آنچه در دنیای امروز علی رقم تمام پیشرفتها و اختراعات بشری ، به عنوان معضلی جدی مطرح و جامعه بشری با آن روبروست، تزلزلها و مشکلات د ر خانواده است.
و آنچه مصلحان جامعه بویژه انبیاء و اوصیاء برایش کوششی فزون بر دیگر زوایای زندگی داشته اند؛ ایجاد استحکام و پایداری در نظام خانواده بوده است . به گونهه ای که هیچ عاملی نتواند این کانون سعادت بشری را متزلزل و متلاشی کند.
به همین دلیل نظام خانواده در آیات و روایات جایگاه ویژه ای پیدا نموده ، به طوری که از بالاترین نعمات خداوندی به بشر نام برده شده و با تاکیدات متعدد به عنوان امری مستحب بیان شده است و همچنین سفارشاتی بس زیبا و ستودنی در رابطه با بنیانها و پایه های این بنای عظیم در لا بلای معارف حقه دینی چشم نواز شده. و ما بر آن شدیم تا قبل از ورود به بحث اشاره ای مختصر به این معارف و یچراغهای هدایت داشته باشیم.
دین اسلام در اهمیت ازدواج و ایجاد انگیزه برای روی آوردن انسانها به این نشانه الهی سخنانی پر محتوا مطرح نموده که به اختصار به آنها اشاره می کنیم.
خداوند در سوره روم ازدواج را از نشانه های خود در آفرینش قلمداد نموده و به ذکر نکته های ناب و بنیادی در ازدواج اشاره کردهاست.
« و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکتوا الیها و جعل بینکم موده و رحمه…( روم 21)
« از نشانه های او این است که همسرانی از نوع خودتان برای شما آفرید »
آنچه در این آیه مورد بحث است ابتدائاً نشانه ی خداوندی بودن ازدواج و ذوج آفریده شدن انسان است. در ادامه نیز به سه مورد از فوائد با اهمیت ازدواج یعنی آرامش ، مودت و رحمت اشاره نموده است.

1. آرامش

آرامشی را نتیجه ازدواج ذکر نموده که نوع بشر امروزی در پی دست یافتن به آن بوده و برای رسیدن به آن هر راهی را امتحان می کند. راههایی که بیشترینش به بن بست رسیده و آرامشی به همراه ندارد.
آنچه از تفاسیر در ذیل آیه شریفه به دست می آید آن است که علت به وجود آمدن این آرامش مکمل بودن دو جنس زن و مرد برای یکدیگر است که مایه ی پرورش و نشاط و شکوفائی است بطوری که هر یک بدون دیگری ناقص قلمداد می شود. بدان معنا که هر کس از این سنت الهی و نبوی سر باز زند وجودی ناقص دارد چراکه یک مرحله از تکامل آن متوقف گردیده است؛ مگر آنکه به سبب ضرورت و شرایط خاص در تجرد باقی بماند. [1] این نقصان در روند طول عمر فرد نیز بسیار موثراست بطوری که مطابق با آماری که موسسه «پارک دیویس» در آمریکا تهیه کرده ، مرگ و میر در مردان مجرد 75% و در زنان مجرد 50% نسبت به مردان و زنان متاهل بیشتر است.[2] آرامشی که در آیه به آن اشاره شده هم از نظر روحی است و هم از نظر فردی و اجتماعی .[3] چنانچه دانشمندان نیز بدان معترفند . به طور مثال محققان دانشگاه شیکاگو می گویند» افراد مجرد در مواجهه با شرایط تنش زا بیشتر احساس ترس می کنند و قدرت رویارویی آنها با مشکلات کمتر از متاهل هاست. همچنین مجرد ها به طور منفعل با استرس برخورد کرده و سعی می کنند از موقعیت تنش زا فرار کنند. روش حل مشکلاتشان هم ضعیف تر است . و همین عوامل باعث می شود افزایش فشار خون آنها بیشتر باشد و هر چه سنشان بالاتر می رود فشار سیتولیک شان هم بیشتر می شود.[4]

