نویسنده: آیت الله سیدمحمدتقی مدرسی
مترجم: محمد تقدمی صابری

نگاهی به درونمایه و محورهای سوره ی ابراهیم
این سوره به نام ابراهیم پیامبر (علیه السلام)، که نماد توحید و ویرانگر بتهاست، نامیده شده، چه، این سوره گرد محور رسالت توحیدی، که پیامبران آن را بر دوش کشیدند و خویش را بدان وانهادند، می گردد.
بر اساس سیاق آموزه ها به نظر می رسد این سوره جنبه ی الهی رسالت پیامبران را برای ما یادآور می شود و اینکه چگونه آنان خدای را به یاد مردم می آورند و حتی فزونتر از این، آنان والاترین نمونه ی توحید را مجسم می سازند، چه، پیامبران از کسی مگر خدا، نمی هراسند و تنها هدف ایشان رهایی انسانها از تاریکیهای تقلید و نادانی و پیروی از نور خرد و ایمان است.
گویا سیاق سخن، احساس فطری سپاس از خدای بهره رسان را در ما برمی انگیزد و یادآور می شود برجسته ترین نشانه های سپاسگزاری، شناخت خدای بهره رسان، گردن نهادن به او و عمل در راستای اهداف نعمتهای بزرگ اوست.
همانگونه که آیات، به بتهای « جبت » و « طاغوت » (1) اشاره کرده است، بدین اعتبار که آنها ستونهای پلید کفرند و در روز قیامت از کافران دوری می جویند و در مقابل، این سوره ی مبارک از سعادت مطلقی سخن گفته که در انتظار مؤمنان، پیامبران و فرستادگان است.
پیامبر خدا ابراهیم، نماد و الگوی سپاس و دعوت نیکو است، پروردگار نیز فضلی افزون به او بخشید و پیامبران را در نسل پاک او جای داد.
بخشی از سوره، اشاره دارد راهی که پیامبران، مردم را به آن فرا می خوانند، راه پروردگار شکست ناپذیر و حکیم است. لیک، کشمکش دگرگون شد و ستیزه جویی کافران در خشونتی بی پروا جلوه یافت و آنها فرستادگان را تهدید کردند که اگر به خواسته های باطلشان گردن ننهند، اخراجشان می کنند، ولی خدا به فرستادگان وحی نمود که گروه ستمگر به هلاکت می افتد، چه، در زمین استبداد پیشه کرده، به ناحق برتری می جوید، بنابراین کردارشان، بر باد می رود. همچنین آیات قرآن بازتاب ثبات عمل مؤمنان را نیز روشن می سازد و حالت کافران در روز قیامت را به تصویر می کشد، که آنان از یکدیگر بیزاری می جویند.
همانگونه که پروردگار، مؤمنان را به آنچه بدان ایمان آورده اند پابرجا می سازد، گمراهی ستمگران از خود آنان سر می زند، چرا که نعمت توحید و رسالت را به سبب کفر و ناسپاسی، به نقمت بدل می کنند.
آنگاه کسانی که خدای را سپاس می گویند، نعمتهای او را در راه نیک، به کار می زنند و سرنوشت آنان، همانند پیامبر خدا ابراهیم (علیه السلام)، رستگاری است. در همان حال، کسانی که نعمتهای خدا را وسیله ای برای بیداد و ستم قرار می دهند، مدت زمانی که خداوند برای بیداری آنها مشخص ساخته، روزی به سرمی آید و او از آنان و کردارشان غافل نیست و حسابرسی به اعمالشان را تا روز قیامت به تأخیر می اندازد، آنجا که کافران آرزو دارند خداوند زمانی اندک در اختیار آنها می نهاد تا دعوت او را پاسخ گویند و از پیامبران پیروی کنند لیک هیهات، خدا چنین نخواهد کرد.
همانگونه که خداوند کافران را هلاک می کند و بنابر وعده ی خود، زمین را به ارث فرستادگان درمی آورد، پس هرگز گمان مبر که خداوند به وعده ی خویش وفا ننماید، چرا که او شکست ناپذیر و انتقام گیرنده است.
به روز رستاخیز، مسؤولیت مجسم می شود، آنجا که هر شخصی، پاداش کرداری را که به دست آورده، دریافت می کند، همان کرداری که خداوند آن را به سرعت، ثبت کرده و این هشداری رسا برای مردمان است تا دریابند پروردگار یکی است و خردمندان نیز از آن پند گیرند.

پی‌نوشت‌ها:

1. جبت را بت، ساحر و کاهن معنی کرده اند و طاغوت را بت، طغیانگر و متجاوز. و نیز گویند که جبت و طاغوت نام دو بت از بتان قریش بوده است. (به نقل از ترجمه عبدالمحمد آیتی از قرآن. ص 87)م.
منبع مقاله :
مدرسی، سید محمدتقی؛ (1386)، سوره های قرآن: درونمایه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمی صابری، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوی، چاپ اول.