قبل از شناخت فرد مقابل، لازم است تمام ملاک ها و معیارهای انتخاب همسر را بدانید. پس از این مرحله وارد مرحله شناخت طرف مقابل و راه های آن با توجه به ملاک های لازم می شوید. آنچه در ذیل می آید راه های شناخت فرد مقابل و خانواده اش است. این مراحل باید یکی پس از دیگری اجرا گردد و در کلیه موارد با توجه به قوانین عرفی، شرعی و اخلاقی و به قصد یافتن تناسب ها و سنخیت ها، برای تشکیل مقدس ترین پیوند و نهاد می باشد.
مرحله اول؛ تعیین معیار و هدف:
تعیین معیار و هدف برای گزینش همسر، همانند داشتن چراغ روشن برای وسیله نقلیه در جاده تاریک است. خیلی از والدین و به خصوص جوانان، نسبت به جایگاه این دو عنصر (هدف و معیار) در سرنوشت انسان بی توجّه اند. چه بسیار خانواده هایی تشکیل می شوند که طرفین یا هدف مشخصی از ازدواج ندارند و یا در اثر نداشتن معیار روشن، به صورت تصادفی در زیر یک سقف قرار می گیرند و در نتیجه، از استحکام لازم برخوردار نیستند و با کوچکترین لغزشی سقوط می کنند. بنابراین ازدواجی که فقط با معیار ناقص «زیبائی» یا «تمکّن مالی» شکل گرفته باشد، به پایداری و موفقیت آن چندان امیدی نیست.[1] مرحله دوم؛ تحقیق:
بعد از آن که با معیارهای مشخص سراغ کسی رفتیم نوبت تحقیق و پرس و جو در تمام جوانب طرف مقابل فرا می رسد باید با امر مهم تحقیق صوری و ظاهری برخورد نشود، چون مساله یک عمر زندگی است. روحیات، برخوردها، نسب و گذشته فرد مقابل، تأثیر مستقیمی در زندگی آینده انسان خواهد داشت.
همان گونه که نباید بدون دلیل و شناخت کافی، کسی را به عنوان همسر پذیرفت، نباید هم بدون دلیل و شناخت کافی، او را ردّ کرد. ممکن است این فردی را که ردّ می کنیم، فرد صالح و مناسبی باشد و با از دست دادن او، دیگر فردی به خوبی او نصیبمان نشود.[2] راه های تحقیق عبارتند از 1. شناسایی چگونگی و صفات خانوادگی و بستگان نزدیک شخص که در فامیل عمومیت دارد. 2. تحقیق از روحیات فرد بوسیله خویشان و همسایگان فرد. 3. تحقیق از دوستان نزدیک او. 4. از طریق مدیران و معلمان او 5. از افرادی که او را می شناسند، حتی افرادی که رابطه خوبی با او ندارند. 6. تحقیق در محل کار.
البته تحقیق وسیله ای برای پیش آگاهی می باشد. و تا گفته های این افراد مذکور از راه های دیگر ثابت نشود، نباید مورد توجّه و عمل قرار گیرد. و همچنین بهتر است از افراد زیادی بپرسید تا نتیجه به واقعیت نزدیک تر شود.[3] مرحله سوم؛ فرستادن پیک:
اگر تا اینجا اطلاعاتی کسب کردید که به طور اجمالی تناسب و سنخیت شما با فرد مورد نظر را تأیید می کند نوبت می رسد به این که دختر و پسر و خانواده هایشان، چند نفر از خویشان و آشنایان را بر می گزینند و به منزل و مکان فرد مورد نظر بفرستند، تا اطلاعات خانوادگی و خصوصیات دختر و پسر را بدست آورند. افراد پیک هم افراد با تجربه و هم افراد جوان باید در بین شان باشد.[4] مرحله چهارم؛ دیدن عکس طرف مقابل:
بعد از پیمودن راه های قبلی اگر نتیجه مساعد باشد و دختر و پسر همدیگر را ندیده باشند، دیدن عکس های یکدیگر می تواند در افزایش شناخت و رسیدن به تصمیم نهایی مؤثر باشد.[5] که این کار توسط پیک های امین، انجام می شود.
مرحله پنجم؛ گفتگو و ملاقات:
اگر مراحل قبلی به خوبی سپری شد و نظر دختر و پسر و خانواده هایشان مساعد بود. گام بعدی که آخرین مرحله شناخت قبل از ازدواج و مهم ترین و مؤثرترین مرحله شناخت، همین دیدار و گفتگوی دختر و پسر می باشد. این گفتگو می تواند به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم صورت گیرد. غیرمستقیم مانند نوشتن نامه یا تلفن زدن می تواند بخشی از ابهامها و دغدغه های طرفین را برطرف نماید.
در گفتگوی مستقیم، تعداد جلسات هرچه بیشتر باشد شناخت بیشتر حاصل می شود. دستور کار جلسه گفتگو به این ترتیب می باشد: 1. بیان خط مشی کلی زندگی آینده 2. گفتگو درباره اهداف آینده 3. بیان صادقانه صفات و اخلاق و خصوصیات خود 4. بیان خواسته ها و انتظارات طرفین از همدیگر 5. بیان نظرات خود درباره چگونگی برخورد و رفتار و رابطه با خانواده و بستگان و خویشان یکدیگر 6. طرح نظرات خود درباره فرزندان 7. بیان عیب و نواقص و بیماری های خود 8. دیدن زیبائی های ظاهری همدیگر بدون سوء نیت.[6] در لابه لای گفتگوهای صمیمانه بین دختر و پسر، می توان به زوایای پنهانی شخصیت فرد پی برد.
