در « اصول کافی» با إسناد متّصل خود روایت می‌کند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:
«نَوِّرُوا بُیوتَکُم بِتِلاوَهِ الْقُرْءَانِ؛ وَلَا تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا کَمَا فَعَلَتِ الْیهُودُ وَ النَّصَارَی: صَلُّوا فِی الْکَنَآئِسِ وَ الْبِیعِ وَ عَطَّلُوا بُیوتَهُمْ. فَإنَّ الْبَیتَ إذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَهُ الْقُرْءَانِ، کَثُرَ خَیرُهُ وَاتَّسَعَ أَهْلُهُ وَ أَضَآءَ لاِهْلِ السَّمَآءِ کَمَا تُضِی?ءُ نُجُومُ السَّمَآءِ لاِهْلِ الدُّنْیا1؛ خانه‌های خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید، و مانند قبرها خشک و جامد و خاموش و تاریک نگیرید؛ شبیه یهودیان و مسیحیان که نمازهای خود را در کلیساها و کنیسه‌ها می‌خوانند؛ و خانه‌های خود را تعطیل نموده‌اند.
چون در خانه اگر قرائت قرآن بسیار شود، خیراتش گسترش می‌یابد، و اهلش زیاد می‌شوند؛ و همانطور که ستارگان آسمان به زمین نور می‌دهند، این خانه به ساکنین آسمانها نور می‌فرستد.
حضرت صادق(علیهالسّلام) فرمود: «إنَّ الْبَیتَ إنْ کَانَ فِیهِ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ یتْلُو الْقُرْءَانَ، یتَرَآءَاهُ أَهْلُ السَّمَآءِ کَمَا یتَرَآءَی أَهْلُ الدُّنْیا الْکَوْکَبَ الدُّرِّی فِی السَّمَآءِ» 2 ؛ «اگر در خانه، فرد مسلمان به تلاوت قرآن مشغول شود، چنان اهل آسمان به تماشای او مشغول می‌شوند، مثل نگاهی که اهل دنیا به ستارگان درخشان آسمان می‌کنند.»
و همچنین در «کافی» از حضرت صادق(علیهالسّلام) روایت می‌کند که امیرالمؤمنین(صلوات الله علیه) فرمودند:
«خانه‌ای که در آن قرآن بسیار خوانده شود و ذکر خداوند عزّوجلّ بسیار شود، برکتش زیاد می‌گردد، و فرشتگان در آن حضور می‌یابند، و شیاطین از آنجا رخت بر می‌بندند، و نور و روشنی به اهل آسمان می‌دهد همانطور که ستارگان به اهل زمین نور و روشنی می‌دهند. و خانه‌ای که در آن قرآن خوانده نشود و ذکر خداوند عزّوجلّ در آن برده نشود، برکتش کاهش می‌یابد، و فرشتگان حضور نمی‌یابند، و شیاطین در آنجا حاضر می‌شوند.» 3
حضرت صادق(علیهالسّلام) فرمود: «اگر در خانه، فرد مسلمان به تلاوت قرآن مشغول شود، چنان اهل آسمان به تماشای او مشغول می‌شوند، مثل نگاهی که اهل دنیا به ستارگان درخشان آسمان می‌کنند.»
در روز قرآن چقدر قرآن بخوانیم
البته برای آن که قاری قرآن از معنی و مراد آن کامیاب گردد، به سرعت خواندن و گذشتن آن مطلوب نیست. در «کافی» از محمّد ابن عبدالله آورده است که گفت: به حضرت صادق(علیه السلام) عرض کردم: «من تمام قرآن را در یک شب بخوانم؟!»
«فرمود: برای من جالب نیست که قرآن را در کمتر از مدّت یک ماه بخوانی!»4
و همچنین در «کافی» روایت می‌کند از علی بن حمزه که گفت: من بر حضرت صادق(علیهالسّلام) وارد شدم. أبوبصیر به آن حضرت گفت: من در یک شب از ماه رمضان، یک ختم قرآن را بنمایم؟! حضرت فرمود: نه! گفت: در دو شب؟! حضرت فرمود: نه! گفت: در سه شب؟! حضرت با دست اشاره‌ای فرموده و گفتند: «ها» یعنی عیب ندارد.
«ای أبا محمّد! ماه رمضان حقّی و احترامی دارد که سایر ماه‌ها ندارند. و اصحاب محمد(صلّی الله علیه و آله) عادتشان بر این بود که: قرآن را در مدّت یک ماه یا کمتر از آن می‌خوانده‌اند.
قرآن را نباید با سرعت خواند، ولیکن باید آرام با حفظ موارد وقف و ادا کلمات قرائت نمود. چون به آیه‌ای رسیدی که در آن یادی از بهشت بود، درنگ کن و از خداوند بهشت را بخواه؛ و چون به آیه‌ای رسیدی که در آن یادی از آتش بود نیز توقّف کن، و از آتش به خداوند پناه ببر!»
و نیز از حضرت صادق(علیه السلام) روایت است که فرمود:
«الْقُرْءَانُ عَهْدُ اللهِ إلَی خَلْقِهِ؛ ینْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ ینْظُرَ فِی عَهْدِهِ، وَ أَنْ یقْرَأَ مِنْهُ فِی کُلِّ یوْمٍ خَمْسِینَ ءَایهً 5؛ «قرآن کریم عهدنامه و پیمان نامه‌ای است از خدا به سوی خلقش؛ بنابراین سزاوار است مرد مسلمان در این عهدنامه نظر افکند و هر روز، از آن به مقدار پنجاه آیه بخواند.»
