در این جا سخن از مهمترین عامل تعادل در خانواده یعنی، مسرت زندگی و خوشرویی است که گویی تمام جنبه های حیات انسانی را در خود متبلور می کند. از ویژگی های برجسته پیامبران الهی و اولیای بزرگ پروردگار، خوش خلقی و گشاده رویی با مردم و اطرافیان ذکر شده است و شخصیت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در میان همه آنان از حیث نرمی اخلاق و خوشرویی و نفوذ در انسان ها، ممتاز است.[1] در روابط متقابل زن و مرد، لحظه ها، سرشار از بیم و امید است. زمانی می توان زندگی را قرین شادکامی ساخت که در چهره زوجین، نشانه هایی که بیشتر حاکی از امید های آینده هستند تا بیم و نگرانی، مشاهده گردد.
در برخورد دو شخصیت، آن چه ابتدا تأثیر گذار است، ظاهر شاد و با نشاط آنها است، فروغ زندگی است که از چشمانشان ساطع می شود. به ویژه زمانی که این دو، زوج جوان آرزومندی باشند که از دریچه روابط امروز، فردایی روشن و پرامید را در ذهن خود به تصویر می کشند.
دیدگاه امام علی ـ علیه السلام ـ
از نگاه نافذ امام علی ـ علیه السلام ـ مومن کسی است که علی رغم قلبی غمگین، چهره ای پرنشاط دارد و این بهترین میزان و ضابطه برای ارزیابی لیاقت زن یا شوهر در زندگی مشترک است. برای تعادل در زندگی، باید چون چشمه از درون جوشید و خرمی و زیبایی آفرید و به دیگران مسرت حیات، عرضه نمود. باید دستی از آستین همت بیرون آورد و گرد و غبار افسردگی را از چهره ها (به ویژه همسر) زدود و گل لبخند را بر لبان آنان، رویاند.
عواطف مسری است
روابط اجتماعی، مشحون از تبادلات روحی و عاطفی میان انسان هاست. باید بپذیریم که در خلأ زندگی نمی کنیم و ناگزیر از زندگی در جمع هستیم. هر نوع حالت روحی ما اعم از شادی و غم، خواه ناخواه تأثیرات فوری و مشخصی بر اطرافیان ما بر جای می گذارد. از این رو، انتخاب نوع تأثیر بر دیگران، بر عهده خود ماست. این که علاقه مند باشیم بر دیگران تأثیر مثبتی بر جای گذاریم یا خاطره نامطلوبی از ما در ذهن داشته باشند، بستگی به نوع گزینش ما دارد. همه ما عباراتی نظیر: «افسرده دل، افسرده کند انجمنی را» و یا «مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد» را به کرات شنیده ایم؛ این ها و نظایر آن، در برگیرنده واقعیت غیر قابل انکاری است که دیگران از ما روحیه می گیرند و یا روحیه خود را می بازند. هر نوع عاطفی اعم از شادکامی و یا تلخ کامی ما در همسر، اثر تعیین کننده و مشخصی بر جای می گذارد. ما، خود نیز از تأثیرات مسلم و انکار ناپذیر روحیه همسرمان برکنار نیستیم. روحیات زن و شوهر به مثابه ظروف مرتبط به هم عمل می کنند.
چند توصیه تربیتی
1. شادکامی، یک احساس درونی با منشأ باطنی است و آثار بیرونی هم دارد که تا قلباً خود را آماده خوش رفتاری و خوشرویی نکنیم، در رفتارمان تجلی نخواهد کرد.
2. هر یک از زن و مرد، در شادکامی زندگی، نقش بر جسته ای دارند. ولی مرد به لحاظ مدیریت خانواده، در این زمینه مسئولیت سنگین تری دارد. همه اعضای خانواده، به او تکیه می زنند. لذا مرد شاد کام، خانواده شاد کام خواهد داشت.
3. خود را باید علیه بی حالی روحی و بی حوصلگی حفظ کنید و سهم خود را در شادکامی زندگی و خانواده ارتقا دهید. هرگز اجازه ندهید افکار منفی و یأس آلود، چون موریانه ها، ریشه های مسرت و شادکامی زندگی تان را از بین ببرند و بر شما مسلط شوند.
4. معیار های شخصی خود را در زمینه سود و ضرر، بازبینی کنیم. شادکامی، عمدتاً به ادراک صحیح واقعیت، بستگی دارد. همیشه، به دست آوردن چیزی سود و از دست دادن چیزی ضرر نخواهد بود. آن چیزهایی را که به دست آوردنش ممکن است نظیر مال و منال، برای فقدانش متأسف نشوید.[2] و آن چیزهایی که نصیبتان می شود، شما را خیلی خوشحال ننماید.[3] معیار های سنجش سود و ضرر را از این گونه امور بالاتر ببرید و از زاویه دیگری آن ها را ببینید. در چنین صورتی، تعادلتان برهم نمی ریزد و در خود در برابر مسایل زندگی، نیروی مقاومت بیشتری احساس خواهید نمود.
5. از احساس نفرت و انزجار نسبت به خودتان فاصله بگیرید. اگر در گذشته زندگی مطابق دلخواهتان نبوده، آینده را فدای گذشته نکنید. می توان با بهتر زندگی کردن و برخورد مثبت و عقلانی از رنج های زیاد کاست. اگر با خودتان کمی مهربان و واقع بین باشید، شادکامی زندگی را بهتر احساس خواهید نمود.
6. خود را آماده کسب تجربه از دیگران نظیر اطرافیان و همسرتان نمایید. تجارب تلخ و نامطبوع دیگران، شما را متوجه ارزش های موجود زندگی تان و قدردانی از آن ها و در نتیجه شادکامی بیشتر خواهد نمود.
تجارب مطبوع دیگران، نیز قابل انتقال به زندگی شخصی ما خواهد بود و بر نشاط و شادابی زندگی خواهد افزود.
7. توجه به جهان بیرون از خویشتن، راهی برای فرار از تلخ کامی و زانوی غم در بغل گرفتن است. غم خوردن یک عاطفه انسانی است.[4] برای رهایی از آن باید با تغییرات و فراز و نشیب ها، خویشتن را تطبیق دهیم.
باید این واقعیت را بپذیریم که همه آن چه را که موجب نگرانی ما می شود، هرگز رخ نمی دهد و آن بخشی که واقع می شود، نیز غیر قابل اجتناب است.
8. به جای عیب جویی نسبت به هم عیب پوش باشید و از شیوه های صحیح انتقاد برای تغییر و اصلاح رفتار کمک بگیرید.
[1]. فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیط القلب لانفضوا من حولک. (سوره آل عمران، آیه 159).
[2]. لکیلا تأسوا علی مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم… (سوره الحدید، قسمتی از آیه 23).
[3]. لکیلا تأسوا علی مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم… (سوره الحدید، قسمتی از آیه 23).
[4]. روانکاوی عمومی: کاپریز، ترجمه مشفق همدانی، ص 338.
محمد رضا شرفی – خانواده متعادل، ص 107 – 113