خوب است در این دیدار، دیدگاه کلی خود از زندگی و برخی از انتظارات مهم و اساسی و … را برای یکدیگر بگویید و بشنوید و جمال ظاهر و باطن او را ببینید و بپسندید.[7] نکته های دیگر:
1ـ سعی کنید نکات مثبت و منفی فرد مورد نظر را پس از جلسه یادداشت نموده، تا در مرحله تصمیم گیری مورد ارزیابی قرار گیرد. باید توجه داشت که خوبی ها هیچ گاه در یک فرد جمع نمی شود، باید فرد مورد نظر را در مجموع مورد ارزیابی قرار داد.
2ـ لازم است در جریان انتخاب، در تمام مراحل بررسی، تحقیق و شناسایی از کمک، راهنمایی و مشورت پدر و مادر و برخی از اقوام یا مشاوران فهمیده و دلسوز بهره مند شوید.
3ـ نباید بدون مشورت و موافقت پدر و مادر خود ـ حتی المقدور ـ اقدامی نمایید؛ زیرا آنان تجربیات بیشتری دارند و قطعا صلاح فرزند خود را می خواهند و در صورت عدم موافقت، روابط آنان در آینده، با همسر فرزندشان سرد و تیره خواهد شد و مشکلاتی برای هر یک از زوجین پدید خواهد آمد.
4ـ مشاوره ازدواج و کمک از متخصص در این زمینه بسیار مطلوب است.
5ـ چنان چه به این تصمیم رسیدید که پیوند حاصل نشود، سعی کنید عوامل این تصمیم را پنهان دارید و تلاش کنید تا شخصیت طرف مقابل و خانواده اش حفظ شود.
دانستنی های بیشتر درباره انتخاب همسر:
پیش از ازدواج راجع به مشخصات همسر آینده خود خوب فکر کنید.
داشته ها، سلایق و استعدادهای خود را با همسر ایده آل ذهنی خود مقایسه کنید.
تناسب بین سطح تحصیلات شما با همسر آینده تان می تواند خیلی از مشکلات احتمالی را پیشگیری نماید.
تناسب سنی شما با همسرتان، زندگی لذتبخش و قابل پیشرفتی را برای شما رقم خواهد زد و نقش مؤثری در استمرار آن خواهد داشت.
اختلاف فرهنگی، اجتماعی، اعتقادی، اقتصادی، سیاسی و …. گرایش و نگرش و سلایق متفاوت در پی خواهد داشت.
توجه بیش از اندازه به زیبایی و یا سطح تحصیلات نباید شما را از دیگر صفات لازمه یک همسر خوب غافل کند.
به منظور داشتن یک زندگی آرمانی و هدفمند، همسری همراه با اهداف عالیه خویش انتخاب نمایید.
پایبندی به اعتقادات مذهبی، راهگشای بسیاری از اختلافات احتمالی خواهد بود.
مسئولیت پذیری، توانمندی و سخت کوشی، آسایش و خوشبختی زندگی آینده شما را تضمین خواهد کرد.
تحقیق راجع به خانواده و گذشته شخص مورد نظر تان را به بزرگترهای فامیل واگذار نمایید.
پدر و مادر و بزرگترهای فامیل می توانند معیارهای مهم یک همسر خوب را به شما معرفی کنند.
تامل، دقت، تفکر، توکل و عدم تعجیل در انتخاب، از پشیمانی های بعدی تا حدی جلوگیری خواهد کرد.
تعالیم دینی ما، «هم کفو بودن طرفین» یعنی تناسب اقتصادی، فرهنگی، سنی، تحصیلی و …. را ملاک اصلی انتخاب همسر بیان داشته است.
از انتخاب آنی، خیابانی، تلفنی، اینترنتی و … همچنین از وسواس بیش از حد جدا پرهیز نمائید و به فکر تبعات منفی بعد از آن باشید.
در انتخاب همسر توجه به موانع نکاح موضوع مواد 1034 تا 1061 قانون مدنی لازم است.
[1] . برای آگاهی از معیارهای انتخاب همسر به کتاب جوانان و انتخاب همسر نوشته علی اکبر مظاهری و همچنین به کتاب انتخاب همسر، ابراهیم امینی، امیر کبیر، چاپ هشتم، 1383، ص 97 رجوع کنید.
[2] . امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، انتشارات امیر کبیر، چاپ هشتم، 1383، ص 97.
[3] . مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسایان، چاپ بیست و دوم، 1383، ص 186.
[4] . همان، صفحه 189.
[5] . جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، ص161.
[6] . رفیعی، مهدی، طلوع آشنایی، بوستان کتاب، قم، چاپ دوم، 1380، ص 62.
[7] . معاونت تربیتی، رهنمودهایی برای ازدواج جوانان، قم، مؤسسه امام خمینی ـ رحمه الله ـ، 1384، ص 29.
عباس رجبی- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه