چنین روزی زید ابن علی ابن حسین در کوفه پرچم مبارزه با خلافت امویان را برافراشت. مبارزات زید که پیروان او به شیعه زیدیه معروفند 2سال طول کشید و در سال‌739 میلادی به دست یوسف‌ابن‌عمر‌ثقفی از امرای امویان به شهادت رسید.

پیدایش فرقه زیدیه به قرن دوم هجری باز می گردد، آنان پس از امام حسین(علیه السلام) زید شهید فرزند امام زین العابدین(علیه السلام) را امام می دانند و امام سجاد(علیه السلام) را تنها پیشوای علم و معرفت می شمارند.

اکثر نویسندگان زیدی بجای امام سجاد(علیه السلام) حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی(علیه السلام)را امام خود می دانند.

و زید امام پنجم شمرده می شود و پس از وی فرزندش «یحیی بن زید» و پس از وی «محمد بن عبدالله» و «ابراهیم بن عبداللّه» را امام می دانند (که همگی بر ضد خلفای ناحقِ اموی قیام کردند و شهید شدند) بعد از آن کار زیدیه انتظام نیافت تا اینکه «ناصر اطروش» که از اعقاب برادر زید بود، در خراسان ظهور کرد و در اثر تعقیب حاکم محل، از آنجا فرار کرده به سوی مازندران که هنوز مسلمان نشده بودند رفت و پس از سیزده سال تلاش عده زیادی را مسلمان و به مذهب زیدیه در آورد، سپس به یاری آنان ناحیه طبرستان را مسخّر ساخته و به امامت پرداخت و پس از وی اعقاب او تا مدتی در آن سامان امامت کردند.

*چگونگی پیدایش زیدیه:

نهضت زید در اصل مورد تأیید امام باقر و امام صادق(علیه السلام)بود. و بدین جهت آن دو امام به شیعیان خود به طور مخفیانه توصیه می کردند که با زید بیعت نمایند و عهد و پیمانی هم میان امام(علیه السلام) و زید منعقد شده بود که مسلماً اگر زید پیروز می‌شد، به آن عهد وفا و حکومت را تحویل امام معصوم(علیه السلام) می داد، ولی بسیاری از شیعیان خیال می کردند رهبر نهضت زید بن علی است که با شمشیر قیام و خروج کرده و مردم را به رضا از آل محمد(صلی الله علیه وآله) فرا می خواند و مقصود از آل محمد(صلی الله علیه وآله) هم خودش است.

بدین جهت برخی از شیعیان که از مظالم «امویان» به تنگ آمده بودند، زید را امام واجب الاطاعه می دانستند و در مقابل این فکر انحرافی که به شدت گسترش می‌یافت کاری ساخته نبود چون باقرین(علیهما السلام) واقع امر را به خاطر رعایت «تقیه» علناً نمی توانستند بگویند.

زید هم به خاطر حفظ جان امام عهد و پیمانی را که با امام بسته بود نمی توانست بگوید. بنابراین جلوی این فکر انحرافی گرفته نشد و باعث شد زیدیه پدید آید که خود زید در پیدایش آن کوچکترین نقشی نداشته و بعید نیست که عقیده به امامت او بعد از شهادت دلیرانه اش پیدا شده باشد چون جایی دیده نشده که زید خود را امام نامیده باشد.

زید بن علی(علیه السلام): در بین سال‌های 75 تا80 هجری متولد و در بین سالهای 120 تا 122 شهید شده است.

او در کوفه اقامت گزید. سپس به شام و در مجلس هشام بن عبدالملک حاضر شد با او مکابره کرد و پنج ماه زندانی شد و بعد از آن به مدینه و عراق بازگشت در سال 120 هجری چهل هزار تن از مردم کوفه با او بیعت کردند، مردم را به «کتاب» و «سنت» و «جهاد» دعوت می کرد. فرمانروای عراقین در زمان او، یوسف بن عمر ثقفی بود. جنگ میان او و لشکریان اموی درگرفت، بعد از چند روز زید کشته شد، سر او را به دروازه دمشق آویزان کردند، جسدش را در خاکروبه کوفه عریان بر دار کردند و بعداً سوزانیدند.

زید بن علی(علیه السلام) در نظر امامان اهل بیت(علیهم السلام):

امام صادق(علیه السلام) بسیار می فرمود: خدا عمویم را رحمت کند.

شیخ صدوق در کتاب «عیون اخبار الرضا(علیه السلام)» بابی به نقل روایات ائمه معصوم(علیهم السلام) در مدح و منقبت زید اختصاص داده است. به عنوان نمونه امام هشتم(علیه السلام) فرمودند:… زید بن علی از دانشمندان آل محمد(صلی الله علیه وآله) بود وی برای خشنودی خدا خشمگین شد و با دشمنان خدا جهاد کرد، و در راه خدا به شهادت رسید.

امام باقر(علیه السلام) فرمودند: ای زید مادری که تو را به دنیا آورده است برگزیده است.

اصل قیام و جهاد زید هم مورد تأیید ائمه(علیهم السلام) بوده است. دانشمندان امامیه مثل شیخ مفید و شیخ بهائی و… توصیف زید کرده اند.