چشمه در آوردن امیرالمؤمنین (ع ) براى لشکر, شعر زاهى دربارهء مذهب .
ج 4
ابتدا سه تقدیر آورده شده و پس از حمد و ثنا بقیهء شعراى غدیر در قرن چهارم چنین آمده است :
بیست و پنجم : غدیریهء کشاجم : شرح حال و ادبیات , شعر, هجاء, ریاست , کلمات حکیمانهء و مسافرتها و مشایخ ,تألیفات , ولادت , وفات , اولاد کشاجم .
بیست و ششم غدیریه ها و شرح حال ناشى صغیر.
بیست و هفتم : غدیریه هاى و شرح حال بشنوى کردى .
بیست و هشتم : غدیریه ها و شرح حال و تألیفات صاحب بن عباد: وزارت و صله هاى صاحب , مدح کنندگان صاحب , شعر صاحب دربارهء مذهب , مذهب صاحب , مکارم کم نظیر در صاحب , وفات و رثا و مصادر و شرح حال صاحب .
بیست نهم : غدیریهء جوهرى جرجانى : شرح حال و شعر جرجانى .
];ّّسى ام : غدیریه هاى ابن حجاج بغدادى : شرح حال و قصهء شعر و ولادت و وفات و نیز مصادر شرح حال ابن حجاج .
سى و یکم : غدیریهء ابوالعباس ضبى : شرح حال ابوالعباس , ستایش تو رثاى شعرا بر او, قسمتى از شعرهاى ابوالعباس .
سى و دوم : غدیریهء ابوحامد انطاکى : شرح حال ابوا حامد.
سى و سوم : غدیریه ابوالعلاء سروى : شرح حال ابو العلاء.
سى و چهارم : غدیریه هاى ابومحمد عونى : شرح حال ابو محمد, شعر عونى دربارهء مذهب .
سى و پنجم : غدیریه هاى و شرح حال ابن حماد عبدى : نمونه اى از شعر عبدى , فهرست قصاید عبدى .
سى و ششم : غدیریهء ابوالفرج بن هندو: شرح حال ابوالفرج .
سى و هفتم : غدیریهء جعفر بن حسین .
تا اینجا شعراى غدیر در قرن چهارم پایان مى پذیرد, و از این پس شعراى غدیر در قرن پنجم است :
سى و هشتم : غدیریهء ابونجیب طاهر جزرى : شرح حال ابو نجیب .
سى و نهم : غدیریهء شریف رضى : شرح حال و مصادر شرح حال سید, اساتید و مشایخ و شاگردان سید رضى ,روایان از سید رضى , تایفات سید رضى , نهج البلاغه و حفاظ و شرح نویسان آن , مؤلف نهج البرغه و سخنانى دربارهء او,بقیهء تألیف سید رضى , شعر و شاعریت سید رضى , ستایش ادبیات سید رضى , القاب و منصبهاى بالاى او, تحلیل نقابت سید رضى , تحلیل ولایت مظالم , تحلیل ولایت حج , ولادت و وفات سید رضى , نمونهء شعرهاى سید رضى دربارهء مذهب .
چهلم : غدیریه هاى ابو محمد صورى : شرح حال و قسمتى از شعرهاى صورى .
چهل و یکم : غدیریه ها و شرح حال مهیار دیلمى : نمونه اى از شعر دیلمى , رثاء مهیار براى شیخ مفید.
چهل و دوم : غدیریه سید مرتضى : شرح حال و تألیفات سید مرتضى , ستایش سید مرتضى , مصادر شرح حال سیدمرتضى , مشایخ و شاگردان سید مرتضى , معرى و ابن مطرز با سید, زعامت او, ولادت و وفات سید, نمونه اى از شعرسید مرتضى , رثاى او براى شیخ مفید.
چهل و سوم : غدیریه و شرح حال ابى على بصیر.
چهل و چهارم : غدیریه هاى المؤید فى الدین و شرح حال او .
];ّّچهل و پنجم : غدیریهء جبرى مصرى و شرح حال او .
تا اینجا شعراى غدیر در قرن پنجم تمام و شعراى قرن ششم شروع مى شود:
چهل و ششم : غدیریه و شرح حال فنجکردى : على (ع ) را دشمن ندارد مگر زنازاده .
چهل و هفتم : غدیریه و شرح حال ابن منیر طرابلسى .
چهل و هشتم : غدیریه و شرح حال ملک صالح : سخنانى دربارهء ملک صالح , ولادت و وفات و مدایح و مراثى ومحل دفن او, شعر او, عادل بن ملک صالح .
چهل و نهم : غدیریهء ابن عودى نیلى و شرح حال او .
پنجاهم : غدیریه هاى قاضى جلیس و شرح حال او .
پنجاه و یکم : غدیریهء ابن مکى . و شرح حال او .
پنجاه دوم : غدیریهء خوارزمى .
پنجاه و سوم : غدیریهء فقیه عماره و شرح حال او.
ج 5
ابتدا چهار تقریظ و تقدیر و نیز لیست رمزهاى مصادر کتاب , و پس از حمد و ثنا بقیهء شعراى غدیر در قرن ششم شروع مى شود:
پنجاه و چهارم : غدیریهء نقیب اقساسى در این جا علامهء امینى بعد از ایراد غدیریه ءاقساسى مواردى که در شعر اوآمده و قابل بحث و گفتگوست را یک به یک مورد نقد و بررسى قرار داده و مفصل بحث نموده که شرح آنها چنین است :
شرح حال هشت نفر از آل اقساسى اهل کوفه : طى الارض امیرالمؤمنین (ع ) بحث در اطراف طى الارض , رجال طى الارض از عامه , رد الشمس براى اسماعیل حضرمى , هزار رکعت نماز امیرالمؤمنین (ع ), زیاد نماز خواندن ,اختلاف عبادت کنندگان , مردان هزار رکعت نماز, کسانیکه به بیدارى تمام شب مداومت داشتند, سنت با فعل غیرپیامبر (ص ), مشکلهء ختم ها و وردها, ختم قرآن در یک رکعت , کسیکه در یک روز یا در یک شب یک ختم قرآن و یا دوختم و یا سه ختم و یا چهار ختم یا هشت ختم , و یا پانزده ختم در هر روز مى کند! کسیکه روزانه هفتاد هزار ختم مى کند, محدث در اسلام , نصوص عامه دربارهء محدث , نصوص شیعه دربارهء محدث , افتراى قصیمى بر شیعه , علم غیب امامان شیعه , افتراى قصیمى , بحث در اطراف علم غیب , عدم جواز عمل حاکم به علمش , مغیبات در قرآن ,];ّّعدم سنخیت بین خالق و مخلوق در صفات , قصه هائى که علم غیب در آنها هست , قراء لوح محفوظ, بردن جنازه هابه سوى قبرها و بحث و آراء مذاهب دربارهء آن , زیارت مشاهد عترت طاهره , ذهبى و قاضیان با ابن تیمیه .
سخن قصیمى دربارهء زیارت , سیرهء رایج در تعظیم , ترغیب به زیارت پیامبر (ص ) در بیست و دو حدیث , کلمات علماى مذاهب اربعهء عامه دربارهء زیارت پیامبر اکرم (ص ) شامل چهل دو کلام , حج قبل از زیارت است , اجاره کردن شخص براى زیادرت , نذر رفتن به زیارت , سى و شش دستور براى آداب زیارت , زیارتهاى پیامبر (ص ) نه تا است ,دعا در بالا سر حرم آن حضرت , صلوات بر پیامبر (ص ), توسل و تبرک جستن به قبر شریف با چسبیدن به قبر وبوسیدن و سخن گفتن در اطراف قبر, زیارات , ابوبکر و عمر, وداع حرم مقدس , زیارات ائمهء بقیع , زیارت شهداى احد, زیارت حمزه (ع ), تبرک به آثار پیامبر (ص ), مصادر آداب زیارت , ترغیب بر زیارت قبور با استناد بر بیست وشش حدیث , آداب زوار از نظر عمل و کلام , سیزده کلام از علماى مذاهب اربعه دربارهء زیارت قبور, نذر به اهل قبور,مشاهدى که به زیارت آنها رفته مى شود (پنجاه و دو مورد), رأس الحسین در مصر, ابو حنیفه در بغداد, معروف کرخى در بغداد, مشهد احمد حنبل , خدا هر سال احمد را زیارت مى کند کسیکه احمد را زیارت کند بخشیده مى شود! برکت قبر احمد با مشهد ابى عوانه , آخرین کلام دربارهء زیارت .
دربارهء حدیث , سخن قصیمى و جواب رد بر آن , سلسلهء کذابین که هفتصد نفر از اعلام و حفاظ هستند و توجه کامل به آنان , سلسلهء زهاد و کذابین که هفتصد نفر از اعلام و حفاظ هستند و توجه کامل به آنان , سلسلهء زهاد و کذابین ,احادیث موضوعه دربارهء ابوحنیفه و مناقب و مثالب او, کشمکش مناقب و مثالب , شمارش حدیث هاى وضع شده وبر گردانده شده از اصلش که چهار صد و هشت هزار و ششصد و هشتاد و چهار حدیث است , سخنانى دربارهء احادیث وضع شده مشکلهء معناى ثقه و نیز ثقات ساختگى دربارهء خلافت که چهل و پنج حدیث است , دربارهء احادیث ساختگى دربارهء خلافت , دربارهء وضع کنندگان .
پنجاه و پنجم : غدیریهء قطب راوندى : حالات قطب راوندى .
پنجاه و ششم : غدیریهء ابن تعاویذى .
تا اینجا شعراى قرن ششم پایان یافته و شعراى قرن هفتم آغاز مى گردد.
پنجاه و هفتم : غدیریه ابوالحسن المنصور بالله .
پنجاه و هشتم : غدیریهء مجدالدین بن جمیل .
پنجاه و نهم : غدیریهء شواء کوفى .
];ّّشصتم : غدیریهء کمال الدین شافعى .
شصت و یکم : غدیریهء ابى محمد المنصور بالله .
شصت و دوم : غدیریهء ابى حسن جزار.
شصت و سوم : غدیریهء قاضى نظام الدین .
شصت و چهارم : غدیریهء شمس الدین محفوظ و شرح حال او .
شصت و پنجم : غدیریهء بهاءالدین اربلى و شرح حال او .
تا اینجا شعراى غدیر در قرن هفتم تمام مى شود.
در آخر تقریظ پنج تن که به صورت شعر است آورده شده است .
ج 6
پس از ایراد چهار تقریظ و حمد و ثنا شعریا قرن هشتم شروع مى شود:
شصت و ششم : غدیریه و شرح حال این داوود الحلى .
شصت و هفتم : غدیریه هاى جمال الدین خلعى : شرح حال و فهرست قصاید خلعى .
شصت و هشتم : غدیریهء سریجى اوالى : حدیث ولادت امیرالمؤمنین (ع ) در کعبه و مصادر آن , و قصاید در میلاد آن حضرت (ع ) و شرح حال سریجى اوالى .
شصت و نهم : غدیریه و شرح حال صفى الدین حلى : بدیعیات حلى (سى و پنج بدیعیه), ولادت , وفات و شعرصفى الدین , قصیدهء جواب صفى الدین به ابن المعتزّ.
هفتادم : غدیریهء شمس الدین مالکى و پى آمد آن : مصادر حدیث <انا مدینه العلم و على بابها>(صد و چهل و سه مصدر), صحت حدیث <انا مدینه العلم >و لفظ حدیث و مؤیداتش , سخن موسى جارالله دربارهء علم على (ع ) و عمر.
در اینجا نیز علامهء امینى به مناسبت بخشى را به نام <نوادر الاثر فى علم عمر>شروع نموده و صد مورد از قضایاى عمر را از مصادر عامى آورده که درجهء علم و فهم و شخصیت او را تا حدى روشن مى سازد!
این موارد به این شرح است .
1 نظر خلیفه دربارهء فاقد آب 2 شک در رکعاب 3 جهل خلیفه به کتاب خدا 4 زنى که شش ماهه مى زاید 5زیادى مهر 6 کلمهء اب 7 زن دیوانهء زناکار 8 بوسیدن حجرالاسود 9 تخم شتر مرغ 10 همهء مردم از عمر فقیه ترند11 مخاصمهء غلامى با مادرش 12 جهل خلیفه به کلام 13 قرائت در نماز 14 دربارهء ارث 15 طلاق کنیز 16 لولا];ّّعلى لهلک عمر 17 همه از عمر فقیه ترند: زن حامله اى که زنا کرده 18 حیض زن بعد از طواف 19 جهل خلیفه به سنت : زنى که در عده ازدواج نموده 20 حد دربارهء ارث 21 زنى که با غلام خودش ازدواج کرده 22 زن خواننده 23زنى که از روى اضطرار زنا کرده 24 خلیفه نمى داند چه مى گوید: مرد سیاه و زن سیاه خلیفه نمى داند چه مى گوید 25تجسس 26 حد شراب خوارى 27 احتیال زنى بر مرد جوان 28 دو مرد با زن قرشى 29 کلاله 30 خرگوش 31مردى سر ذمى را شکافت 32 زنى که در غیبت شوهرش زائیده 33و 34 مردى سر نبطى را شکافت 35 ذمى کشته شده 36 بخشیدن بعضى از صاحبان خون 37 دیهء انگشتان 38 دیهء جنین 39 دزد دست بریده 40 هدیهء ملکهء روم 41 زناى مغیره بن شعبه 42 پیر زن اهل مدینه 43 دشنام دو مرد به یکدیگر 44 درخت بیعت رضوان 45 آثار انبیاء(ع ) مصلاى پیامبر (ص ) 46 احبار یهود و قصهء اصحاب کهف 47 زکات اسب و غیره و بنده 48 لیله القدر: ابن عمر وجارود و معاویه 49 حدیث اجازه خواهى ابوموسى 50 مرگ زینب : پیامبر (ص ) و بطلان حدیث : مرده بسبب گریه ءزنده عذاب مى شود 51 ترک قربانى 52 ارث زن از دیهء شوهرش 53 وجب در شناختن بلوغ 54 قصاص در حد 55اختلاف دو زن در یک فرزند 56 بچه اى که دو بدن داشت 57 کنیز زنا کار 58 نهى از بشارت مؤمن به بهشت 59زینت کعبه 60 طلاق سه گانه 61 نماز بعد از عصر ارث عجم ها 62 گرفتن متهم با سعایت دیگران 63 دفن در حجره ءپیامبر (ص ) 64 خطبهء عمر در جابیه 65 حدیث <ساونى قبل ان تفقدونى >66 هر کس گفت سلونى رسوا شد 67یادگرفتن سورهء بقره توسط عمر 68 متعهء حج 69 متعهء زنان : احادیث نهى از متعتین 70 بحث و اقوال در ابعادمختلف متعتین 71 کسیکه گمان کند مؤمن است 72 اسقف و سؤالاتش 73 تازیانه و روزه دار 74 بیت المال 75تکبیرات نماز میت 76 نامهء ملک روم و سخن عمر 77 سؤال از میقات 78 مناسک حج 79 اجتهاد در شراب و آیات آن 80 بحث در راى عمر دربارهء شراب 81 جنابت بالقاء ختانین 82 وسعت دادن مسجد الحرام و مسجد النبى (ص )83 طلاق در جاهلیت و اسلام 84
تعزیر براى خوردن گوشت 85 یهودى و سوءالاتش 86 دربارهء فرایض 87 نصف کردن اموال عمال توسط عمر 88 خرید شتر توسط عمر 89 زیارت بیت المقدس 90 جزیهء مجوسى 91 نهى از روزه ءرجب 92 قضیه مشکلات قرآن 93 سؤال از چیزى که واقع نشده 94 کم کردن روایت 95 نوشتن سنن 96 کتب وتألیفات 97 نوادر در قرائت ها, اسمها و کنیه ها 98 حد بعد از حد 99 نماز روز عید 100 معانى الفاظ صوم الدهر, ودر آخر نتیجه بحث .
(بازگشت به شعر مالکى ) :
حدیث کنیهء على (ع ) به ابوتراب , حدیث رساندن سورهء برائت توسط امیرالمؤمنین (ع ) مصادر حدیث برائت ];ّّ(شامل هفتاد و سه مصدر), لفظ و طرق حدیث , شرح حال شمس الدین مالکى .
هفتاد و یکم : دو غدیریهء علاءالدین حلى : شرح حال علاءالدین حلى , قصاید شش گانه و طولانى علاءالدین حلى .
در آخر از کلیه کسانى که از مصر و هند و صیدا (لبنان ) و نجف و دیگر شهرهاى عراق و ایران نامه هاى تقدیر و تشکرو یا تقریظ نوشته اند به خصوص آیه الله حجت تشکر نموده است .
ج 7
ابتدا تشکر از بیست و یک نفر که نامه هاى تقدیر و یا تقریظ نوشته اند نموده و نیز دو تقریظ و یک تقدیر را آورده وپس از حمد و ثناى شعراى غدیر در قرن نهم را آغاز مى کند:
هفتاد و دوم : غدیریهء ابن عرندس حلى : پى آمد غدیریهء ابن عرندس , حدیث بت شکستن امیرالمؤمنین (ع ) شرح حال ابن عرندس حلى و شعرش .
هفتاد و سوم : غدیریهء ابن داغر حلى : شعر ابن داغر و شرح حال او .
هفتاد و چهارم : غدیریهء حافظ رجب برسى حلى : شرح حال و شعر حافظ برسى .
از اینجا تا آخر این جلد و نیز در جلدهاى بعدى تا صفحهء 197از جلد یازدهم مؤلف علامه ابحاثى را بترتیب درباره ءابوبکر و جوانب آن از قبیل فضایل ساختگى و نیز بیان مثالب او, و نیز حضرت ابوطالب و جوانب مختلف به خصوص بحث در ایمان آن حضرت , و باز بیان فضایل دورغین ابوبکر, همچنین فضایل دروغین عمر, و سپس بسیار مفصل درجوانب زندگانى عثمان از قبیل ابحاث گذشته بحث نموده که در ضمن به جوانب زندگى و شخصیت ابوذر نیز اشاره کرده , و پس از آن مثالب و دیگر جوانب عبدالله بن عمر را بیان نموده , و نیز بخشى در مناقب دروغین خلفاى ثلاثه (شامل چهل حدیث ) و بعد صحابه را متعرض شده است .
بعد از آن بحث در معایوه را شروع نموده و نیز مفصل در جوانب او به خصوص فضایل دروغین و مثالب و زندگانى او, و در آخر صد کرامت دروغین از عامه براى دیگر خلفاى اموى و نیز افراد دیگر از علماى آنها را آورده است .
در تمام ابحادث از اول تا آخر پس از نقل هر موردى مفصل و منطقى و بسیار عمیق و ادبى وارد بحث شده و از هرجهت حق کلام و بحث را ادا نموده است . بعد از تمام شدن این ابحاث از صفحه 197جلد یازدهم ادامه شعراى غدیردر قرن نهم و نیز قرنهاى دیگر را آورده است .
و اما توضیح ابحاث گفته شده چنین است :
ابوبکر:
غلو در فضایل , غلو دربارهء ابوبکر, نشانهاى انتخاب در ابتدا, راویان خطبهء شقشقیه , فضایل ابوبکر, ملکات خلیفه ,خلیفه و شراب , شراب در خانهء ابى طلحه , آراء در تاریخ تحریم شراب , خلیفه در اسلام , نبوغ خلیفه در علم تفسیر نظرخلیفه در کلاله , پیشى گرفتن خلیفه در سنت , احادیث خلیفه , نظریات خلیفه در جدتین , پسران دختران ما فرزندان ماهستند, و بریدن دست دزد و در جد کسیکه مفضول است ولایت کند, خلافت نزد شیعه امارت الهى است , نظریه درخلافت , افضلیت امیرالمؤمنین (ع ), نظریهء خلیفه در قدر و ضحیه و رد بنى سلیم و سوزانیدن فجائه توسط خلیفه , و درقصهء مالک , هجوم خالد بر بنى جذیمه , سه چیز که خلیفه انجام داد و پشیمان شد, سه چیز که ترک کردن و پشیمان شد, سه چیز که مى خواست سوال کند, تحریف است یا تحفظ ؟
سؤال یهودى از ابوبکر, سوال نسارى , غلودر علم ابوبکر, مظاهر علم ابوبکر, تمسک به نسبت هاى ناروا, شجاعت خلیفه , ابوبکر شجاع ترین صحابه است ! نظریهء در حدیث عریش , خودپوشى ابوبکر در جنگها, سخنان جاحظ وسخنان اسکافى در رد جا خط, غریق بهر علف ریزه چنگ مى زند, فلسفه سازى در شجاعت ابوبکر, لجاجت خلیفه ,تهالک خلیفه در عبادت ! قضه جگر بریان , اخلاقیات ابوبکر, ابوبکر سباب بود, ابوبکر حلیم قریش , فاطمه (س )غضبناک از ابوبکر از دنیا رفت , نماز ابوبکر بر فاطمه (س ), عذرخواهى از صدیقهء طاهره (س ), سخن جاحظ, سخن ابن کثیر, حدیث <فاطمه بضعه منى >, احادیث غلو, حدیث توسل به ابوبکر, لحیه در بهشت است , پیشى گرفتن شهادت ابوبکر بر جبرئیل , قسمتى از فضایل ساختگى ابوبکر, رافضى قبل از مردن مسخ به خوک مى شود, ابو تمام درقبرش مسخ به خنزیر شد, ابوبکر پیرمرد شناخته شده و شناخته نشده , انصار و بیعت , نقباء از انصار هستند, انصار دربیعت دوم , خبر هجرت , ابوبکر از پیامبر (ص ) پیرتر است , اسلام ابوبکر قبل از ولادت على (ع ) است , نظر در روایات اسلام ابوبکر, ابوبکر پیرترین اصحاب پیامبر (ص ) است , چهل نفر از صحابه پیرتر از ابوبکر است , ابوبکر در کفهء ترازو,توسل خورشید به ابوبکر سگى از جن مأمور است , بخشش ابوبکر, ابوبکر در قاب قوسین ! منزلت ابوبکر در پیشگاه خدا, روایات دروغین در محبت ابوبکر, پیامبر (ص ) شیخین را تایید مى کند, خلقت اشباح خمسه (ع ), کلماتى که ازپروردگار به آدم القاء شده , توسل عمر به عباس , سخن قصیمى در توسل , ابوبکر بهترین اهل آسمانها و زمین , ثواب پیامبر (ص ) و ابوبکر, محبت و شکر ابوبکر, ابوبکر در کفهء ترازو, پدرى از مهاجرین جز ابوبکر اسلام نیاورد, مهاجرینى که پدر و مادرش اسلام آورد, روایات دربارهء ابوقحافه , اسلام ابوقحافه , اسلام مادر ابوبکر, ابوبکر و پدر و مادرش درقرآن , آیه اى دربارهء ابوبکر و پدرش , آخر سخن .
];ّّحضرت ابوطالب (ع ):
شعر ابوطالب , ایمانش را نشان مى دهد, ابوطالب و مواقفش , سفر ابوطالب به شام , استسفاء ابوطالب , ابوطالب درمیلاد امیرالمؤمنین (ع ). ابوطالب در اول امر پیامبر (ص ), ابوطالب و گم کردن پیامبر (ص ), سخن ابوطالب به امیرالمومنین (ع ), سخن ابوطالب به جعفر, ابوطالب و پیامبر (ص ), ابوطالب و ابن الذبعرى , ابوطالب و قریش ,ابوطالب و صحیفهء قریش , وصیت هنگام مرگ ابوطالب , وصیت ابوطالب به فرزندان پدرش , حدیث از ابوطالب ,روایت از آل ابو طالب در ایمان ابوطالب (ده حدیث ), کلمات درر بار از پیامبر و آلش (ع ), سخنى کوتاه درباره ءابوطالب , اجماعات از اعلام شیعه , چهل حدیث دربارهء ابوطالب , کتابهایى که دربارهء ابوطالب نوشته شده , قصاید درمدح ابوطالب .
در آخر این جلد نه تقدیر به صورت شعر از افراد مختلف آمده است .
ج 8
ابتدا چهار تقریظ و تقدیر آورده شده و پس از حمد و ثنا, ادامهء بحثهاى جلد هفتم در مورد حضرت ابوالطالب (ع )آمده است :
یاد ابوطالب (ع ) موقف شیخین دربارهء ابوطالب , حدیث ضحضاح دربارهء ابوطالب , شعر درباره ابوطالب .
همچنین ابوبکر:
احادیث غلو در فضایل ابوبکر, ناسزا به ابوبکر, خطبهء پیامبر (ص ) در فضل ابوبکر, ثناى امیرالمؤمنین (ع ) برابوبکر, احادیث دروغین دربارهء امیرالمؤمنین (ع ), ابوبکر در شب غار, شیطان و ابوبکر, ابوبکر هرگز پیامبر (ص ) راناراحت نکرد؟ آیات دربارهء ابوبکر, بحث در ثروت ابوبکر و احادیث وضع شده .
همچنین عمر:
غلو در فضایل عمر, کلمات باطل در علم عمر, عرم قارى ترین و فقیه ترین صحابه , شیطان از عمر مى ترسد و فرارمى کند, قصه هاى خرافى در فضل عمر, حکم غنا در قرآن و سنت , غنا در مذاهب اربعه , رأى عمر در غنا, شعر شاعرالنیل , کرامات عمر, نامگذارى امیرالمؤمنین بر عمر, نامگذارى امیرالمؤمنین بر على (ع ), عمر باطل را دوست ندارد,ملائکه با عمر سخن مى گوید, کاغذى در کفن عمر, زبان و قلب عمر, خواب پیامبر (ص ) در علم عمر, شیطان و عمر.
عثمان :
غلو در فضایل عثمان , زنیکه شش ماهه زایید, تمام خواندن نماز توسط عثمان در سفر, رأى و حجت هاى خلیفه ,];ّّپنج عذر ساختگى براى عثمان , سنت در نماز مسافر, دین و سیاست , باطل شدن حدود بوسیله عثمان , نماز مستانه ءولید! قصه ولید, عثمان و نداى ثالث , توسیع مسجدالحرام بوسیلهء عثمان راى خلیفه در متعهء حج , تعطیل شده قصاص بوسیله عثمان , قصهء کشته شدن گروهى بوسیله عبیدالله بن عمر, نظر عثمان دربارهء آنان , عذر ساختگى براى توجیه عثمان , نظر خلیفه دربارهء جنایت , سنت در جنابت , نسبت ساختگى بر صحابه , نظر بخرى دربارهء جنابت ,کتمان حدیث پیامبر (ص ) از خلیفه , سنت در نشر علم , رأى عثمان در زمات خیل , تقدیم خطبهء در نماز, عثمان وخطابه , بنى امیه و نماز, رأى عثمان در قصاص و دیه , رأى خلیفه در قرائت , احادیث : نمازى بدون فاتحه نیست ,فتاواى ائمهء مذاهب در قرائت , رأى خلیفه در نماز مسافر, رأى عثمان در صید حرم , حجت رأى عثمان , رأى عثمان درعده مختلعه , رأى خلیفه در زنى که شوهرش گم شده , رأى هاى مضحک در دین , مذاهب اربعه در زنیکه شوهرش گم شده , عثمان نظریه ها را از ابى مى گرفته , عثمان سنت را از زنى مى گرفت , رأى عثمان در احرام قبل از میقات , <لولاعلى لهلک عثمان >, رأى عثمان در جمع بین خلاف کتاب و سنت و اجماع , رأى خلیفه در رد دو برادر, عثمان وعربیت , اطلاق اخوت بر اخوین , رأى عثمان دربارهء معترف به زنا, خرید خلیفه چیزى را که جایز نیست , عثمان درشب وفات ام کلثوم , عثمان براى خودش قرق کرد, قطع شدن فدک توسط عثمان , رأى عثمان در اموال و صدقات خلافت کتاب و سنت , ایادى عثمان نزد حکم , شرح حال حکم عمومى عثمان , حکم رانده شده و ملعون , حکم درقرآن , بنى امیه در قرآن , نظر در سخن قرطبى و ابن حجر, طب جدید براى ابن حجر,ایادى حکم و عثمان , سنت درصدقات , ایادى عثمان نزد مروان , شرح حال مروان پسر عموى عثمان , مروان نخ باطل است , نمونه هایى از عظایم مروان , نظر دربارهء ایادى عثمان نزد مروان , ایادى عثمان نزد پسر عمویش حارث , بخشش هاى عثمان : بخشش هاى عثمان به ولید, شرح حال ولید و پدرش , بخشش خلیفه به عبدالله بن خالد, بخشش عثمان به ابوسفیان , بخشش عثمان به ابن ابى السرح , روش عثمان و سنت پیامبر (ص ) در اموال , خزانه هاى اندوخته , صحیفه اى در اموال ,بخشش هاى عثمان , خلیفه و شجرهء ملعونه , تأسیس حکومت امویان .
تبعید عثمان ابوذر را به ربذه و رفتارش با او و با معاویه : سخنانى در مشایعت ابوذر, گفتگوى على (ع ) با عثمان ,شکل بردن ابوذر, اسلام ابوذر, علم ابوذر, راستى و زهد ابوذر, فضل ابوذر, عهد و پیمان پیامبر (ص ) با ابوذر, نگاهى به تبعید ابوذر, دعوت ابوذر, عثمان در مقابل امیرالمؤمنین (ع ) جنایت تاریخ در قصهء ابوذر, جنایت طبرى در قصه ءابوذر, هفتصد دروغ با یک سند در تاریخ طبرى , جنایت ابن اثیر در قصهء ابوذر, جنایت ابن کثیر در قصهء ابوذر, نظریه ءابوذر در اموال , ابوذر و کمونیستى , ابوذر بر ضد کمونیستى دعوت مى کند, مال الله و مال مسلمین , راى معاویه در مال ]; ّّالله , روایات ابوذر در اموال , سخنانى دربارهء ابوذر, سخنانى که گروه فتواى الازهر دربارهء ابوذر صادر کردند, کمونیستى و ابوذر, اشکال در فتواى گروه فتواى یاد شده , نظر در کلام آلوسى , نظر در کلام ابن کثیر, نظر در کلام ابن حجر, آخرین کلام در کمونیستى . در آخر این جلد نیز هفت تقدیر به صورت شعر آورده شده است .
ج 9
ابتدا پنج تقریظ و تقدیر آورده شده , و پس از حمد و ثنا ادامهء مباحث عثمان چنین است :
آنچه بین عثمان و ابن مسعود واقع شده شرح حال ابن مسعود و مدح او, نگاهى در قصهء ابن مسعود, موافق عثمان با عمار: شرح حال عمار, نگاهى به مواقف عمار با عثمان , فرستادن صلحاى کوفه به شام , شرح حال مالک اشتر و زیدو صعصعه فرزندان صوحان و جندب و کعب و عدى بن حاتم و مالک بن حبیب و یزیدبن قیس و عمر و بن حمق وعروق و اصعر و کمیل و حارث حمدانى , تبعید کعب بن عبده و عامر و عبدالرحمن و امیرالمؤمنین (ع ) توسط خلیفه ,آیه دربارهء عثمان , عثمان و خلاصى از آتش , ترک سنت تکبیر بوسیلهء خلیفه , نتیجهء بحث و جنایت تاریخ .
آراء صحابهء عدول دربارهء عثمان : سخن امیرالمؤمنین على (ع ), سخن عایشه و عبدالرحمن بن عوف و طلحه بن عبیدالله و زبیر بن عوام و عبدالله بن مسعود و عمار بن یاسر و مقداد کندى و حجربن عدى و عبدالرحمن و هاشم بن مرقال و جهجاه غفارى و سهل و رفاعهء انصارى و حجاج انصارى و ابوایوب و قیسش و فروه و محمد و جابر و جبله ومحمد بن مسلم و ابن عباس و عمر و بن عاص و ابوالطفیل و سعد بن وقاص و مالک اشتر و عبدالله بن عکیم و محمدبن ابى حذیفه و عمر و نخعى و صعصعه و حکیم عبدى و هشام مخزومى و معاویه و خود عثمان و قریض , سخن مهاجرین و انصار, نامهء اهل مدینه به صحابه , نامهء مهاجرین به مصر, نامهء اهل مدینه به عثمان , اجماع و خلیفه , قصه ءمحاصرهء اول عثمان , نامه اهل مصر به عثمان , خلیفه با خود عهد کرد, صورت توبه هاى خلیفه , عهد دوم , قصه ءمحاصرهء دوم عثمان , شکل دیگر قصه ء, سخن و اقدى در قصهء مذکور, خلیفه توبه مى کند و بر مى گردد, نگاهى دراحادیث دو محاصرهء عثمان , نامه هاى عثمان در روزهاى محاصره , نگاهى به نامه هاى عثمان , زد و خورد یوم الدار,مقتل عثمان , تجهیز و دفن خلیفه , در اطراف وقایع یوم الدار, نگاهى به نوشته و تألیفات , نگاهى به فتوحات , نگاهى در فتنهء بزرگ , نگاهى در نامهء عثمان , نگاهى در انصراف عثمان , احادیث زمان پیامبر (ص ) نسبت به عثمان , نگاهى به عهد عثمان , نگاهى به مناقب عثمان شامل پنجاه منقبت که دست هاى غلو در فضایل آنها را وضع کرده و هیچ یک ازآنها صحیح نیست همراه با بحث هاى ارزشمند و مطالب مفید.
مناقب خلفاى ثلاثه :ابوبکر و عمر و عثمان :
];!!ّّنامه هاى که از عفک براى ما رسیده است .
