اگر فرهنگ امانت داری در جان ملتی نفوذ کند و در ابعاد مختلف جامعه گسترش یابد و رهبران جامعه به صفت زیبای امانت داری متخلق شوند؛ اگر مدیران، مهندسان و متصدیان امور، به وظیفه امانت داری عمل کنند و کارخانه ها و کارگاههای تولیدی را به عنوان امانت تلقی نموده و به طور شایسته از آن بهره برند. اگر تک تک مسئولان دولتی و متصدیان مشاغل و مناصب مختلف به مسئولیت خود به عنوان امانت بنگرند و با کمال صداقت و امانت، وظایف خود را انجام دهند. اگر معلمان، دبیران و استادان به دانش آموزان و دانشجویان به چشم امانت نگاه کنند و با دلسوزی و علاقه مندی در تعلیم و تربیت و تهذیب اخلاق آنان بکوشند و آنان را افرادی صالح و مفید پرورش دهند. و خلاصه اینکه اگر افراد جامعه در هر رتبه و مقام و در هر شغل و منصبی، سرمایه های عمومی و خصوصی و مادی و معنوی کشور را امانتی بدانند که چند روزی در اختیار آنان قرار گرفته و خود را موظف به حفظ و پاسداری از آن نمایند، برکات فراوانی برای جامعه به ارمغان خواهند آورد. این امانت داری افزون بر آثار اجتماعی، برای خود فرد امانتدار نیز فوائد بیشماری در دنیا و آخرت خواهد داشت. برخی از فوائد فردی و اجتماعی امانت داری را می توان چنین برشمرد:

1. امنیت و آسایش جامعه

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در مورد این ره آورد اجتماعی امانت داری در جامعه می فرماید: «لا تَزالُ اُمَّتی بِخَیرٍ ما لَمْ یتَخاوَنُوا وَاَدُّوا الاَمانَهَ؛ (1) پیوسته امت من در خوشی و راحتی خواهند بود، مادامی که به همدیگر خیانت نورزند و امانتها را ادا کنند.»
رحم و امانت در روز قیامت [مجسم شده و] در دو جانب پل صراط قرار می گیرند. هنگامی که صله رحِم کننده و شخص امانتدار از آنجا عبور می کند، مستقیماً به بهشت می رود. امّا وقتی خیانت کننده به امانت و قطع کننده رحم از آنجا رد می شود، با این دو عمل زشت، هیچ کار نیک به او فائده نمی دهد و وی را از صراط به سوی آتش جهنم بر می گرداند
امام کاظم علیه السلام این دستاورد را برای تمام ساکنان زمین پیش بینی نموده و سعادت و خوشبختی آنان را در امانت داری و عمل به حق می داند. آن حضرت در روایتی حکیمانه می فرماید:
«اَهْلُ الاَرْضِ بِخَیرٍ ما یخافُونَ وَادُّوا الاَمانَهَ وَ عَمِلُوا بِالْحَقِّ؛
(2)
اهل کره خاکی، زندگی خوش و نیکویی خواهند داشت، اگر [از گناه کردن بترسند و امانت داری پیشه کنند و به حق عمل نمایند.»

2. رفاه

از دیگر آثار امانت داری، فراوانی رزق و روزی و پربرکت بودن آن است. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «اَلاْمانَهُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ؛ (3) امانت داری موجب جلب روزی است.» و حضرت در حدیث دیگری امانت داری را موجب ثروتمندی می داند: «اَلاْمانَهُ تَجْلِبُ الْغِنی؛ (4) امانت داری بی نیازی را به همراه دارد.»
شخص امین در هر جا و هر شغل، اعتماد دیگران را به خود جلب کرده و استقبال عمومی را به ارمغان می آورد. امانتدار اگر کاسب باشد، مردم با اطمینان با او معامله می کنند و مشتریهای فراوانی خواهد داشت. او اگر در اداره ای مشغول به کار شود، توجه و اطمینان مسئولان را بر می انگیزد. در هر حال زمینه جلب روزی و رفاه برای چنین شخصی کاملا فراهم است.
در مقابل، خیانت و نادرستی، فقرآور و موجب ذلت است. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «اَلْخِیانَهُ تَجْلِبُ الْفَقْر؛ (5) خیانت، فقر و فلاکت به همراه دارد.»
شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: زنی در مدینه در آرایش بانوان و دختران اشتغال دارد و ما کسی را مثل او سراغ نداریم که رزق و روزی از هر سو برایش ریزان باشد. امام صادق علیه السلام فرمود: «اِنَّها صَدَقَتِ الْحَدیثَ وَ اَدَّتِ الاَْمانَهَ وَ ذلِک یجْلِبُ الرِّزْقَ؛ (6) او راست می گوید و امانتدار است و این سبب فراوانی روزی است.»

3. رستگاری دنیا و آخرت

حضرت لقمان در میان نصایحی که به فرزندش دارد، می فرماید: «یا بُنَی اَدِّ الاَْمانَهَ تَسْلِمْ لَک دُنْیاک و آخِرَتَک؛ (7) فرزندم امانت را ادا کن تا دنیا و آخرت تو سالم بماند. و در دو جهان رستگار شوی.»

