به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام رایج:
آویشن

نام عربی:
صعتر

نام های دیگر:
اوشن، آزربه (همدان)، آنخ (قوچان)، کلیک اودی(ترکی)، آبشم، آویشم (اصفهانی)، ساتر (هندی).

ماهیت:
برگ گیاهی است و انواع می باشد بستانی و بری و جبلی. بستانی را به فارسی مرزه نامند و برگ بستانی مدور و برگ بری بعضی طولانی ریزه و بعضی برگ آن نازک و جبلی عریض و مدور و آنچه رنگ آن سیاه باشد صعتر فارسی نامند.

طبیعت:
در آخر دوم گرم و خشک

افعال و خواص:
مفتح سدد و مقطع و مجفف و محلل ریاح و بلاغم و ملطف اغذیه غلیظه و مبهی و مشهی غذا و منقی ریه و معده و جگر و امعاء از رطوبات و بلاغم و مانع صعود ابخره به دماغ و دافع جشای بلغمی و مسکن وجع دندان و ورک حادث از سردی و وَجَع مثانه و رحم و مدر بول و حیض و با قوت تریاقیت و خوردن آن با آب انجیر جهت ربو و سرفه و با انجیر خشک عرق آورد و رنگ رو را نیکو گرداند. و اگر پیش از ادویه مسهله بخورند باعث تهیه اخلاط (منظور نضج و ترقیق ماده غلیظ می باشد) است برای آسانی عمل داروهای مسهل و آشامیدن سرکه که صعتر در آن خیسانیده و یا سکنجبین مصنوع از آن هر گاه سرفه نباشد جهت سپرز مجرب و سفوف آن با مثل آن شکر جهت قطع صعود ابخره و تقویت چشم و ضماد مطبوخ آن در حمام جهت جرب و حکه و یرقان و آشامیدن مطبوخ شاخهای آن با مثل آن عناب که در چهار مثل آن آب جوش دهند تا به ربع برسد جهت تصفیه خون غلیظ بالخاصیه مؤثر و مربای آن با شکر و یا عسل به دستور گلقند دو مثقال آن در دفع سموم و امراض بارده قوی الأثر و چون شب وقت خواب مقدار یک مثقال آن را بخورند و بخوابند و مداومت بر آن نمایند منع صعود ابخره به دماغ و نزول آب به چشم نماید و ذهن را تقویت بخشد و رنگ رو را نیکو گرداند.

تحقیقات جدید:
ضدعفونی کننده، ضد نفخ، معرق، خلط آور، مسکن و مقوی و نیروبخش، مفید برای برونشیت، ضدانگل، دردهای قاعدگی، مفید برای زخمهای دهانی گلو و لثه، بیماریهای کلیه و مثانه، ضد اضطراب.
***

مضر:
ریه و مصدع محرورین

مصلح:
در ریه، سرکه

مقدار شربت:
تا 5 مثقال
آویشه خوری چو نیم مثقال*** بیرون برد از تن تو بلغم
نیکو بود از برای معده*** قوت یابد از او جگر هم
فارغ کندت ز درد سینه *** تشویش سپرز را کند کم
حکیم یوسفی
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول