محمد مهدى علیقلى
خوشتر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث دیگران
نهج البلاغه و کلام مولا امیرالمومنین نه تنها دل و جان شیعیان و پیروان آن حضرت بلکه ذهن و زبان دانشمندان سایر فرقه هاى اسلامى را هم مسحور خویش ساخته است. در پى دیدگاه هاى ۶ تن از دانشمندان اهل سنت را پیرامون نهج البلاغه مى خوانید.
ابن ابى الحدید معتزلى، دانشمند، مورخ و شارح نهج البلاغه:
امام على (ع) پیشوا و سرور سخنوران و بلغا است. کلام او را به حق از سخن خداوند فروتر و از کلام مخلوق فراتر دانسته اند. ارزش سخنان او را همین نشانه بسنده است که فنون سخنورى و نویسندگى را همگى مردم از او آموخته اند.(۱)
شیخ محمد عبده، دانشمند و مفتى اهل سنت:
در میان دانشمندان و سخن شناسان زبان و ادبیات عرب کسى نیست که به عظمت امام على (ع) اعتراف نکند. کلام امام على بن ابیطالب، پس از کلام خداى متعال و پیغمبرش شریف ترین و برترین سخن و سرشارترین کلام از لحاظ مواد و داراى بهترین شیوه است و بیشترین معانى و محتوا را دارد.(۲)
شیخ محمد عبده در مقامى دیگر مى نویسد: نهج البلاغه با مطالبى که دربردارد مى تواند هدف هاى هر نویسنده و گوینده اى را تامین کند. در این کتاب ترغیب، تنفر، سیاست، جدل، اصول تمدن، حقوق متقابل اجتماع و رهبر، قوانین عدالت و پند و نصیحت وجود دارد و هیچ اندیشه و خواسته اى بر دل انسان نمى گذرد جز آن که بهتر و کامل ترش در این کتاب یافت مى شود.(۳)
استاد ناصیف یازجى:
اگر بخواهى از لحاظ علم و ادب و انشا بر رقیبانت برترى جویى، باید قرآن و نهج البلاغه را حفظ کنى.(۴)
مهارت من در فن نویسندگى در اثر مطالعه و بررسى قرآن کریم و خطبه هاى شیواى نهج البلاغه بود، زیرا این دو کتاب با عظمت گنج بى پایان زبان عربى و ذخیره جاودانه ادب جویان است و محال است که یک نفر ادیب لغت عربى بدون این که شب ها را تا سحر به مطالعه و غور و بررسى این دو کتاب و اندیشه در بهترین اسلوب هاى آن مشغول باشد، نیازمندى خود را برطرف نماید.(۵)
شهاب الدین محمود آلوسى بغدادى (۱۲۱۷-۱۲۷۰ هـ.ق):
… نهج البلاغه، که حاوى خطبه هاى على بن ابیطالب است، پرتوى از نور سخن الهى دارد و خورشیدى است که با فصاحت منطق نبوى مى درخشد.(۶)
دکتر زکى نجیب:
هنگامى که به همین منتخب کلمات امام على (ع) که شریف رضى برگزیده و بدان نهج البلاغه نام نهاده است به دقت مى نگریم، خود را در مقابل دنیایى از شگفتى تعبیر و عمق معنى، حیرت زده مى یابیم.(۷)
استاد حسین نائل مرصفى، دانشمند علوم بلاغت در دانشگاه الازهر مصر:
نهج البلاغه کتابى است که خداوند آن را دلیل روشنى قرارداد تا ثابت کند که على «سلام الله علیه» بهترین شاهد زنده نورانیت و پرتوبخش قرآن و حکمت و دانش و هدایت و اعجاز و فصاحت آن کتاب آسمانى است. آیات و نشانه هاى حکمت ارزنده و قوانین صحیح سیاست و پندهاى روشن و دلنشین و برهان هاى گویا و استوارى که على (ع) در این کتاب آورده، خود دلیل فضیلت مافوق تصور و بهترین آثار یک پیشواى به حق است که هیچ یک از حکماى بزرگ و فلاسفه عالى مقام و نوابغ روزگار نظیر آن را نیاورده اند.(۸)

پى نوشت
۱- مقدمه شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید.
۲- مقدمه شرح نهج البلاغه، عبده.
۳- همان مدرک.
۴- مصادر نهج البلاغه، عبدالزهراء حسینى، ص ۹۹.
۵- پیرامون نهج البلاغه، ص ۷۳.
۶- مصادر نهج البلاغه، ص ۹۷.
۷- نهج البلاغه از کیست؟، ص ۱۸.
۸- پیرامون نهج البلاغه، علامه شهرستانى، ص ۶۱.