یکی از اعمالی که در بین شیعیان مرسوم و معمول بوده است، این است که چون نام «قائم» علیه‌السلام برده می‌شود، اهل مجلس، بلند می‌شوند. اگرچه دلیلی مسلم بر وجوب قیام به‌هنگام ذکر این لفظ در دست نیست، اما در این حد می‌توان گفت که این امر در بین مردم، به‌عنوان یک عمل مستحب، ریشه‌ای مذهبی دارد و در حقیقت اظهار ادب و احترام به آن امام عزیز است.
عظمت و بزرگی حضرت امام زمان بر ما روشن است و وقتی که انسان در مقابل یک انسان کامل آن هم امام خود قرار می‌گیرد، ادب و احترام و محبّت قلبی ایجاب می‌کند که انسان ارادت کامل خود را نسبت به آقا و سرور خود ابراز کند و در روایات وارد شده است که اگر در هر جا نام امام زمان برده شود، حضرت همزمان به آن مکان و آن اشخاص توجه می‌کنند و خوب است که در مقابل حضرت، ما هم با بلندشدن و سر پا ایستادن خودمان، ابراز محبّت و اظهار آمادگی قیام و اظهار احترام داشته باشیم.[۱]
این عمل اقتدا به سیره امامان نیز هست؛ مرحوم میرزا حسین نوری در این باره می‌نویسد:
بعضی از دانشمندان نقل کرده‌اند که این مطلب را از عالم متبحر، سید عبدالله سبط محدث جزائری سؤال کردند و ایشان جواب داد که در خبری از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است: روزی در مجلس ایشان نام مبارک حضرت مهدی علیه‌السلام برده شد و امام به جهت تعظیم و احترام از جای برخاست.[۲]
و در روایت دیگر آمده است روزی شاعر معروف اهل‌بیت، دعبل خزاعی خدمت امام رضا علیه‌السلام رسید و اشعارش را قرائت کرد. وقتی به ابیاتی که درباره امام زمان سروده بود، رسید، حضرت دست خود را بر سر خویش گذارد و به احترام از جای برخاست.[۳] سپس فرمود: ای خزاعی بدان که روح‌القدس این دو بیت را بر زبانت جاری ساخته است. خداوند دیدنش را به تو روزی گرداند و تو را با او محشور گرداند. آن حضرت صد دینار به دعبل عطا کرد.[۴]
میرزای نوری اضافه می‌کند:
روایت شده است وقتی نام حضرت حجه‌بن‌الحسن در مجلس امام رضا علیهم‌السلام برده شد، آن حضرت از جای برخاست و دست مبارکش را روی سرش گذاشت و فرمود: «اللهم عجل فرجه و سهل مخرجه».[۵]
این عمل در عصر امام صادق علیه‌السلام نیز سابقه داشته است. از امام صادق سؤال شد: چرا هنگام شنیدن نام امام زمان از جای خود برمی‌خیزیم؟ حضرت فرمود صاحب‌الامر غیبتی بسیار طولانی دارد و از کثرت لطف و محبتی که به دوستانش دارد هرکس وی را به لقب قائم ـ که اشاره به دولت کریمه او و اظهار تأثری است از غیبت او ـ یاد کند، آن حضرت هم نظر لطفی به او خواهند نمود و چون در این حال مورد توجه امام واقع می‌شود سزاوار است از باب احترام به پا خیزد و از خدا تعجیل در فرجش را مسألت نماید.[۶]
پس این بلندشدن و قیام‌نمودن هنگام بردن نام قائم آل‌محمد علیه‌السلام خود ریشه مذهبی دارد و ابراز ارادت و محبّت نسبت به امام عصر است، البته بلندشدن واجب نیست.
آیت‌الله سید محمود طالقانی می‌گوید:
این دستور قیام، شاید (فقط) برای احترام نباشد، والّا باید برای خدا و رسول مکرم، هم به قیام احترام کرد، بلکه دستور آمادگی و فراهم‌کردن مقدمات نهضت جهانی و در صف ایستادن برای پشتبانی از این حقیقت است… این‌همه فشار و مصیبت، تأکید از آغاز حکومت دودمان دنائت و رذالت اُموی، تا جنگ‌های صلیبی و حمله مغول و اختناق و تعدیل‌های دولت‌های استعماری، بر سر هر ملتی وارد می‌آمد، خاکسترش هم به باد فنا رفته بود، لیکن دینی که پیشوایان حق آن دستور می‌‌دهند که چون اسم صریح «قائم» مؤسس دولت حقه اسلام، برده می‌شود، به‌پا بایستید و آمادگی خود را برای انجام تمام دستورات اعلام کنید و خود را همیشه نیرومند و مقتدر نشان دهید، هیچ‌وقت نخواهید مرد».[۷]
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
• وظایف منتظران امام عصر، عبدالرحمن انصاری؛
• وظایف مؤمنین در عصر غیبت، سید علی مؤذن؛
• پیوند معنوی با ساحت قدس مهدوی، همدانی؛
• انتظارات حضرت مهدی از شیعیان، سید جواد رضوی؛
• وظایف الشیعه فی زمن الغیبه، زاده حسینی؛
پی‌نوشت‌ها
۱. انوار نعمانیه، نعمت‌الله، جزایری، ج۳، ص۵۲؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۱، ص۳۱.
۲. نجم‌الثاقب، محدث نوری، ص۴۴۴.
۳. منتخب‌الاثر، لطف‌الله صافی، ص۵۰۵.
۴. مناقب آل‌ابی‌طالب، ابن شهر آشوب، ج۴، ص۳۳۹.
۵. منتخب‌الاثر، لطف‌الله صافی، ص۵۰۵.
۶. دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص۱۲۵، به نقل از الزام‌الناصب، یزدی حائری، ج۱، ص۲۷۱.
۷. خورشید مغرب، محمدرضا حکیمی، ص۲۶۴.