در آخر این جلد نیز, چهار تقدیر به صورت شعر آمده است .
ج 10
ابتدا هفت تقریط که اکثراً از علما و مراجع است و سپس حمد و ثنا و بعد ادامهء بحثهاى جلد قبل :
بقیهء بحث از مناقب خلفا (شامل چهل حدیث ) حدیث بین صحابه و نگاهى به آن حدیث .
عبدالله بن عمر:
بیعت ابن عمر, سنت در خلافت راشده , اجتماع بر بیعت یزید, اخبار و نوادر و ضعف ابن عمر, راى ابن عمر درجنگ , راى ابن عمر در نماز, عذرهاى ابن عمر, سخنانى دربارهء معاویه , ابن عمر بدعت هاى پدرش را زنده مى کرد,ابن عمر و على (ع ), اخبار ابن عمر در مناقب .
صحابه :
مناقب ساختگى خلفا, ابوسفیان در تاریخ , حدیث بشارت ده نفر به بهشت و رسیدگى به آن , آیه هاى تحریف شده در مناقب .
معاویه :
غلو در فضایل معاویه , آنچه از پیامبر (ص ) دربارهء معاویه رسیده , آنچه از على (ع ) دربارهء معاویه رسید, آنچه ازصحابه دربارهء معاویه رسیده سنجش در ترازوى قضاوت , معاویه و شراب , معاویه ربا مى خورد, ربا در قرآن و سنت ,معاویه در سفر نماز را تمام مى خواند, بدعت معاویه در عیدین نماز جمعهء در چهار شنبه , ازدواج دو خواهر با هم ,بدعت معاویه در دیات , تکبیر مستحبى و تلبیه را ترک مى کند, سنت در تلبیه , براى مخالفت با شیعه سنت ثابت را رهامى کند, جلو انداختن خطبه بر نماز, ترک حدى از حدود خدا, معاویه لباس غیر جایز را مى پوشد, معاویه زیاد را به ابوسفیان ملحق کرد, معاویه و بیعت یزید, بیعت یزید در شام , عبدالرحمن در بیعت یزید, سعید در بیعت یزید,نامه هاى معاویه در بیعت یزید, مسافرت اول براى بیعت یزید, مسافرت دوم , یزید و سابقهء سوء و سیاه او,جنایت هاى معاویه , لعن على (ع ) توسط معاویه و دست نشانده هایش , جنگ معاویه با على (ع ), سنت دربارهء کسیکه بر امام خروج کند, فئهء باغیه در قرآن و سنت , جنگ معاویه با على (ع ), چهل حدیث دربارهء على (ع ), مسخره کردن سنت توسط معاویه , نامه هاى معاویه , بدى ها و افتراها در سابقه و نامهء عمل معاویه , معاویهء رانده شده , طرز تفکرمعاویه در خلافت , مناظرات و تحکیم در سوء سابقهء معاویه , دلیل هاى قاطعى که ابن حجر با آنها از معاویه دفاع ];””ّّمى کند, از جملهء آنها اجتهاد معاویه است , نگاهى به اجتهاد معاویه , معاویه و علم او به کتاب و سنت , نگاهى به آنچه که معاویه روایت کرده , حدیث : <من مات و لم یعرف امامه …>بقیهء احادیث معاویه , معاویه مجتهد کذائى , امر دوم ازدفاع ابن حجر از معاویه احادیثى است که گمان کرده دربارهء معاویه است , نگاهى به این احادیث .
ج 11
ابتدا شش تقریظ و تقدیر آورده شده و پس از حمد و ثنا ادامهء ابحاث معاویه از این قرار است :
مواقف معاویه با امام حسن (ع ), معاویه امام حسن (ع ) را شهید کرد, خوشى معاویه از شهادت امام حسن (ع ),معاویه و شیعه امیرالمؤمنین (ع ), جرایم معاویه , معاویه و حجر بن عدى , کشتن معاویه عمر و بن حمق و صیفى بن فسیل و قبیضه بن ضبیعه را.
قصهء عبدالله بن خلیفه , شهادت دروغین , تبعید حجر بن عدى و اصحابش , مقتل حجر و اصحابش , عذرهاى ساختگى معاویه , سنت و قتل مؤمن , کشتن حضرمى ها به خاطر تشیع , کشته شدن مالک اشتر و محمد بن ابوبکرتوسط معاویه , نگاهى به مناقب ساختگى معاویه (شامل چهل قصه ).
کرامات دروغین :
غلو فاحش یا قصه هاى خرافى (شامل صد قصه ): 1 زید بن خارجه بعد از مرگ سخن مى گوید 2 انصارى بعد ازکشته شدن سخن مى گوید 3 زنده شدن حمار شیبان 4 عصاى أسیدبن حضیر و عبادبن بشر روشنى مى دهد 5استجابت دعاى خالد 6الى 11 قصه هاى ابومسلم خولانى 12 ربیع بعد از مرگ سخن مى گوید 13 کرامت حضرت در میان لشگر 14ال 16 کرامت سعدبن وقاص و هرم بن حبان 17 ابراهیم و امساک از غذا, 18الى 20 کرامت مطرف بصرى و کرز بن وبره و فقیر اسود 21 غطفانى پس از مرگ تبسم مى کند 22ال 25 کرامات عمر بن عبدالعزیز ومالک بن دینار 26 ناصبى مستجاب الدعوه 27الى 29 کرامات ایوب سختیانى و حبیب بصرى و معروف کرخى 30مردى در هوا چهار زانو نشسته 31و 32 کرامات احمد خزاعى 33 قصه هاى خرافى دربارهء ابوحنیفه 34و 35کرامات ابى زرعه و ابراهیم خراسانى 36 ماجشون مى میرد و زنده مى شود 37الى 43 قصه هائى در مناقب احمدحنبل 44 کرامت مالک , 45 صیحهء همدانى بر ملکین 46 کرامت ابن الاحرم 47 جوانى در کنار کعبه 48الى 50ذوالنون مصرى و ابن ابى الحوارى و الن الموفق 51 حوراء با ابو یحیى سخن مى گوید 52الى 55 کرامات سهل تسترى و ابن حنیف 56 شبلى فقیه لحیه خود را براى خدا مى تراشد: سنت در تراشیدن لحیه , تراشیدن لحیه درمذاهب اربعه , سخنانى در تراشیدن لحیه 57 عمو نور از آسمان تا قبر حنبلى 58 خرما بارى ابن سمعون رطب ];##ّّمى شود 59 ابن سمعون از خواب دیده شده خبر مى دهد 60 ابن سمعون رطب مى شود 61 فرشته بر ابوالمعالى نازل مى شود. 62 خداوند با غزالى سخن مى گوید 63 دست غزالى در دست پیامبر (ص ) است 64 کاب <احیاالعلوم >غزالى 65الى 68 کرامت لامشى و حافظ طلحى و منبجى عمرى و ابن مسافر اموى 69و 70 عبدالقادر مرغ را زنده مى کند و در یک شب چهار با محتلم مى شود 71 عبدالقادر در شب معراج 72 عبدالقادر و ملک الموت 73قصهء وفات عبدالقادر 74 رفاعى در بیدارى دست پیامبر (ص ) را مى بوسد 75الى 78 کرامت غزلانى و شاطبى ووخشى و یونینى 79 یاد گرفتن نحو با اجازه 80و 81 کرامت اسماعى حضرمى 82الى 84 کرامت دلاوى و کردى وشاورى 85و 86 کرامات یا خرافات 87 شیخ گاو را مى خورد 88 کرامات ابن بدر حسینى 98 ابوالمعالى زنده مى کند و مى میراند 90 تطور شب و روز ابو على 91 سیوطى پیامبر (ص ) را در بیدارى مى بیند 92 طى الارض سیوطى 93و 94 سروى از شهرى به شهر دیگر پرواز مى کند 96 ذویب روى آب راه مى رود 97
کرامات سراج الدین عبادى و صدیقى بکرى 99 کرامات خارق العاده 100 عجایب و غرایب , عرفان فرقهء غالیه , خاتمهء بحث .