2و3. مودت و رحمت

مودت به معنای دوستی و مهری است که بصورت متقابل و طرفینی ایجاد می شود و به همراه خود رحمت که لطف و مرحمتی یک جانبه و ایثارگرانه است را به همراه می آورد. بقاء یک جامعه نیز گاه به خدمات متقابل نیاز دارد که سر چشمه ان مودت است و گاه به خدمات بلا عوض و ایثارگرانه نیازمند است که سر چشمه نیاز آن رحمت است . و همین دو ثمره ازدواج است که بسیاری از معظلات اجتماعی را بر طرف می کند.[5] در آیه ای دیگر خداوند ارزش و اهمیت ازدواج را با ذکر این مطلب مورد توجه قرار می دهد که ازدواج فقط به مردم و عوام جامعه اختصاص ندارد بلکه وارستگان و انبیاء الهی نیز به آن توصیه شده اند
«ولقد ارسلنا رسلا من قبلک و جعلنا لهم ازواجا و ذریه…»( رعد38)
« پیش از تو نیز پیامبرانی را فرستادیم و برای آنان همسران و فرزندانی قرار دادیم»
و تا جایی در ارزش و اهمیت ازدواج پیش می رود که هیچ بهانه ای را برای فرار از این بنیاد اجتماعی نمی پذیرد و به تهی دستان نیز ازدواج را پیشنهاد می کند.
«و انکحوا الایامی منکم والصالحین من عبادکم و امائکم ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله…»(نور 32)
« مردان و زنان بی همسر و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید، اگر تنگ دست باشند خداوند به لطف خود آنان را بی نیاز می سازد»
ازدواج در نگاه روایات نیز جایگاه ویژه ای دارد و توصیه های فراوانی در راستای آیات مقدسه الهیه و در تفسیر آنها نموده است.
ضرورتهای ازدواج در روایات بدین شرح است:
1- محبوب‏ترین بنا: بناى تشکیل خانواده در اسلام محبوب است، تا آن‏جا که هیچ سازمان و بنایى نزد خدا محبوب‏تر از آن نیست. لذا، پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى‏فرمایند: نزد خداوند هیچ بنایى محبوب‏تر از خانه‏اى نیست که از طریق ازدواج آباد گردد.[6] 2- حفظ پاک‏دامنى و کسب اخلاق نیک: ازدواج از نظر اسلام وسیله‏اى براى پاک‏دامنى و پاک‏دامن زیستن است. رسول خدا صلى الله علیه و آله به زیدبن حارثه فرمودند: ازدواج کن تا پاک‏دامن باشى.[7] و در سخنى دیگر، فرمودند: مردان را زن دهید تا خدا اخلاقشان را نیکو، ارزاقشان را وسیع و جوانمردیشان را زیاد گرداند.[8] 3- تکمیل دین: ازدواج غیر از ایجاد نظم در زندگى، وسیله‏اى براى حفظ و تکمیل دین است. بدان دلیل، ازدواج تکمیل کننده ایمان است که به وسیله آن، بسیارى از گناهان از وجود آدمى ریشه‏کن مى‏شود و راه براى سعادتمندى او از هر سو فراهم مى‏گردد. لذا، رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: هر کس ازدواج کند نیمى از دینش را باز یافته است.[9] در جاى دیگر، فرمودند: هر کس در ابتداى جوانى ازدواج کند شیطان فریاد مى‏کند: اى واى، دو سوم دین خود را از شر من حفظ کرد. [10] و همچنین فرمودند: « هر گاه بنده ای ازدواج کند نیمی از دینش را حفظ کرده ، پس در نیم دیگر باید تقوای الهی پیشه کند«( بحار الانوار ج100 ص219)
4- ازدیاد نسل: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: ازدواج کنید; زیرا من به زیادتى شما نسبت‏به امت‏هاى دیگر در قیامت مباهات مى‏کنم. [11] 5- ازدیاد روزى: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: روزى را به وسیله زن گرفتن زیاد کنید.[12] و در روایتی دیگر فرمودند: »هر کس ازدواج را از ترس فقر و تنگدستى‏ترک کندبه خدا سوء ظن برده است، زیرا خداوندمى‏فرماید:اگر (زن‏وشوهر) فقیر باشندخدا هر کدام را از کرم خود بى‏نیاز مى‏کند. بنابراین، در هر صورت، روزى زن و مرد با خداست. [13] 6- پیروى از سنت پیامبر صلى الله علیه و آله: چنانچه حضرت می فرمایند: « هر کس دوست دارد که بر فطرت من باشد، باید به روش وسنت من رفتار کند و یکی از سنت های من ازدواج است» ( اصول کافی ج5 ص 496 )
7- جلب رضایت الهى: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: هیچ چیز نزد خداوند محبوبتر از این نیست که خانه‏اى در اسلام به وسیله ازدواج آباد گردد. [14] 8- کسب طهارت معنوى: پیامبر صلى الله علیه و آله فرمودند: » هر کس مى‏خواهد خدا را پاک و پاکیزه ملاقات کند باید هنگام مرگ متاهل باشد. [15] آنچه از مجموع روایات به دست می آید توجه به اهمیت بالای ازدواج در دین اسلام بوده و اینکه انسان برای تکامل مادی و معنوی خود و همچنین فطرت فردی و اجتماعیش نیاز به ازدواج دارد و هر گونه سرباز زدن از این فرمان الهی مضموم و دارای عواقبی جبران ناپذیر است.

پی نوشت ها :

1. تفسیر نمونه ذیل آیه 21 سوره روم( با حذف و اضافات)
2. راز طول عمر ص134(سلامتی و طول عمر در احکام اسلامص188)
3. تفسیر نمونه ذیل آیه 21 سوره روم
4. هفته نامه سلامت شماره 81 مورخ 21/5/1385(سلامتی و طول عمر در احکام اسلام ص 190)
5. تفسیر نمونه ذیل آیه 21 سوره روم
6. میرزا آقا نورى‏طبرسى،مستدرک‏الوسائل،ج‏14،ص 153 «ما بنى بناء فى الاسلام احب الى الله من التزویج‏»
7. شیخ حر عاملى، مستدرک‏الوسائل ، ج 20، ص 35.
8. محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 103، ص 222
9. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20، ص 17 «من تزوج فقد احرز نصف دینه‏»
10. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20، ص 17 «ما من شاب تزوج فی حداثه سنه الا عج‏شیطانه یا ویله عصم منی ثلثی دینه‏»
11. میرزا آقا نورى طبرسى، بحارالانوار ، ج 14، ص 149 «تزوجوا فانی مکاثر بکم الامم غدا فى القیامه‏»
12. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20، ص 14 «اتخذوا الاهل فانه ارزق لکم‏»
13. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20 ص 42 «من ترک التزویج مخافه العیله فقد ساء ظنه بالله عزوجل ان الله یقول: ان یکونوا فقراء یغنهم الله من فضله‏»
14. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20 ص 16 «ما من شى‏ء احب الى الله عز وجل من بیت‏یعمر فى الاسلام بالنکاح‏»
15. شیخ حر عاملى، بحارالانوار ، ج 20 ص 18 «من احب ان یلقى الله طاهرا مطهرا فلیلقه بزوجه‏»