4. امنیت در قیامت

ابوذر می گوید: از رسول خداصلی الله علیه وآله شنیدم که فرمود:«حافَّتا الصِّراطَ یوْمَ القِیامَهِ الرَّحِمُ وَالاَمانَهُ فَاِذا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ اَلمُودّی لِلاَمانَهِ نَفَذَ اِلَی الْجَنَّهِ وَ اِذا مَرَّ الْخائِنُ لِلاَمانَهِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ ینْفَعْهُ مَعَهُما عَمْلٌ وَ تَکفَأُ بِهِ الصِّراطُ فِی النَّارِ؛ (8) رحم و امانت در روز قیامت [مجسم شده و] در دو جانب پل صراط قرار می گیرند. هنگامی که صله رحِم کننده و شخص امانتدار از آنجا عبور می کند، مستقیماً به بهشت می رود. امّا وقتی خیانت کننده به امانت و قطع کننده رحم از آنجا رد می شود، با این دو عمل زشت، هیچ کار نیک به او فائده نمی دهد و وی را از صراط به سوی آتش جهنم بر می گرداند.

5. تکامل ایمان

ایمان هر شخصی؛ پس از طی مراحلی و با تحمل زحمات و تلاش های او در انجام کارهای نیک و اعمال شایسته، به سوی کمال می رود؛ امّا برخی از اعمال نیک در کامل شدن ایمان انسان تأثیر به سزایی دارد. امام صادق علیه السلام از قول پدرش می فرماید:
«اَرْبَعٌ مَنْ کنَّ فیهِ کمُلَ ایمانُهُ وَ اِنْ کانَ مِنْ قَرْنِهِ اِلی قَدَمِهِ ذُنُوباً لَمْ ینْقُصْهُ ذلِک وَ هُوَ الصِّدْقُ وَ اَداءُ الاَمانَهِ وَ الْحَیاءُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ؛ (9) چهار ویژگی در افراد، موجب کمال ایمان آنهاست و اگر از سر تا پای وجودشان را گناه فرا گرفته باشد خللی در ایمانشان [که در پرتو این چهار خصلتِ والا بخشوده می شود] ایجاد نمی شود؛ راستگویی، امانت داری، حیاء و حسن خلق.»
برای یک انسان با ایمان خواسته ای بالاتر از جلب رضایت حق تعالی نیست؛ چرا که در این صورت انسانِ طالب کمال و حقیقت به بالاترین آرزوی خود می رسد
علی علیه السلام نیز کامل ترین ایمان را در گرو امین بودن شخص می داند و در کلام گهرباری می فرماید:
«اَفْضَلُ الاْیمانِ اَلاَمانَهُ؛ (10) امانت داری بالاترین درجه ایمان است.»

6. جلب اعتماد عمومی

شخص امین با عملکرد شایسته خویش، اعتماد عمومی را به خود جلب می کند و مردم در موارد مهمی از زندگی به او اطمینان کرده، دارای یهای خود را به او می سپارند.
امام صادق علیه السلام به عبدالرحمن بن سیابه فرمود: آیا به تو سفارشی ارزنده داشته باشم؟ او گفت: آری یابن رسول اللَّه صلی الله علیه وآله! امام فرمود: «عَلَیک بِصِدْقِ الْحَدیثِ وَ اَداءِ الاْمانَهِ تَشْرِک النَّاسَ فی اَمْوالِهِمْ هکذا؛ (11) بر تو باد راستگویی و اداء امانت که در این صورت شریک مال مردم خواهی بود. [پس امام دو انگشت خود را به هم چسبانیده و فرمود] مثل این.»

7. رضایت خداوند

برای یک انسان با ایمان خواسته ای بالاتر از جلب رضایت حق تعالی نیست؛ چرا که در این صورت انسانِ طالب کمال و حقیقت به بالاترین آرزوی خود می رسد. امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «اِذا اَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً حَبَّبَ اِلَیهِ الاَمانَهَ؛ (12) هرگاه خدا بنده ای را دوست داشته باشد، امانت داری را در نظر او دوست داشتنی می کند.» بنابراین هرکس که امین و امانتدار است دوست و محبوب خداست.

پی‌نوشت‌ها:

1)- وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج 9، ص 25.
2)- همان، ج 19، ص 70.
3)- الکافی، ج 5، ص 133.
4)- قرب الاسناد، ابی العباس حمیری، ص 55.
5)- الکافی، ج 5، ص 133.
6)- وسائل الشیعه، ج 19، ص 68.
7)- معانی الاخبار، شیخ صدوق، نشر اسلامی، قم، 1379 ش، ص 253.
8)- چهل حدیث، امام خمینی رحمه الله، مؤسسه نشر آثار امام، 1371 ش، ص 477.
9)- وسائل الشیعه، ج 19، ص 70.
10)- عیون الحکم و المواع1 علی بن محمد واسطی، دار الحدیث، ص 118
11)- وسائل الشیعه، ج 19، ص 69
12)- غرر الحکم، عبدالواحد آمدی، نشر دفتر تبلیغات، 1366 ش، ج 3، ص 140

منبع:ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 80