تفسیر آیات 90 تا 92 سوره مائده
(یا ایّها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجسٌ من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون* انّما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصّلوه فهل انتم منتهون* و اطیعوا الله و اطیعوا الرّسول و احذروا فان تولّیتم فاعلموا انّما علی رسولنا البلاغ المبین)
«ای کسانی که ایمان آورده اید شراب و قمار و بتها و از لام (که یک نوع بخت آزمایی بوده) پلیدند و از عمل شیطانند از آنها دوری کنید تا رستگار شوید.» شیطان می خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهی اکید) خودداری خواهید کرد؟ و اطاعت خدا و اطاعت پیامبر کنید و (از مخالفت فرمان او) بترسید، و اگر روی برگردانید (و مخالفت نمایید مستحق مجازات خواهید بود) و بدانید بر پیامبر ما جز ابلاغ آشکار چیز دیگری نیست (و این وظیفه را در برابر شما انجام داده است)».

شأن نزول

در تفاسیر شیعه و اهل تسنن شأن نزول های مختلفی درباره آیه نخست ذکر شده است، که تقریباً با یکدیگر شباهت دارند از جمله اینکه در تفسیر درّالمنثور از سعد بن وقاص چنین نقل شده که می گوید: این آیه درباره من نازل گردید، مردی از انصار غذایی تهیه کرده بود و ما را دعوت کرد، جمعی در مجلس میهمانی او شرکت کردند، و علاوه بر صرف غذا، شراب نوشیدند و این قبل از تحریم شراب در اسلام بود، هنگامی که مغز آنها از شراب گرم شد شروع به ذکر افتخارات خود کردند، کم کم کار بالا گرفت و به اینجا رسید که یکی از آنها استخوان شتری را برداست و بر بینی من کوبید و آن را شکافت، من خدمت پیامبر(ص) رسیدم و این جریان را عرض کردم در این موقع آیه فوق نازل شد.
از مسند احمد و سنن ابی داود و نسائی و ترمذی چنین نقل شده است که عمر (که طبق تصریح تفسیر فی ظلال جلد سوم صفحه 33 علاقه شدید به نوشیدن شراب داشت) دعا می کرد، و می گفت: خدایا بیان روشنی در مورد خمر برای ما بفرما، هنگامی که آیه سوره بقره (یسئلونک عن الخمر و المیسر…) نازل شد پیامبر(ص) آیه را برای او قرائت کرد ولی او باز به دعای خود ادامه می داد و می گفت: خدایا بیان روشنتری در این زمینه بفرما، تا اینکه آیه سوره نساء (یا ایها الذین آمنوا لا تقربوا الصلوه و انتم سکاری) (نساء- 43) نازل شد، پیامبر(ص) آن را نیز بر او خواند، باز به دعای خود ادامه می داد، تا اینکه سوره مائده (آیه مورد بحث) که صراحت فوق العاده ای در این موضوع دارد نازل گردید، هنگامی که پیامبر(ص) آیه را بر او خواند، گفت: انتهینا انتهینا! از نوشیدن شراب خودداری می کنیم، خودداری می کنیم.

اثرات مرگبار شراب و قمار

1- به موجب آماری که در انگلستان درباره جنون الکلی انتشار یافت، و این جنون با جنون های دیگر در آن مقایسه شده بود، چنین به دست آمده که در برابر 2249 دیوانه الکلی فقط 53 دیوانه به علل دیگر وجود داشته است.
2- به موجب آمار دیگری که از تیمارستان های آمریکا به دست آمده 85 درصد از بیماران روانی آنها را بیماران الکلی تشکیل می دهد.
3- یکی از دانشمندان انگلیسی به نام «بنتام» می نویسد: مشروبات الکلی در کشورهای شمالی انسان را کودن و ابله، و در کشورهای جنوبی دیوانه می کند، سپس می افزاید: آیین اسلام تمام انواع نوشابه های الکلی را تحریم کرده است و این یکی از امتیازات اسلام می باشد.
4- اگر از کسانی که در حال مستی دست به انتحار یا جنایت زده و خانه هایی را ویران ساخته و خانمان هایی را بر باد داده اند آماری تهیه شود، رقم سرسام آوری را تشکیل می دهد.
5- در فرانسه، هر روز 440 نفر جان خود را فدای الکل می کنند.
6- طبق آمار دیگری تلفات بیماری های روانی آمریکا در یک سال، دو برابر تلفات آن کشور در جنگ جهانی دوم بوده است. و به عقیده دانشمندان در بیماری های روانی آمریکا مشروبات الکلی و سیگار نقش اساسی داشته اند.
7- به موجب آماری که توسط یکی از دانشمندان به نام «هوگر» به مناسبت بیستمین سالگرد مجله علوم ابراز شد 60 درصد قتل های عمدی، 75 درصد ضرب و جرح، 30 درصد جرائم ضد اخلاقی (از جمله زنا با محارم) 20 درصد جرائم سرقت مربوط به الکل و مشروبات الکلی بوده است. و به موجب آماری از همین دانشمند 40 درصد از اطفال مجرم دارای سابقه الکل هستند.
8- از نظر اقتصادی تنها در انگلستان زیان های ناشی از طریق غیبت کارگران از کار به خاطر مشروبات الکلی به 50 میلیون دلار در سال (تقریباً 1750 میلیون تومان) برآورد شده است، که این مبلغ به تنهایی می تواند هزینه ایجاد هزاران کودکستان و دبستان و دبیرستان را تأمین کند.
9- به موجب آماری که درباره زیان های مشروبات الکلی در فرانسه انتشار یافته: الکل 137 میلیارد فرانک در سال بر بودجه فرانسه غیر از خسارات شخصی به شرح زیر تحمیل می کند:
60 میلیارد فرانک خرج دادگستری و زندان ها.
40 میلیارد فرانک خرج تعاون عمومی و خیریه.
10 میلیارد فرانک مخارج بیمارستانها برای الکلی ها.
70 میلیارد فرانک هزینه امنیت اجتماعی.
و به این ترتیب روشن می شود که تعداد بیماران روانی و بیمارستان ها و قتل ها و نزاع های خونین و سرقت ها و تجاوزها و تصادف ها با تعداد میخانه ها تناسب مستقیم دارد.
10- بزرگترین مؤسسات آمارگیری ثابت کرده است که قمار در 30 درصد جنایت ها دخالت مستقیم دارد.
و به موجب آمار دیگری که در زمینه جرائم قماربازان منتشر شده با نهایت تأسف می بینیم که
90 درصد جیب بری.
50 درصد جرائم جنسی.
10 درصد فساد اخلاق.
30 درصد از طلاق ها.
40 درصد از ضرب و جرح ها.
و 5 درصد از خودکشی ها به خاطر قمار صورت گرفته است.(1)

پی‌نوشت‌ها:

1. تفسیر نمونه، ج5، ص 75- 68.

منبع؛
قنبری، حیدر؛ (1389) داستان های شگفت انگیزی از شیطان، قم، انتشارات تهذیب، چاپ ششم.