خانواده در حقیقت، کانون خداشناسی، صفا، صمیمیت و معنویت است و زن و شوهر باید یکدیگر را در این مسیر متعالی یاری کنند. دو انسان مؤمن، وقتی به نام خدا و اذن پروردگار با هم ازدواج می کنند و نیازهای زیستی، جسمی و روحی را هم برآورده می سازند، به یک آرامش و صفایی می رسند که به واسطه آن می توانند به معنویت برتری، هم برای خود وهم برای فرزندان دلبندشان دست یابند. امید است با به کار بردن توصیه های ذیل، به کانون معنویت و صفایی ماندگار در خانواده دست یابیم:
1. هر یک از زن و مرد باید برای بالا بردن سطح شناخت و معرفت خود تلاش کنند تا سطح معرفتی خانواده ارتقاء یابد.
2. برای ارتقاء سطح معرفت خانواده و بصیرت دهی، باید از کلمات حکمت آمیز، روایات و سخنان معصومین ـ علیهم السلام ـ استفاده کرد که طبق فرمایش خود معصومین ـ علیهم السلام ـ احادیث اهل بیت قلوب را زنده می کند و خانه ای که کلمات حکمت آمیز در آن نباشد مثل یک خانه خراب است.
3. در فضای خانه، جوی ایجاد نماییم که به راحتی بتوانیم اشکالات و انتقادات را به همدیگر بگوییم و با شیوه مناسب و بیان نرم و ملایم، امر به معروف و نهی از منکر کنیم که همین امر موجب رشد و بالندگی خواهد شد.
4. با افراد و بستگانی که تقیدات مذهبی دارند، ارتباطات و صله رحم خود را بیشتر نماییم.
5. مراقبت جدّی از افراط و تفریط در تمامی امور؛ تفریح به جای خود، عبادت به جای خود، کار، استراحت، مطالعه و … اگر هر کدام به جای و در زمان خود و به اندازه لازم، انجام شود، بسیار زیبا، جذاب و دلنشین برای همه ما خواهد بود.
6. همواره یکدیگر را به خیر و خوبی ها دعوت کنیم.
7. یادمان باشد هرگاه توصیه ای یا امری نمودیم، قبل از بیان آن، با رفتار عملی خود، آنرا به سایرین القا کنیم و الآ … .
8. از خداوند سعه صدر و صبر بخواهیم تا بتوانیم در برابر اشکالات همدیگر با ملاطفت و آرامش برخورد کنیم، خصوصا نسبت به فرزندان.
9. با نماز اول وقت خود، همسر و فرزندانتان را به نماز اول وقت تشویق و ترغیب کنیم.
10. با قرآن خواندن خود و عمل به آن، همسر و فرزندانتان را به قرآن خواندن وتدبر در آن ترغیب و دعوت کنیم.
11. برنامه ای منظم برای شرکت در مراسم های مذهبی برای خانواده داشته باشیم.
12. حضور هفتگی در مجالس وعظ، خطابه و درس اخلاق در ایجاد و حفظ و ارتقاء سطح معنویت ما و خانواده مان بسیار مؤثر است.
13. نسبت به مناسبت های مذهبی بی تفاوت نباشیم؛ اعیاد، شهادت ها، روز عرفه و… در برقراری و حفظ رابطه معنوی با خدا و اولیاء الهی بسیار مؤثر و مفید است.[1] 14. برنامه ثابتی برای توسل و ذکر مصیبت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ جود و کرامت داشته باشید.
15. در کنار سفرهای تفریحی، به سفرهای زیارتی هم برویم که در برقراری ارتباط عاطفی و معنوی با اولیاء خدا بسیار مفید است.
16. رعایت عفاف، پاکدامنی، مراقبت از نگاه به نامحرم و رعایت حجاب اسلامی، خصوصا از سوی پدر و مادر، چرا الگوی مستقیم فرزندانند.
17. انسان ها به خصوص کودکان، نوجوانان و جوانان به دنبال تقلید و الگو پذیری هستند سعی کنیم الگوهای خوبی از خود و دیگران به آن ها ارائه دهید تا با مشاهده این الگوها روح تقوا و دینداری و معنویت در آن ها تقویت شود.
18. هیچ گاه برای ایجاد و ارتقاء معنویت درخانواده از سخت گیری و خشونت استفاده نکنیم و چهره زیبای دین را خراب نکنیم که مطمئناً نتیجه به عکسی گرفته می شود.
19. عنصر بسیار مهم«تشویق» را فراموش نکنیم؛ اگر یکی از اعضای خانواده مان به یک عمل عبادی و معنوی اقدام کرد و مما متناسب با سن و ظرفیت و روحیه اش، او را مورد تشویق قرار دادیم، حتماً منتظر تکرار آن عمل از ناحیه وی باید بود. در تشویق حتماً بر انگیزه های درونی باید تمرکز داشت تا بیشتر تقویت گردند.
20. برای انجام اعمال عبادی، معنوی و مستحبات، با هم قول و قرار بگذاریم مثلاً با هم قرار بگذاریم روزانه یک حزب یا کمتر یا بیشتر قرآن بخوانیم، هر روز بعد از نماز صبح دعای عهد فراموش نشود و نماز شب و … البته در قرار گذاشتن، باید سطح معنوی یکدیگر را لحاظ کنیم.
21. مواظب یکدیگر باشیم؛ اگر احیاناً یک نفر از اعضای خانواده در مسائل معنوی دچار رکود یا پسرفت شده است، با بیان خوب و شیرین و مناسب حال او به طوری که رنجیده خاطر نشود به او تذکر داده شود. البته در این امر باید مراقب بود گرفتار تجسس که مورد نهی قرآن کریم است نشویم.
22. اگر پدر یا مادر یا هر دو مقید به انجام واجبات و ترک محرمات در مرحله اول و مستحبات و ترک مکروهات در مرحله دوم باشند و اهل ذکر و یاد و توجه به خداوند متعال و توسل به حضرات معصومین ـ علیهم السلام ـ باشند، دیگر اعضای خانواده نیز از شمع وجود او و عطر روح معطر او بهره مند شده و تأثیر می پذیرند و در نتیجه فضای خانه و خانواده سرشار از معنویت و یاد خدا خواهد شد.
23. به فرزندان خود، به مناسبت های مختلف کتب دینی جذاب هدیه دهیم.
24. گاهی سئوالی طرح کنیم و برای آن جایزه ای در نظر بگیریم (مسابقه کتاب خوانی، حفظ حدیث و …).
25. از نمایشگاه های مذهبی (عکس، نوار، کتاب و …) به همراه اعضای خانواده دیدن کنیم.
26. در اماکن مذهبی، عکس دسته جمعی و تکی یادگاری گرفته و آنها را قاب بگیریم.
27. همواره در امور دینی و سوالات مذهبی، خود و اعضای خانواده را ملزم به مراجعه به علما و اهل علم کنیم.
28. هیچ رفتار نادرست و گناهی را کوچک نشماریم، چرا که شروع گناهان کوچک، عادتهای مهلک و آثار مخرّب و در پی آنها گناهان بزرگتر را قطعا به دنبال دارد و روح ایمان، تقوی و معنویت را از بین می برد.
29. و مهمتر از همه انس و رفاقت، که شاه کلید موفقیت و معنویت است را همواره در بین اعضای خانواده بیشتر نماییم.
30. همیشه حضور مولایمان امام زمان(عج) را در بین جمع خود احساس و باور کنیم و فرهنگ انتظار و یاری آن حضرت را به یکدیگر یادآور شویم.
نکته مهم پایانی اینکه؛ اگر بتوانیم این تفکرات ارزشمند و ریشه ای مذهبی را از کودکی در روح و جان فرزندانمان با لطافت، ظرافت و استمرار ایجاد نماییم، آینده درخشان و آسوده ای را برای خودشان و ما خواهند داشت. انشاءالله.
[1] . آیت الله مشکینی(ره) در دروس خود توصیه می کرد که در این ایام دو رکعت نماز بخوانید و ثواب آن را به امام مورد نظر هدیه کنید.
حسن منتظری- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه