فضا و مکان تفریح
مکان های خاص بر اساس میزان سلایق و علاقمندی و توان جذب مخاطبان، مطابق با نظر سنجی های به عمل آمده، اولویت بندی می شوند. مهم ترین ویژگی ها و شرایطی را که باید یک مکان خاص (مجتمع های فرهنگی ـ کانون های فرهنگی ـ فرهنگسراها ـ اردوگاه ها ـ مراکز آموزشی و ….) جهت گذراندن اوقات فراغت داشته باشند و در برنامه ریزی ها آن را ملحوظ داشت، عبارتند از:
– قابل دسترسی و سهل الوصول بودن (در نقاط دور افتاده قرار نگرفته باشد)
– شرایط لازم را برای اقشار، از پیر و جوان تا نوجوانان و زنان و مردان، داشته باشد.
– از محیطی آرام و آرامش نسبی برخوردار باشد.
– از لحاظ ظاهری تمیز، جذاب و متنوع باشد. (به ویژه برای قشر جوان)
– محیط داخلی آن مناسب و پاکیزه باشد.
– تنوع لازم را از لحاظ تعداد کلاس ها و رشته های مختلف داشته باشد.
– فضای آن مناسب برای انجام حداقل و محدود ورزش های مختلف دارا باشد. (ورزش هایی نظیر تنیس روی میز، والیبال، فوتبال گل کوچک، بسکتبال و ….)
– حتی الامکان در محله های خوشنام و عامه پسند قرار داشته باشد.
– اتاقها از نور کافی و محیط از فضای سبز لازم برخوردار باشد.
– سعی شود که مکان ها در محله هایی که نسبتاً تراکم جمعیتی بیشتری دارند، باشند (این مکان ها با هدف جذب بیشتر مخاطبان انتخاب می شوند.)
– دارای آب و هوایی ملایم و فرح بخش باشد.
– چشم انداز طبیعی مناسب و موقعیت جغرافیایی خوبی داشته باشد. همجواری مکان ها با جنگل، پارک جنگلی، دریا، آبشار، رودخانه، دریاچه و … می تواند باعث افزایش کیفی برنامه ها و بالا رفتن میزان رضایت مخاطبان و شرکت کنندگان طرح اوقات فراغت شود.
باید انتخاب مکان های فوق بتواند، حداقل رضایت خانواده ها را فراهم نماید و خانواده ها از بابت حضور فرزندان خود در این مکان ها هیچگونه اضطراب و نگرانی نداشته باشند. (امنیت محیطی)
تذکر: در بررسی های به عمل آمده پیرامون مکان های خاص، چنین استنباط می شودکه زمانی می توان با ذوق و سلیقه خویش مکان هایی را جهت گذران اوقات فراغت در نظر گرفت که دارای ویژگی های فوق باشد و یا حتی الامکان تعدادی از آن ها را دارا باشد.
زمان تفریح
اصل دیگری که باید در برنامه ریزی برای گذران و استفاده بهینه از اوقات فراغت، مورد نظر قرار گیرد، عامل زمان است.
عامل زمان در اوقات فراغت از جایگاه ویژه و قابل توجهی برخوردار است. زیرا چنان که این عامل مهم را در نظر نگیریم، ممکن است از کیفیت و میزان موفقیت برنامه های اوقات فراغت کاسته شده، یا حتی نتایج معکوس ببار آید.
ثابت شده که اشخاص در برخی زمان ها آمادگی لازم را برای جذب و فراگیری بسیاری از مطالب ندارند و در زمان های دیگری ممکن است، بسیار آسانتر و بهتر همان مطالب را فراگیرند. از این جهت در برنامه ریزی ها پیرامون اوقات فراغت می توان از طریق نظر سنجی و پرسشنامه ها، نظرات مخاطبین را پیرامون زمان های خاصی که برنامه ها در آن ها اولویت دارند، کسب کنیم و زمانی را که اکثریت قریب به اتفاق برای اجرای برنامه های اوقات فراغت بر می گزینند، لحاظ می کنیم. به عنوان مثال اگر تعداد کثیری از مخاطبین ساعات خاصی (10ـ8) و روز خاصی چون «دوشنبه» و ماه «مرداد» و فصل «تابستان» را برای برنامه های اوقات فراغت انتخاب کردند ما نیز جهت بالا بردن ضریب موفقیت برنامه های خود، همان زمان را مطمح نظر قرار دهیم. هم چنین ممکن است عامل زمان، نزد اقشار مختلف، معانی متفاوتی داشته باشد، که لازم است هنگام برنامه ریزی در این خصوص نیز، ملاحظاتی را بکار ببریم.
در خصوص اوقات فراغت از نظر زمان سه گونه می توان، برنامه ریزی نمود:
الف ـ برنامه ریزی اوقات محدود (روزانه):
بر این مبنا شخص طی اوقات شبانه روز، فقط چند ساعت را می تواند به فراغت خود اختصاص دهد. این اوقات فراغت همه اقشار مختلف جامعه را شامل می گردد.
ب ـ برنامه ریزی میان مدت (از چند روزه، هفتگی تا ماهانه)
این نوع برنامه ریزی بیشتر کارمندان دولت را در بر می گیرد و طی آن افراد، علاوه بر استفاده از ایام کوتاه مدت در طول سال، یک یا چند نوبت نیز از اوقات فراغت میان مدت، بهره مند می گردند.
ج ـ برنامه ریزی بلند مدت
این نوع برنامه ریزی بیشتر در دو فصل سال، برای دو قشر از اقشار مختلف جامعه امکان پذیر می باشد. فصل تابستان برای دانش آموزان، معلمان و اساتید و دانشجویان و فصل زمستان عمدتاً برای کشاورزان که پس از گذشت ایام کاشت و درو به علت سرما و یخبندان اجباراً دارای اوقات فراغت می باشند.
«بر طبق بررسی های جامعه شناسان از 8750 ساعت عمر انسان در یک سال، میزان 6830 ساعت (78 درصد) آن صرف کار و تأمین نیازهای ضروری، از جمله خوابیدن، غذا خوردن، آمد و رفت، استحمام و غیره می شود و 1920ساعت باقیمانده یعنی حدود 80 شبانه روز (22 درصد) کل وقت انسان در یک سال را اوقات فراغت تشکیل می دهد که این رقم در کشور ایران به بیش از 3 ماه می رسد.»[1] [1] عصاره، علیرضا، خانواده و ضرورت توجه به اوقات فراغت فرزندمان، ص 30.
محمدعلی موظف رستمی – اصول برنامه ریزی اوقات فراغت، ص 77