زیبایی صوت قرآن
یکی از آداب قرائت قرآن، خواندن آن با صوت زیبا و خوب است، خواه در نماز باشد و خواه در غیر نماز. سزاوار است هر وقت انسان قرآن را تلاوت می‌کند، تکیه به صوت باشد یعنی با آواز نیکو، نه بطور ساده؛ خواه با حال حزن و اندوه قرائت نماید و خواه با حالِ شادی و مسرّت؛ در هر دو حال صدای خوب و صوت حَسن مطلوب است.6
حضرت صادق(علیهالسّلام) روایت شده که رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله) فرمودند:
«لِکُلِّ شَیءٍ حِلْیهٌ؛ وَ حِلْیهُ الْقُرْءَانِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ7؛ «هر چیزی یک جمال و زیبایی و زیوری دارد؛ و جمال و زیور قرآن صدای نیکوست.»
به حضرت صادق(علیه السلام) عرض کردم: «من تمام قرآن را در یک شب بخوانم؟!» فرمود: برای من جالب نیست که قرآن را در کمتر از مدّت یک ماه بخوانی!
و از جمله آداب قرائت قرآن استعاذه به خداوند است: یعنی پناه بردن به او از شرّ شیطان رجیم.
فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ 8 ؛ «چون اراده کنی قرآن بخوانی، از شرّ شیطان رانده شده، به خدا پناه ببر و در تحت امان و پناه او درآی.»
معلوم است که: معانی قرآن با آن عظمت اگر بر نفس امّاره شیطانی وارد شود، در صورت پلیدی آن، صفای خود را از دست می‌دهد و معنای نازل و کوتاهی می‌گیرد. و این به واسطه تصرّف شیطان از راه نفس امّاره است، و راه علاجش آنست که انسان در مصونیت و عصمت خداوند درآید تا از دستبرد او خلاص شود.
استعاذه به خدا، تنها به أعوذُ بِالله گفتن نیست، بلکه دل به خدا دادن و در وقت قرائت، غیر او را فراموش کردن و ذهن را صافی و از غیر وی پاک نمودن است. و یکی از طرق تصفیه نفس، و دیگری نفی خاطرات است که در اثر تفکّر و تأمّل در قرآن با مجاهده پیدا می‌شود.
حسن بن علی بن شُعْبه حَرّانی در «تحف العقول» حدیث دارد از حضرت أمیرالمؤمنین علی(علیهالسّلام) که فرمود:
لَا خَیرَ فِی عِبَادَهٍ لَیسَ فِیهَا تَفَقُّهٌ؛ وَ لَا فِی قِرَآءَهٍ لَیسَ فِیهَا تَدَبُّرٌ 9؛ «أبداً خیری در عبادت نیست در صورتی که از روی فهم و درایت نباشد؛ و خیری در قرائت – قرآن – نیست در صورتی که در آن تأمّل و تفکّر و تدبّر نباشد.»
خداوند متعال در قرآن مجید توصیف می‌کند اشخاصی را که شب به قرائت قرآن و ذکر خدا در حال قیام و قعود، و به پهلو افتادن اشتغال دارند، و آنها را مدح نموده است؛ ولی قیام را بر قعود، و قعود را بر ذکر به پهلو مقدّم داشته است.
إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ وَمَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ أَنصَارٍ رَّبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلإِیمَانِ أَنْ آمِنُواْ بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الأبْرَارِ رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدتَّنَا عَلَى رُسُلِکَ وَلاَ تُخْزِنَا یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِنَّکَ لاَ تُخْلِفُ الْمِیعَادَ 10
حقیقتا در آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز، نشانه‌هایی از عظمت خداوند است برای صاحبان اندیشه و عقل: آنان که خداوند را در حال ایستاده و نشسته و به پهلو افتاده می‌خوانند، و در خلقت آسمانها و خلقت زمین فکر می‌کنند؛ که بار پروردگارا! تو اینها را بیهوده نیافریدی. تو پاک و منزّه و مقدّسی! پس ما را از عذاب آتش دوزخ رهایی بخش!
بار پروردگارا ! هر کس را تو داخل در آتش جهنّم کنی، وی را ذلیل و خوار و سرافکنده نموده‌ای؛ و البتّه ستمگران و ظلم پیشگان یار و ناصری ندارند.
بار پروردگارا ! ما شنیدیم که منادی ندا در می‌داد: ایمان بیاورید، و به وحدانیّت این پروردگار عظیم اقرار کنید؛ بار پروردگارا ! ما ایمان آوردیم، و اعتراف به عظمت و وحدت تو داریم؛ بنابراین، درخواست و دعای ما آنست که: ما را مورد غفران و آمرزش خود قرار دهی، و از گناهان و سیئات ما درگذری، و ما را با ابرار و پاکان بمیرانی!
بار پروردگارا! از تو تقاضا داریم آنچه را که بوسیله پیغمبرانت به ما وعده دادی، عنایت بفرمایی! و در روز بازپسین ما را شرمنده و منکوب مگردانی؛ البتّه عادت تو خُلْفِ وعده نیست!
پی نوشت ها :
1- اصول کافی، ج 2، ص 0 61 .
2- همان .
3- اصول کافی، ج 2، ص 617 .
4- همان .
5- اصول کافی، ج 2، ص 609 .
6- گرچه قرائت قرآن با حالت حزن ممدوح است، ولی همان حزن نیز بهتر است با صدای خوب همراه باشد.
7- همان، ص 615 .
8- آیه 98، از سوره النّحل .
9- تحف العقول، ص 204 .
10- آیات 0 19 تا 194، از سوره 3: آل عمران .
منبع:کتاب نور ملکوت قرآن علامه طهرانی
