نویسنده:مسعود عباسی جامد
اشهد انک التالی بکتاب الله. (مفاتیح‌الجنان، زیارت امام حسین(علیه السلام))
نام حسین(علیه السلام) با محرم پیوند خورده و جان‌فشانی او و 72 یار با وفایش به محرم، روح و حیات دمیده است، ماه محرم برای شیعیان و عاشقان سید و سالار شهیدان از سال 61 هـ . ق تا به حال، ماه حزن و اندوه بوده است. آنان همه ساله به عشق امام حسین(علیه السلام) گرد هم می‌آیند و از چشمه زلال عنایتش سیراب می‌شوند. اگرچه مظلومیت سالار شهیدان و سید جوانان اهل بهشت در روز عاشورا بیش‌تر مطرح شده و از این واقعه سخن‌های بسیار رفته است، اما شخصیت والای امام حسین(علیه السلام) به واقعه عاشورا و آن‌چه بین ایشان و سپاه یزید رفته خلاصه نمی‌شود. بدون شک امام حسین(علیه السلام) که سلاله پاک نبی مکرم اسلام(ص) است و دوران کودکی خود را در دامان پیامبر(ص)گذرانده، در تمامی ابعاد کم‌نظیر و نمونه و الگوی همه شیعیان و حق‌طلبان می‌باشد.
هرچند تاکنون کتاب‌های بسیاری از نویسندگان مختلف درباره ابعاد شخصیتی امام حسین(علیه السلام) به چاپ رسیده است. اما هم‌چنان بحث و تحقیق در این حوزه، کتاب‌های مفصل دیگری را می‌طلبد.
کربلا؛ نامی است که از گذشته‌های دور به یادگار مانده؛ از آن زمان که حضرت ابراهیم(علیه السلام) در مسیر هجرتش از سرزمین «اور» به مکه، پس از عبور از کناره رود فرات به سرزمین پر برکت کربلا رسید و در آن‌جا به عبادت خداوند پرداخت.1
واژه کربلا
درباره این واژه سخنان و گفته‌های فراوانی وجود دارد؛ کربلا به یک معنا سرزمین بلا و مصیبت خوانده شده است. کربلا ترکیب شده از کار (نجات) و بلاه (حیات و امان)یعنی یافتن حیات، و این مفهوم، 2 هماهنگ با روایتی است که می‌گوید: کربلا، بقعه‌ای است که خداوند در آن نوح و کسانی را که به او ایمان آورده بودند، نجات داد. 3
کربلا به زبان آرامی به معنایِ سرزمین خداست4. در قرآن کریم، خداوند نجات حضرت موسی(علیه السلام)، هارون و قوم بنی‌اسرائیل را از دست فرعون و ظلم‌های او در حق ایشان تعبیر «کرب» (نجات از بلای عظیم) بیان می‌کند. «و نجیناهما و قومهما من الکرب العظیم» (صافات: 115) واژه کرب، چهار بار در قرآن مجید آمده است. 5
امام حسین(علیه السلام) مصباح هدایت و کشتی نجات
قرآن کریم، انبیای الهی را هدایت‌گر مردم به امر الهی در پرتو صبر و یقین و عبادت معرفی می‌کند: «وجعلناهم ائمه یهدون بامرنا و اوحینا الیهم فعل الخیرات … و کانوا لنا عابدین»6 ، «و جعلنا منهم ائمه یهدون بامرنا لما صبروا و کانوا بأیاتنا یوقنون»7 امام حسین(علیه السلام) مظهر این وصف برجسته انبیای الهی است از این‌رو پیامبر اکرم(ص) او را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است: «ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه»8
امام حسین(علیه السلام) و امر به معروف
قرآن می‌فرماید: شما بهترین امت هستید، در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر کنید؛ «کنتم خیر امه اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر»9 امام حسین(علیه السلام) نیز در هدف از قیام خود می‌فرماید: من برای احیای امر به معروف و نهی از منکر خروج کردم: «انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی محمد(ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر.» 10
امام حسین(علیه السلام) معلم عزت و عمل صالح
قرآن مجید می‌فرماید: هرکس خواهان عزت است، عزت در پرتو ایمان و عمل صالح است؛ «من کان یرید العزه فلله العزه جمیعاً الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه»11 امام حسین(علیه السلام) در قیام خود در کربلا، طالب عزت بود و گریزان از ذلت؛ «هیهات منی الذله»12
امام حسین(علیه السلام) معلم ایثار و انفاق
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون؛13 به مقام ابرار نایل نمی‌شوید، مگر با انفاق برخی چیزهایی که دوست دارید.» امام حسین(علیه السلام) در روز عاشورا تمام آن‌چه را که در اختیار داشت و همه آن‌ها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد.
