مروت به بزرگی، بزرگواری، بزرگ منشی، مردمی شدن، شهامت، مردانگی، جوانمردی، نرم دلی و کرامت ترجمه شده است. عموم انسان ها در جست وجوی مروت اند و آن را تحسین می کنند.اما بهترین منبع برای دریافت مفهوم و حقیقت مروت و اصول و ارکان آن، احادیث پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) است. امام دوم شیعیان امام حسن مجتبی(ع) در تعریف و تبیین معنای مروت سخنان ارزشمندی دارند. در این نوشتار سه حدیث از امام دوم درباره مروت طرح و تبیین می شود.
از امام حسن مجتبی(ع) پرسیده شد: ما المروه؟ قال: حفظ الدین و اعزاز النفس و لین الکنف و تعهد الصنیعه و اداء الحقوق و التحبب الی الناس. (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۰۲)
مروت چیست؟ فرمودند: نگهداری دین و عزیز کردن نفس و نرمی در برخورد با زیردستان و تعهد و وجدان کاری و ادای حقوق و دوست داشتن مردم و مهرورزی نسبت به مردم.در جای دیگر از امام حسن(ع) سوال شد: مروت چیست؟ فرمودند: شح الرجل علی دینه و اصلاحه ماله و قیامه بالحقوق. (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۰۹) حرص انسان در پاسداری از دین خویش و بخل در از دست دادن آن و تلاش برای اصلاح مال و ثروتش و قیام وی برای انجام حقوق.
در حدیث دیگر امام حسن مجتبی(ع) فرمودند: المروه العفاف و اصلاح المرء ماله. (بحارالانوار، ج ۷۸، ص ۱۱۴)
مروت، عفاف و اصلاح کردن مال و ثروت است.در این سه حدیث یازده صفت برای تبیین حقیقت مروت وجود دارد، با ملاحظه صفات مترادف و هم معنی و عناوین مرتبط و ادغام آن ها، می توان در مجموع «هشت صفت» اهل مروت را شناخت.

حفظ دین

از نشانه ها و اصول مروت، تلاش پیوسته و خستگی ناپذیر برای حفاظت از دین است. «دین» راه سعادت بشر و تقرب به سوی پروردگار و برنامه جامع و کامل چگونه زیستن است. پس از پذیرش دین باید عوامل پایداری دین را فراهم کرد.
در یک پاسخ امام (ع) به «حفظ دین» و در پاسخ دیگر به «شح در دین» اشاره کردند. شح، حرص بر گرفتن و بخل در از دست دادن آن است. دین گرایی اهل مروت بی پایان است با تمام وجود دین را حفظ می کنند و بخیل در دین اند و با هیچ تطمیع و تهدیدی از ذره ای از اصول دینی خویش دست بر نمی دارند. اهل مروت نماد دین خواهی و پاسداری از دین اند.

اصلاح مال

کوشش در کسب رزق حلال و پاکسازی ثروت ومال از صفات اهل مروت است. «اصلاح مال» در دو حدیث از این سه حدیث از ارکان مروت شمرده شده است. اصلاح مال و ثروت کاری بسیار سخت و دشوار است.
انسان با مروت سعی می کند ثروت پاک و حلال به دست آورد و از درآمدهای نامشروع دوری کند و پس از کسب مال حلال، حقوق واجب آن را نیز بپردازد. در واقع دغدغه اصلی چنین انسانی اصلاح مال و ثروت و کسب رزق و روزی پاک و لقمه حلال و ثروت مشروع است.

ادای حقوق

در هر دو پاسخ امام حسن مجتبی(ع) در بیان چیستی مروت به رعایت حقوق اشاره شده است به عبارت دیگر دو تعبیر «ادای حقوق» و «قیام برای حقوق» در پاسخ های امام برای تعریف هویت مروت وجود دارد. عنوان «حقوق» عام ومطلق است.حقوق خدا و پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و عموم انسان ها دردل واژه حقوق نهفته است. شناخت حقوق الهی بشر و اهل ایمان و همسر و فرزندان و بستگان و همسایگان و تلاش در راه ادای این حقوق و قیام برای رعایت آن، از نشانه های مروت است. از این رو مروت حق شناسی و رعایت حق است.

عزت نفس

عزت از آن خدا و رسول (ص) و امامان (ع) و اهل ایمان است. مسلمان باید به مظاهر عزت نفس آراسته و از آن چه با عزت نفس تعارض دارد، گریزان باشد. جهاد اکبر و پیروزی بر هوای نفس، سازنده عزت نفس است. مروت عزت نفس و اقدامات هماهنگ با آن است.

نرم خویی و برخورد زیبا

مدارا و ملاطفت و حسن خلق در ارتباطات با عموم مردم به ویژه اهل بیت(ع) و همسر و فرزندان و تمامی افرادی که تحت سرپرستی او قرار دارند، از امتیازات انسان های بامروت است. مروت با تندخویی و خشونت و بداخلاقی در برخورد با دیگران و افراد تحت تکفل در تعارض قرار دارد.

وجدان و تعهدکاری

التزام به انجام کارهای خیر و زیبا و تعهد دینی در کارها و وجدان کاری، نشانه دیگر اهل مروت است. اهل مروت آراسته به کارهای زیبا و عمل صالح هستند و کارهای خویش را دقیق و درست و با وجدان کاری بالا انجام می دهند و مردم آنان را به درست کاری و صداقت و دقت در کار می شناسند.

مهرورزی و دوستی با مردم

دوست داشتن مردم از جلوه های مروت است. اهل مروت دلسوز و با مهر و محبت نسبت به مردم اند. مردم را دوست می دارند و به لوازم دوستی پای بند هستند. دوستی را آشکار می سازند و خود را به دوستی مردم وا می دارند. بی شک انسان های خوب و با ایمان و دارای رفتار زیبا که انسان را یاری و نیازی را برطرف می کنند و گرهی را می گشایند، در دل انسان جای می گیرند و به طور طبیعی انسان آنان را دوست خواهد داشت. اهل مروت سعی می کنند حتی نسبت به کسانی که به آنان ستمی روا داشته و کینه ورزی کرده اند، دوستی کنند تا آنان اصلاح شوند.

عفاف وعفت ورزی

عفت توانایی غلبه بر شهوت وهوای نفس و بازداشتن خویش از کار زشت است. مظاهر شهوت و هوای نفس در گفتار و رفتار و خوراک و اخلاق جنسی فراوان است و مروت توانمندی در کنترل خویش از امور خلاف عفت است. اهل مروت در شکم و کلام و امور جنسی، عفت نفس دارند.با تامل و درنگ در ویژگی ها و اصول اخلاقی «مروت»، ارزش و اعتبار فراوان مروت روشن می شود. اوصاف و لوازم مروت دربیان امام حسن مجتبی (ع) قداست ذاتی و لزوم آراستگی به آیین مروت را یادآوری می کند،خصلتی که در نزد مردم دارای جایگاه ارزشمندی است. پیامبر(ص) و امامان(ع) در عمل آراسته به ارکان مروت بودند.