وقت‌های خالی را با ذکر الهی پر کنید نه با سخنان بیهوده!
شرح حدیثی از پیامبر اکرم (ص) توسط آیت الله حاج مجتبی تهرانی (ره)
رُوِیَ عَبدُاللهِ بن مسعود عَن رَسُول الله صلّی الله علیه و آله و سلم:
قَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ کَیْفَ لِی بِتِجَارَهِ الْآخِرَهِ فَقَالَ لَا تُرِیحَنَّ لِسَانَکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَلِکَ أَنْ تَقُولَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَهَذِهِ التِّجَارَهُ الْمُرْبِحَه (1)
عبدالله بن مسعود می‌گوید: به پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم عرض کردم:
پدر و مادرم فدای شما! من چگونه برای آخرتم تجارت کنم و برای قیامتم چه کاری انجام دهم تا سود ببرم؟ «کَیْفَ لِی بِتِجَارَهِ الْآخِرَهِ».
حضرت در جواب فرمودند: هیچ‌گاه زبانت را از ذکر خدا راحت نگذار! یعنی، ساکت ننشین! در حال راه رفتن هم ذکر خدا بگو! «فَقَالَ لَا تُرِیحَنَّ لِسَانَکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ». این یک مطلب کلّی بود که حضرت فرمودند.
سپس حضرت چهار ذکر به او یاد دادند. فرمودند بگو: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ».
ذکر اوّل تنزیه خداوند است، «سُبْحَانَ اللَّهِ».
ذکر دوم تحمید و ستایش خدا است، «الْحَمْدُ لِلَّهِ».
ذکر سوم اعتراف به توحید و مسأله وحدانیّت خداوند است، «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».
و ذکر چهارم تکبیر است، «اللَّهُ أَکْبَرُ».
حضرت فرمودند: این چهار ذکر را دائم بگو! بی‌کار ننشین! بعد فرمودند: این برای آخرت تو تجارتی سودمند است، «فَهَذِهِ التِّجَارَهُ الْمُرْبِحَه».
ما اوقات بسیاری را در شبانه روز به حسب ظاهر صحبت نمیکنیم. این وقت‌های خالی را با ذکر الهی پر کنید نه با سخنان بیهوده! حتّی در حال راه رفتن هم ذکر بگویید.
این ذکری که حضرت به آن شخص آموزش دادند، یک مجموعه است، جامعیّت دارد. یکی از این اذکار را هم بگویید کافی است. لازم نیست که هر چهار ذکر با هم باشند. مثلاً «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ»، ذکر توحیدی و ذکر خفی است، چون کسی متوجّه نمی‌شود، به خلوص هم نزدیکتر است. ذکر استغفار هم همین‌طور است، «اتوبُ إلَی اللهِ».
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم وقتی می‌خواستند استغفار کنند «اتوبُ إلَی اللهِ» می‌گفتند. در روایات متعدّد از امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام داریم که می‌فرمودند: حضرت وقتی استغفار می کردند، «اتوبُ إلَی اللهِ» می‌گفتند.
پی‌نوشت:
1. بحارالانوار ج74 ص 107