در اینجا ابحاث خاتمه پیدا مى کند.
بقیهء شعراى غدیر در قرن نهم :
هفتاد و پنجم : غدیریهء ضیاءالدین هادیب و شرح حال او .
هفتاد و ششم : غدیریهء حسن آل ابى عبدالکریم .
تا اینجا شعراى غدیر درقرن نهم پایان و قرن دهم آغاز مى گردد:
هفتاد و هفتم : غدیریهء شیخ ابراهیم کفعمى و شرح حال او.
هفتاد و هشتم : غدیریهء شیخ حسین والد شیخ بهائى و شرح حال او.
قرن دهم نیز پایان یافته و شعراى غدیر در قرن یازدهم شروع مى شود:
هفتاد و نهم : غدیریهء ابن شاهین و شرح حال او .
هشتادم : غدیریهء و شرح حال زین الدین حمیدى .
هشتاد و یکم : غدیریهء شیخ بهائى عاملى : شرح حال و اساتید و شاگردان و تألیفات و شعر و ولایت و وفات او,نگاهى به لغزش نفیسى تهرانى .
هشتاد و دوم : غدیریهء شیخ محمد حرفوشى و شرح حال او .
هشتاد و سوم : غدیریهء سید بن ابى الحسن و شرح حال او.
];$$ّّهشتاد و چهارم : غدیریهء شیخ کربى و شرح حال او .
هشتاد و پنجم : غدیریهء شرح الدین یمنى و شرح حال او .
هشتاد و ششم : غدیریهء و شرح حال انسى .
هشتاد و هفتم : غدیریهء سید شهاب و شرح حال او .
هشتاد و هشتم : غدیریهء و شرح حال سید على خان مشعشعى , شرح حال سید خلف مشعشعى .
هشتاد و نهم : غدیریهء سید ضیاء الدین یمنى و شرح حال او .
نودم : غدیریهء مولى محمد طاهر قمى و شرح حال و تالیفات و شعر فارسى او.
نودم و یکم : غدیریهء قاضى جمال الدین و شرح حال و شعر او.
نود و دوم : غدیریهء ابى محمد بن صنعان .
شعراى غدیر در قرن یازدهم پایان و قرن دوازدهم آغاز مى گردد:
نود و سوم : غدیریهء شیخ حر عاملى : شرح حال و تالیفات و شعر او .
نود و چهارم : غدیریهء شیخ احمد بلادى و شرح حال او .
نود و پنجم : غدیریهء شمس الادب یمنى و شرح حال او .
نود و ششم : غدیریهء سید على خان مدنى و شرح حال و تالیفات و شعر او, سخن سید دربارهء نسبش .
نود و هفتم : غدیریه ءهاى مقرى کاظمى و شرح حال او .
نود و هشتم : غدیریهء علم الهدى کاشانى و شرح حال او.
نود و نهم : غدیریه ءشیخ على عاملى و شرح حال او .
صدم : غدیریهء مولى مسیحا فسوى و شرح حال او .
صد و یکم : غدیریهء ابن شارهء غرورى و شرح حال او .
صد و دوم : غدیریهء شیخ ابراهیم بلادى و شرح حال او .
صد و سوم : غدیریهء ابومحمد شویکى و شرح حال او .
صد و چهارم : غدیریهء سید حسین رضوى (هندى ) و شرح حال او .
صد و پنجم : غدیریهء سید بدر الدین و شرح حال او .
در اینجا کتابشناسى یازده جلد کتاب الغدیر پایان مى پذیرد. ] نکات قابل توجه :
1 از چاپهایى که براى کتاب معرفى شده فقط چاپ اول نه جلدى است و از چاپ دوم به بعد همه یک نوع چاپ ودر یازده جلد هستند, و اگر اضافاتى بوده فقط در ابتدا و آخر کتاب انجام شده است .
چاپ جدید کتاب ـ چنانچه گذشت ـ همراه با تحقیقى کامل چاپ شده است . در این چاپ تقریظها و نامه ها ازابتداى جلدها برداشته شده و به صورت دو جلد در آخر اضافه شده است , و از جلد اول تا یازدهم مطابق چاپهاى قبل است .
2 این کتاب در اصل بیش از یازده جلد است که تا جلد یازدهم در حیات مؤلف چاپ شده و بقیه در دست فرزندان مؤلف در راه تکمیل است .
3 براى این کتاب چند ترجمه و تلخیص و فهرست و استدراک نوشته شده و نیز کتابهایى اقتباس شده از <الغدیر>یابا استفاده از آن تدوین شده است .
توضیح این کتابها چنین است :
الف ـ ترجمه ها :
# ترجمه به فارسى : 1 <ترجمهء الغدیر, 21ج >توسط جمعى از محققین 2 <ترجمهء الغدیر, 3ج ناتمام >توسطفرزندان مؤلف .
# ترجمه به اردو: 1 <ترجمهء الغدیر, ج 1 از مصطفى جوهر هندى 2 ><الغدیر, 2جلد>از سید محمد با قر موسوى .
ب ـ خلاصه ها:
1و 2و 3 <نظره الى الغدیر>و <فى رحاب الغدیر>عربى , و <غدیر روز کمال دین >فارسى از على اصغر مروج 4<سیرى در الغدیر> از محمد امینى (فرزندان مؤلف ) 5 <خلاصه الغدیر>اردو از رضى جعفر نقوى .
ج ـ فهرستها:
1و 2ـ <على ضفاف الغدیر 2ج >و <أعلام الغدیر>توسط جمعى از محقیق 3المنیر, فهرس کتاب الغدیر> ازمؤسسه البعثه.
د ـ استدارک :
<على ضفاف الغدیر>از سید عبدالعزیز طباطبائى .
