فرزند زمان خویشتن باش
حضرت علی(ع)
«به یاد گذشته خوش باشیم، حال را به خوبی بگذرانیم و درباره آینده از مآل اندیشی خودداری نکنیم.[1]»
سنکا
«روزگار، نسبت به کسی که بداند وقت خود را چگونه مصرف کند، فوق العاده مهربان است.»
لرد آویبوری
از تفاوتهای بارز و مهم دوران کودکی و نوجوانی، این است که اندیشه های کودکان معطوف به زمان حال است و حال آنکه نوجوان به سرعت، نگاه خود را به گذشته و آینده متوجه نموده و افق دید خود را گسترش می دهد و بیش از نگاه به گذشته، رویکرد آینده­نگر در او ملاحظه می شود.
زمانی که جوانان، عوامل موفقیت خویش را فهرست می کنند، مسأله بهره گیری از زمان را در اولویت قرار می دهند و مایلند امور زندگی خود را به گونه ای معقول و منطقی، تنظیم نمایند. یکی از نویسندگان معتقد است[2] : «بسیاری از اشخاص از تنظیم امور خویش غفلت می کنند و فرصت را غنیمت نمی شمارند و ایام سازنده جوانی را به رخوت و رکود می گذرانند، زندگی آنها، مانند روزی است که صبحگاهش آرام و دل انگیز و شامگاهش طوفانی و وحشت انگیز باشد. هر کار خوبی که از دستتان بر می آید در انجام آن کوتاهی نکنید.» در حالات یکی از بزرگان نقل کرده اند که هرگز از غذای داغ استفاده نمی کرد و لحظاتی را که ناگزیر بود، درنگ کند تا غذا قدری سرد شود، به نوشتن می پرداخت و چند دقیقه ای را که به این وسیله، معمولاً به هدر می رود، مورد استفاده قرار می داد. به تدریج، یادداشتها، زیاد و زیادتر شد او در صدد چاپ آنها برآمد و پس از آنکه یکی از دوستان فاضل و ادیبش، نوشته های او را ویراستاری کرد، این کتاب به چاپ رسید و نام آن را پنج دقیقه های قبل از غذا نهاد.
بزرگی می گوید: «هر روزی فقط یک بار به شما می گذرد و همین که رفت، باز آوردنش محال است.»
شیوه های بهره گیری از زمان
1. رویکرد جوانان به آینده را که غالباً با تکیه بر مفاهیمی همچون بخت و اقبال، به هیچ رابطه منطقی پیوند نمی یابد، دگرگون کرده و آن را بر مبنای تفکر، پشتکار و مدیریت زمان، تجدید بنا نمائیم.
2. حفظ موازنه میان سرعت عمل و مآل اندیشی برای جوانان، یک ضرورت است. جوانان در مواردی برای رسیدن به مقصود، سریعاً اقدام می کنند و در خاتمه کار، پشیمان می شوند و گاهی در انتظار فرصت مناسب، وقت را به هدر می دهند. زندگی معقول، ایجاب می نماید که تعادل این دو مؤلفه ارزشمند زندگی، به خوبی حفظ شود.
3. به جوانان بیاموزیم که فرصتها هرگز در انتظار ما نمی مانند بلکه به فرموده رسول اکرم(ص)، فرصتها همچون ابرها می گذرند، پس باید ما آنها را دریابیم و لذا نسل جوان زمانی موفق خواهد بود که لحظه ها را شکار کند.
4. دانشجویان و دانش آموزان، زمانی که با مشخص کردن فعالیتهای روزانه خود، می توانند به احتساب فرصتهای مفید خود بپردازند و میزان ساعات مفیدی را که در هر شبانه روز در اختیار دارند، معلوم کنند توانسته اند گام مهمی در برنامه ریزی زندگی خود بردارند.
5. در مرحله بعد، جوانان می توانند نیازهای علمی و آموزشی خود را مشخص نمایند و به عنوان مثال در مورد دروس و مطالعات خویش، میزان احتیاجات خود را دقیقاً برآورد نموده و برای خود معلوم کنند که دقیقاً چه حجمی از کار و فعالیت را باید انجام دهند.
6. زمانی که این دو مرحله سپری شد، باید جوانان با تقسیم نیازهای آموزشی بر زمانهای مفید خویش، میانگین و معدل کاری خود را در یک ساعت به دست آورند تا بر خودشان معلوم شود که مثلاً به ازای یک ساعت وقت، چه مقدار از درس خاصی را باید مطالعه نمایند.
7. وقتی جوانان کارهای زیادی در پیش روی دارند، ابتدا باید کار دشوارتر را شروع کنند و با تمام همت به انجام آن بپردازند، زیرا کاری که در اول، مشکل و ملالت آور است، وقتی به پایان رسید، بیشتر مایه مسرت می شود. علاوه بر آن، زمانی که جوانان بتوانند کار دشواری را که آغاز کرده اند، به پایان برسانند، قوت قلب و اراده قویتری برای کارهای دیگر (که طبیعتاً به این دشواری نمی باشد) پیدا کنند.
8. یکی از موانع «مدیریت زمان»، تسویف است، یعنی کاری که آدمی به انجام آن اعتقاد راسخ دارد با گفتن اینکه فردا یا شاید در آینده اینکار را انجام خواهم داد، مکرراً آن را به تأخیر می اندازد و در نهایت نسبت به انجام آن دلسرد می شود. بهتر است هر کاری را که لازم است انجام دهیم حتی یک دقیقه به تأخیر نیاندازیم.
[1] . لرد آویبوری، در جستجوی خوشبختی، ترجمه ابوالقاسم پاینده، ص 190.
[2] . همان، ص 189.
محمدرضا شرفی – جوان و نیروی چهارم زندگی، ص 115 – 117