همان طوری که قبلا هم بیان شد، زمینه اصلی فکر ولایتعهدی یزید پس از شهادت امام حسن (ع) آغاز شد و شما می توانید فعالیتهای معاویه را در این بخش در مقاله «تلاش معاویه برای موروثی کردن خلافت» (1) مطالعه نمایید.
به هر حال معاویه در آخرین روزهای حیات خود، یزید را رسما به عنوان خلیفه معرفی کرد و لباس خلافت (لباس عثمان) را بر تن او پوشاند.
و در عهدی که برای یزید نوشت، خط مشی آینده حکومت بنی امیه را نیز مشخص نمود، او در این عهد ضمن قرار دادن یزید به عنوان خلیفه، به او گفت تا بنی امیه را و نیز آن عبدشمس را بر بنی هاشم و آل عثمان را بر آل ابی طالب و ذریه او مقدم بدارد. (2)
معاویه در رجب سال 60 هجری بعد از 19 سال و سه ماه حکومت، در حالی که زیر لب مکرر، از ریختن خون حجر بن عدی و عمرو بن حمق، اظهار پشیمانی می کرد، از دنیا رفت و یزید طبق قرار قبلی به حکومت رسید.
این خبر هنوز به مدینه نرسیده بود که یزید همه کوشش خود را صرف گرفتن بیعت از مخالفینی کرد که مخالفتشان می توانست شورشی علیه او بر پا کند. (3) یزید به ولید بن عتبه بن ابی سفیان، والی خود در مدینه، نوشت تا بسرعت از عبد الله بن زبیر و حسین بن علی بیعت بگیرد.مروان، ولید را نیز واداشت تا همان شب در پی آنها فرستاده و اگر بیعت نکردند، همان جا گردنشان را بزند، چرا که به نظر او گذشتن آن شب فرصتی بود تا آنها سر به مخالفت برداشته و مردم را به سوی خود دعوت کنند. (4)
هنگامی که پیام آور والی مدینه نزد امام حسین (ع) آمد، امام متوجه مرگ معاویه گردید .لذا جمعی از یاران و نزدیکان را به طور مسلح همراه خود به قصر آورد تا در صورت وجود خطر، مانع از کشتن امام شوند.امام در برابر درخواست ولید به بیعت با یزید، فرمود که شخصی چون او نمی بایست در خفا بیعت کند، بلکه باید در ملأ عام و در مسجد بیعت کند.ولید پذیرفت، اما مروان با جملات تهدید آمیزی سعی کرد ولید را تحریک بر دستگیری امام کند .امام نیز با تندی به مروان، و در حالی که از اتاق خارج می شود، رو به ولید کرد و فرمود :
أیها الأمیر! إنا أهل بیت النبوه و معدن الرساله و مختلف الملائکه و محط الرحمه و بنا فتح الله و بنا ختم و یزید رجل فاسق شارب خمر، قاتل النفس المحرمه معلن بالفسق و مثلی لا یبایع مثله، ای امیر! ما اهل بیت نبوت، معدن رسالت، محل رفت و آمد ملائکه و جایگاه رحمت هستیم.خداوند با ما آغاز کرده و به ما خاتمه داده است.یزید مردی فاسق و شرابخوار و قاتل نفوس محترم بوده و کسی است که علنا به فسق می پردازد و شخصی چون من با چون او بیعت نخواهم کرد.در آن مجلس بود که امام پس از اصرار مروان در گرفتن بیعت فرمود: اگر قرار باشد که یزید سر کار آید باید فاتحه اسلام را خواند: «و علی الاسلام السلام» .آن حضرت با استدلال به آیه شریفه تطهیر، لیاقت اهل بیت علیهم السلام را برای احراز خلافت اظهار کرد. (5) این استدلالی است که از امام علی (ع) و فرزندش امام حسن (ع) نیز نقل کردیم.
همان شب ابن زبیر از مدینه خارج شد، و فردای آن روز، مأمورین حکومت به دنبال او رفتند .شب بعد امام حسین (ع) نیز مدینه را ترک کرد. (6) این سفر به همراهی تمامی اهل بیت (ع) صورت گرفت و فقط محمد بن حنفیه در مدینه باقی ماند . (7)
شما خواننده محترم در مقالات بعدی می توانید سرگذشت قیام امام حسین (ع) و ابن زبیر را مطالعه نمایید.
پی نوشت:
1 در مقاله «کارهایی که معاویه مرتکب شد» هم مطالبی در این رابطه وجود دارد.
2 الفتوح، ج 4، ص 255 و .257
3.اخبار الطوال، ص 227
4.الفتوح، ج 5، ص 11
5.همان، ج 5، ص 17
6.دینوری، پیشین، ص 228
7.الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 16، انساب الاشراف، ج 4، ص 15
