در روایات، وظایف فراوانی برای شیعیان و منتظران ظهور بیان شده است. نویسنده «مکیال‌المکارم» هشتاد وظیفه خاص شیعیان نسبت به امام زمان را برشمرده است از جمله:
۱. معرفت امام
شیعه باید امام زمان خویش را بشناسد، هم از جهت نام و نسب، هم از نظر سیره و صفات و هم از حیث معارف نورانی و فضایل معنوی، و طبیعی است هر چه این شناخت عمیق‌تر باشد، آثار آن آشکارتر و ارتباط قلبی و باطنی را با امام بیشتر خواهد کرد.
فضیل‌بن‌یسار می‌گوید، از امام صادق علیه‌السلام راجع به معنای این آیه که می‌فرماید: «یوم ندعوا کل اناس بامامهم؛ روزی که هر گروهی را با امام خویش می‌خوانیم»[۱] سؤال کردم. حضرت فرمودند: «امام خویش را بشناس؛ زیرا اگر امام خود را بشناسی، تأخیر و تقدیم این امر (ظهور امام موعود) به تو زیان نمی‌رساند».[۲]
۲. الگوپذیری
پیامبر اکرم می‌فرمایند: «خوشا به حال آنان که قائم خاندان مرا درک کنند، درحالی‌که پیش از دوران قیام، به او و امامان پیش از او اقتدا کرده و از دشمنان ایشان، اعلام بیزاری کرده باشند. آنان، دوستان و همراهان من و گرامی‌ترین امت، نزد من هستند».[۳]
از مهم‌ترین رفتار‌ها، پرهیزگاری و حسن خُلق است؛ امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «هر کس دوست دارد از یاران قائم باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار، به پرهیز‌کاری و اخلاق نیکو رفتار کند».[۴]
۳. انتظار فرج
فرج به معنای گشایش و بر طرف‌شدن تنگناها و مشکلات است و انتظار فرج یعنی اینکه انسان منتظر باشد تا با ظهور امام عصر دین خدا، کتاب خدا و احکام و سنت‌های خداوندی احیا شود و با تشکیل حکومت عدل الهی ظلم، ستم، کفر و نفاق ریشه‌کن و مشکلات عدیده بشریت حل و فصل گردد و این انتظار از سوی امامان در زمان غیبت بهترین و برترین اعمال شمرده شده است.[۵]
۴. محبت به آن حضرت
امام عصر ولی‌نعمت ماست. به طفیل وجود مقدس اوست که ما زنده‌ایم و نفس می‌کشیم و روزی می‌خوریم و از نعمت‌های متنوع الهی بهره‌مند می‌شویم. اگر آن حضرت نبودند، ما حتی از اولین نعمت خداوند، یعنی «وجود و هستی» بهره‌ای نداشتیم؛ پس بر ماست که آن حضرت را حتی بیشتر از خویشتن دوست بداریم. امام زمان، فرزند رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله است و شرط کمال ایمان آن است که فرزندان و عزیزان پیامبر را از فرزندان خود بیشتر دوست بداریم؛ چنان‌که پیامبر خود فرموده‌اند: «هیچ بنده‌ای ایمان به خداوند ندارد، مگر اینکه من در نزد او از خودش محبوب‌تر باشم و عترت مرا بیش از عترت خود و خانواده‌ام را بیش از خانواده خود و جان مرا بیش از جان خود دوست داشته باشد».[۶]
پس لازمه ایمان کامل به پیامبر محبت به اولاد و ذریه اوست که در زمان ما جگرگوشه پیامبر حضرت بقیهالله علیه‌السلام می‌باشند. به علاوه مزد و اجر رسالت پیامبر دوست‌داشتن ذوی‌القربای ایشان که امروز امام زمان است، می‌باشد.
۵. دعا برای سلامت و فرج حضرت
از جمله عباداتی که فضیلت بسیار دارد و مورد تأیید امام عصر است، دعا برای تعجیل فرج آن حضرت می‌باشد. متأسفانه شیعیان آن‌گونه که باید و شاید نسبت به این عبادت عظیم توجیه نشده‌اند؛ ازاین‌رو عامل به آن نیستند. دعا برای تعجیل فرج آثار و برکات شگفت‌انگیزی دارد که مؤلف کتاب مکیال‌المکارم بیش از نود فایده و اثر آن را در کتاب خویش برشمرده است و علاقه‌مندان می‌توانند به این کتاب شریف مراجعه نمایند.
۶. بذل مال در راه آن حضرت
صرف نظر از حقوق واجب آن حضرت (خمس)، شیعیان باید برای معرفی امام عصر و بالابردن آگاهی دیگران نسبت به مهدویت، ذکر فضایل و معجزات آن حضرت، توسعه و ترویج مکتب انتظار آستین همت بالا بزنند و در این راه از بذل مال خویش دریغ نورزند؛ تهیه، انتشار و توزیع عکس، پوستر، کتاب، سی‌دی و محصولات فرهنگی مبتنی بر اعتقادات صحیح و اهدای آن به جوانان و علاقه‌مندان در مناسبت‌های مختلف از مصادیق جهاد مالی در راه امام عصر است. همچنین کمک به فقرا و نیازمندان به نام امام عصر بذر محبت آن حضرت را در قلب‌های آنان می‌کارد و دل‌ها را متوجه آن حضرت می‌سازد.
۷. تلاش برای حفظ دین
یکی از دلایل غیبت، امتحان و آزمایش مردم است و در روایات زیادی حفظ دین در آخرالزمان را بسیار مشکل بیان نموده‌اند، چنان‌که موسی‌بن‌جعفر علیهماالسلام فرمودند:
وقتی که پنجمین فرزند من غایب شد رحمت از دل شیعیان گرفته خواهد شد، تا زمانی که قائم ظهور کند. الله! الله! درباره دین خود بترسید که مبادا کسی دین شما را از شما بگیرد؛ زیرا صاحب این امر ناچار است غایب شود و عده زیادی از آنان که قائل به این امر هستند برمی‌گردند [و از دین خارج می شوند]».[۷]
همچنین امام جواد علیه‌السلام فرمودند: «[مهدی] پس از آنکه نامش فراموش شد و بیشتر معتقدان به امامتش از عقیده خود برگشتند قیام می کنند».[۸]
باید بسیار مواظب باشیم مارهای خوش خط و خال و گرگان در لباس میش، دین و اعتقادمان را به تاراج نبرند و این مهم نیز تنها و تنها با توسل عاجزانه به امام عصر امکان‌پذیر خواهد بود. امام صادق علیه‌السلام در حدیثی می‌فرماید: «إیاکم و الشّک و الارتیاب، انفوا عن نفوسکم الشکوک، و قد حذرتم فاحذروا، و من الله أسئل توفیقکم و إرشادکم؛ …خود را از شک و تردید دور کنید و از شک‌ها بپرهیزید، شما برحذر داده شدید، پس حذر کنید و من توفیق و ارشاد شما را از خداوند خواستارم».[۹]
۸. زمینه‌سازی برای ظهور
منتظر واقعی، با درک صحیح معنای انتظار، میکوشد زمینه ظهور امام زمان را تقویت کند؛ بنابراین، هم به اصلاح نَفْس و خودسازی میپردازد و هم با امر به معروف و نهی از منکر، سعی در ساختن جامعه دارد؛ پس او فردی متعهد در برابر خود و جامعه خویش است.
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر
• وظایف منتظران در عصر غیبت، مجله مبلّغان، شماره۳۴؛
• وظایف منتظران امام عصر، عبدالرحمن انصاری؛
• ظهور صغرا و بایسته‌ها، فصل‌نامه انتظار، شماره۲، صفحه۳؛
• وظایف مؤمنین در عصر غیبت، سید علی حسین مؤذن؛
• مکیال‌المکارم، ج۲، بخش هشتم، سید محمدتقی اصفهانی.
پی‌نوشت‌ها
۱. اسراء: ۷۱.
۲. اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۳۷۱.
۳. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۳۰.
۴. همان، ص۱۴۰.
۵. کمال‌الدین، شیخ صدوق، ج۱، ص۲۸۷؛ افضل العباده انتظار الفرج؛ با فضیلت‌ترین عبادات، انتظار فرج است.
۶. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۱۳، ص۱۷ .
۷. الملاحم و الفتن، سیدبن‌طاووس بخش ۱۴، فصل دوم، ص ۱۷۷.
۸. اعلام‌الوری، طبرسی، ص۴۹.
۹. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۱، ص۱۴۶، ح۱۷.