];لله لله ّّهـ اقتباس :
1 <ترجمهء هل حدیث از جلد دهم کتاب الغدیر>از سید حسن موسوى 2 <قطره اى از دریا, ج 1و 2 از محمدحسین صفاخواه ,طالعى 2 ><حدیث غدیر>از على حسنین شیفته هندى .
و ـ استفاده :
1و 2 <حساسترین فراز تاریخ یا داستان غدیر>و <داستان غدیر>توسط جمعى از دبیران مشهد 3 <حماسهء غدیر>از محمد رضا حکیمى .
همچنین کتابى به نام <خلافت از دیدگاه امامیه و اهل سنت >که شماره 1از سرى <پرتوى از الغدیر>است و توسطفرزند مؤلف جناب حجهالاسلام شیخ امینى انتخاب و ترجمه شده و در موضوع خلافت است .
4 قسمتى از غدیریه هاى مذکور در این کتابنامه در جلد یازدهم <الغدیر>آمده است .
5 تقریظها و تقدیرهایى از همه قشر از اهل علم و از شعه و عامه و حتى چند نفر از مسیحیان به صورت نامه یا نثر ویا به صورت شعر براى این کتاب نوشته شده و نثرها در ابتداى جلدها, و شعرها در انتهاى آنها به چاپ رسیده است ,که شصت و دو نثر و بیست و پنج شعر است که جمعاً هشتاد و هفت نامه است . نویسندگان این موارد با ذکر محل آنهابه ترتیب مجلدات کتاب چنین است :
نثرها:
ج 11 محمد عبدالغنى حسن , قاهره .
ج 22 محمد سعید دحدوح , حلب (سوریه ).
ج 33 یحیى بن محمد حمید الدین , یمن 4 ملک حسین , اردن 5 عادل غضبان , قاهره (مصر) 6 علامه شیخ محمد على اردوبارى , نجف .
ج 47 محمد غلاب , قاهره (مصر, استاد دانشگاه الازهر) 8 عبدالرحمن کیالى (حلبى ), (سوریه ) 9 توفیق فکیکى (محامى , بغدادى ), بغداد.
ج 510 ملک فاروق اول , مصر 11 آیهالله سید عبدالهادى شیرازى , نجف 12 صفاء خلوصى , لندن 13 سیدمحمد بن على نقى حیدرى (کاظمى ).
ج 614 محمد سعید عرفى (مفتى ), سوریه , 15 عبدالفتاح عبدالمقصود, قاهره (مصر) 16 بولس سلامه (مسیحى ), بیروت (لبنان ).
];ّّج 717 آیه الله سید محمد حجت (کوه کمراه اى ), قم 18 علامه سید جعفر آل بحرالعلوم , نجف 19 سیدعبدالمهدیئ منتفکى , بغداد 20 علامه سید حسن لواسانى , غاریه سوریه ) 21 سید على فکرى , قاهره (مصر) 22سید محمد سعید حکیم , بصره 23 سید سبط الحسن محمود آبادى , هند 24 سید على اکبر برقعى , قم 25 علامه سید محمد على قاضى (طباطبائى ) قم 26 محمد عبدالغنى حسن , قاهره (مصر) 27 خطیب سید صالح بن عباس موسوى , بغداد 28 خطیب عبود حسینى , بصره 29 مصطفى جواد بغدادى , بغداد 30 علامه شیخ حسن ناصرى ,نجف 31 خطیب شیخ کاظم آل نوح , کاظمین 32 خطیب شیخ محمد تقى فلسفى , تهران 33 شیخ سلیمان ظاهر,؟34 خطیب سید شمس الدین بغدادى , بغداد 35 سید عبدالزهراء سید حسن خضرى , (عراق )36 علامه میرزامحمد على چرندابى (تبریزى ) قم 37 عبدالحمزه نصرالله فتحى , دیوانیه (عراق ) 38 علامه سید عبدالحسین شرف الدین عاملى , بیروت 39 آیه الله سید محسن حکیم , نجف 40 بولس سلامه , بیرون (لبنان ) که در شمارهء شانزده نیزگذشت .
ج 841 آیه الله شیخ محمد رضا آل یاسین , نجف 42 سید محمد صدر (رئیس الوزراء),؟ 43 سید عبدالمهدى منتفکى , بغداد که در شمارهء نوزده نیز گذشت 44 محمد عبدالغنى حسن , قاهره (مصر) که در شمارهء بیست و شش نیزگذشت 45 محمد سعید دحدوح , حلب (سوریه ) که در شماره دو نیز گذشت .
ج 9 46 علامه سید حسین موسوى حمامى (نجف ) 47 سید حسین (موسوى ) هندى ,؟ 48 حیدر قلى (سردارکابلى ), کرمانشاه 49 نجیب زهیرالدین عاملى , بیروت (لبنان ) 50 عباس الدواح زبیدى ,؟.
ج 10 51 آیهالله سید صدرالدین صدر 52 علامه شیخ مرتضى آل یاسین (کاظمى , نجفى ), نجف 53 علامه سید محد بن مهدى شیرازى , کربلا 54 علامه حاج آقا بزرگ تهرانى , نجف 55 علامه سید نورالدین جزائرى موسوى ,کربلا 56 سید جلال الدین موسوى طاهرى , قم .
ج 1157 شیخ موسى بن هادى مرندى (غروى ),؟ 58 علامه سید على فانى (اصفهانى ), نجف 59 سید میرزامحمد على قاضى (طباطبائى ), قم که در شماره بیست و پنج نیز گذشت 60 علاءالدین خروفه , قاهره (مصر) 61محمد تیسیر مخزومى (شامى ), دمشق (سوریه ) 62 یوسف اسعد داغر.
شعرها:
ج 51 شیخ محمد سماوى , نجف 2 خطیب محمد على یعقوبى 3 شیخ حسن سبتى 4 شیخ خالصى (کاظمى ).
ج 65 ملک فاروق اول , که در شمارهء ده از نامه ها گذشت .
];))ّّج 76 شیخ قاسم محمى الدین 7 میزا محمد خلیلى 8 خطیب سید على 9 شیخ على سماوى 10 شیخ محسن ابى الحب 11 شیخ اسد حیدر 12 سید رؤوف جمال الدین 13 شیخ محمد رضا خالصى 14 عبدالصاحب دجیلى .
ج 815 سید محمد هاشمى 16 خطیب شیخ کاظم آل على 17 شیخ محمد رضا خالصى , که در جلد هفت نیزگذشت 18 سید شمس الدین بغدادى موسوى 19 شیخ محمد شیخ بندر 20 شیخ محمد باقر هجرى , نجف 21شیخ محمد آل حیدر (نجفى ).
ج 9 22 سید نعمت سید حسون بعاج 23 سید یحیى سید داود 24 یحیى بن صالح 25 شیخ کاظم آل حسن (جنابى ).