امام حسین(علیه السلام) و خوف و خشیت الهی
قرآن مجید در وصف انبیا می‌گوید: پیامبران پیشین کسانی بودند که در تبلیغ رسالت الهی، از خدا می‌ترسیدند و از هیچ‌کس دیگر هراسی نداشتند؛ «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احدا الا الله»14 امام حسین(علیه السلام) نیز دارای این دو خصیصه برجسته است:
1. تنها از خداوند می‌ترسید. در دعای عرفه می‌گوید: «اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک»15 خدایا مرا آن گونه قرار ده که از تو بترسم، آن‌سان که گویی تو را می‌بینم.
2. از غیر خدا نمی‌ترسید. حضرت می‌فرماید: اگر در دنیا، هیچ پناهگاهی نداشته باشم و کسی مرا حمایت نکند، من با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد: «لولم یکن لی ملجا و لامأوی لما بایعت یزید بن معاویه»16
امام حسین(علیه السلام) صاحب نفس مطمئنه
«یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی»17
امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «سوره مبارکه فجر را در نمازهای واجب و مستحب بخوانید. زیرا این سوره مبارکه در شأن امام حسین(علیه السلام) است. شخصی علت آن‌را جویا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دلیل آن‌که امام حسین(علیه السلام) صاحب نفس مطمئنه بود که خداوند از او راضی و او از خداوند راضی بود. (ویکی از مصادیق بارز این آیه شریفه، امام حسین(علیه السلام) است.)» 18
آزمونی بالاتر از آزمون ابراهیم(علیه السلام):
«واذابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما…» 19
«و (یادآور) هنگامی که ابراهیم را خداوندش،با کلماتی بیازمود و او (ابراهیم) در همه آن‌ها موفق شد (آن‌ها را به اتمام رساند). خداوند گفت: تو را امام مردم قرار می‌دهم…».
کدامین آزمون‌ها؟ امتحان ذبح اسماعیل، ساکن کردن هاجر و نوازش اسماعیل در جوار کعبه در منطقه‌ای بی‌زرع و بی‌آبادانی و نیز اعتماد بالا و والای او به خداوند در لحظه‌های افتادن در آتش نمرودیان و …
کسی که به حماسه‌های عظیم عاشورا چشم بیندازد، دشوارتر بودن آزمون‌های حضرت حسین بن علی(علیه السلام) را لمس می‌کند؛
ـ به قربان‌گاه بردن جوان و نورس و خردسال شیرخوار
ـ اسکان زنان و کودکان در قلب سی‌هزار انسان شیفته زندگیِ زوال‌پذیر دنیا.
ـ اتکا و اتکال به خداوند، حتی در قتلگاه در قالب نیایش عاشقانه و رضایت‌مندانه
و ده‌ها آزمون دشوار دیگر که در واژه واژه این تاریخ درخشان، رخ می‌نماید.
بخشی از اسرار توجه دادن مردمان به این روز و این حادثه، همین پایداری بر پاکی و بروز غیرت و هویت انسانی و اسلامی و پیام‌های بی‌شماری است که در این واقعه بروز دارد.
پیشتازی و پیش‌دستی در نیکی‌ها
«… فاستبقوا الخیرات؛ در خوبی‌ها بر یکدیگر پیشی بگیرید» 20
در روایت معروفی آمده است: «بالاتر از هر نیکی، نیکی دیگری هست، تا آن‌جا که انسانی در راه خدا به شهادت برسد که بالاتر از آن چیز دیگری نیست.» این خیر بزرگ شهادت، آن‌چنان جلوه‌گری می‌کرد و مشتاقان را به سبقت از یکدیگر در عرصه آسمانی نینوا می‌کشانید که تا یاران امام حسین(علیه السلام) زنده بودند، اجازه نمی‌دادند که یک نفر از خاندان بنی‌هاشم، پای به میان بگذارد و فرزند برومند حسین، علی‌اکبر، در میان بنی‌هاشمی‌ها، سبقت می‌گرفت و هرکدام بر دیگری پیشی می‌جستند.
به‌راستی، شایسته است که عاشقان و یاران حسینی نیز از سیره اصحاب آن امام همام الگو بگیرند؛ «تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل».
امام حسین(علیه السلام) و شناختی از قرآن
امام حسین(علیه السلام): «القرآن ظاهره انیق و باطنه عمیق؛ قرآن، ظاهرش زیبا و شگفت انگیز است و باطنش ژرف و عمیق.» 21
و همان‌طور که قرآن صامت از ظاهری شگفت و باطنی ژرف برخوردار است، وجود امام حسین(علیه السلام) به عنوان قرآن ناطق از همین شگرفی و ژرفی در ظاهر و باطن و صورت و سیرت برخوردار است و ما در زیارت ناحیه مقدسه در اوصاف آن امام می‌خوانیم: «وعظیم السوابق…» 22 تو ای حسین دارای برتری‌های با عظمتی هستی.
امام حسین(علیه السلام) دوست‌دار واقعی قرآن
امام حسین(علیه السلام) می‌فرماید: «خدا می‌داند که من نماز و تلاوت قرآن را دوست می‌دارم.»23
در شب عاشورا که امام حسین(علیه السلام) به تلاوت قرآن مشغول بود، گروهی از لشگریان پسر سعد برای اطلاع از احوال امام حسین(علیه السلام) و یاران او نزدیک خیمه‌ها آمدند و ملاحظه کردند که امام با یک صورت ملکوتی و جذاب؛ آیاتی از سوره آل عمران را تلاوت می‌کند.24 امام حسین(علیه السلام) در ظهر عاشورا نیز در بحبوحه جنگ، نماز را به همراه یارانشان در کربلا اقامه می‌کنند.
امام حسین(علیه السلام) احیاءگر قرآن
از آن‌جا که قرآن کریم این کتاب نجات بخش الهی بعد از پیامبر به دست امویان و عوامل آن‌ها مطابق میل و منافعشان تفسیر می‌شد؛ امام حسین(علیه السلام) رسالت احیای قرآن را با پیام بلند عاشورا آغاز کرد أین‌بار قرآن از حنجره امام حسین(علیه السلام) تلاوت شد و رسوم جاهلیت را در هم شکست و خفقان جامعه آن روز مسلمانان را از بین برد و ایشان را از خواب غفلت بیدار کرد. خود ایشان درباره احیاگری قرآن می‌فرماید:«شما را به زنده ساختن آیات قرآن و از میان بردن بدعت‌ها فرا می‌خوانم، اگر دعوت مرا بپذیرید، به راه راست و هدایت خواهید رسید.» 25
پی‌نوشت‌ها
1. آیت‌الله محسن امین، فی رحاب ائمه اهل البیت، ج 3، ص 101
2. معجم علامات آشوری، شماره 366
3. مجلسی، بحارالانوار، ج 101، ص 33
4. سیدسامی البرری، القرآن و علم الآثار، ک 1، ص 25 ـ 23
5. صافات: 76 و115، انعام: 64، انبیاء: 76
6. انبیاء: 73
7. سجده: 24
8. بحارالانوار، مجلسی،ج 36، ص 205
9. آل عمران: 110
10. نفس المهموم، ص 45
11. فاطر: 10
12. بحارالانوار، ج 45، ص 83
13. آل عمران: 92
14. احزاب: 39
15. دعای عرفه امام حسین(علیه السلام)
16. بحارالانوار، ج 44، ص 329
17. فجر: 27 تا 30
18. بحارالانوار، ج 24 ص 93
19. بقره: 124
20. مائده: 48
21. مجلسی، بحارالانوار، ج 89، ص 20
22. نفس المهموم، ص 7
23. العتره والقرآن، ص 97
24. الارشاد المفید، ج 1، ص 232 و 601
25. ابوالقاسم حالت، کلمات قصار امام حسین(علیه السلام)، ص 75
