فضایل امام جعفر صادق علیه السلام بیش از آن است که بتوان ذکر کرد. مناقب آن حضرت بسیار است که اما در این نوشتار به اختصار از برخی از آنها یاد مىکنیم.
جمله ای از مالک بن انس امام مشهور اهل سنت است که: «بهتر از جعفر بن محمد، هیچ چشمی ندیده، هیچ گوشی نشنیده و در هیچ قلبی خطور نکرده است.» از ابوحنیفه نیز این جمله مشهور است که گفت: «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد» یعنی: «از جعفر بن محمد، فقیه تر ندیدم.» و اگر از زبان خود آن حضرت بشنویم ضریس می گوید: امام صادق علیه السلام در این آیه شریفه: «کل شیء هالک الا وجهه؛ هر چیز فانی است جز وجه خدای متعال»، فرمود: «نحن الوجه الذی یوتی الله منهم»؛ یعنی : ماییم آیینه ای که خداوند از آن آیینه شناخته می شود. بنابراین امام صادق (علیه السلام) فرموده است او آیینه ذات حق تعالی است.
ره توشه کاروانیان
شیخ مفید در ارشاد مىنویسد: علومى که از آن حضرت نقل کرده اند به اندازه اى است که ره توشه کاروانیان شد و نامش در همه جا انتشار یافت. دانشمندان در بین ائمه (علیهم السلام) بیشترین نقل ها را از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده اند. هیچ یک از اهل آثار و راویان اخبار به آن اندازه که از آن حضرت بهره برده اند از دیگران سود نبرده اند. محدثان نام راویان موثق آن حضرت را جمع کرده اند که شماره آنها، با صرف نظر از اختلاف در عقیده و گفتار، به چهار هزار نفر مىرسد.
دوران امامت امام ششم مصادف با دوران ضعف مفرط امویان، انتقال قدرت از امویان به عباسیان و آغاز خلافت عباسیان است. امام با حُسن استفاده از این ضعف قدرت سیاسی به بسط و اشاعه معارف دینی همت می گمارد
بیشترین حجم روایات، احادیثی است که از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است، اهمیت معارف منقول از آن حضرت به میزانی است که شیعه به ایشان منسوب شده است: “شیعه جعفری”. کمتر مسئله دینی (اْعم از اعتقادی، اخلاقی و فقهی) است که بدون رجوع به قول امام صادق (علیه السلام) قابل حل باشد.
کثرت روایات منقول از ایشان به دو دلیل است:
یکی اینکه از دیگر ائمه علیهم السلام عمر بیشتری نصیب ایشان شد و ایشان با شصت و پنج سال عمر (148-83 ه) شیخ الائمه محسوب می شود ، و دیگری که به مراتب مهمتر از اولی است، شرائط زمانی خاص حیات امام صادق علیه السلام است.
امام صادق
دوران شکوفایی شیعه
دوران امامت امام ششم مصادف با دوران ضعف مفرط امویان، انتقال قدرت از امویان به عباسیان و آغاز خلافت عباسیان است. امام با حُسن استفاده از این ضعف قدرت سیاسی به بسط و اشاعه معارف دینی همت می گمارد. گسترش زائد الوصف سرزمین اسلامی و مواجهه اسلام و تشیع با افکار، ادیان، مذاهب و عقاید گوناگون، اقتضای جهادی فرهنگی داشت و امام صادق (علیه السلام) به بهترین وجهی به تبیین، تقویت و تعمیق “هویت مذهبی تشیع” پرداخت.
از عصر جعفری است که شیعه در عرصه های گوناگون کلام، اخلاق، فقه، تفسیر و… صاحب هویت مستقل می شود. عظمت علمی امام صادق (علیه السلام) در حدی است که ائمه مذاهب دیگر اسلامی از قبیل ابوحنیفه و مالک خود را نیازمند به استفاده از جلسه درس او می یابند. مناظرات عالمانه او با ارباب دیگر ادیان و عقاید نشانی از سعه صدر و وسعت دانش امام است.
از این رو، اهمیت این جهاد فرهنگی امام صادق (علیه السلام) کمتر از قیام خونین سید الشهداء (علیه السلام) نیست.
کثرت روایات منقول از ایشان به دو دلیل است: یکی اینکه از دیگر ائمه علیهم السلام عمر بیشتری نصیب ایشان شد و ایشان با شصت و پنج سال عمر (148-83 ه) شیخ الائمه محسوب می شود ، و دیگری که به مراتب مهمتر از اولی است، شرائط زمانی خاص حیات امام صادق علیه السلام است
سدّی در برابر باطل
پس از به قدرت رسیدن عباسیان، همانطور که آن حضرت پیش بینی کرده بود فشار بر شیعیان افزایش یافت و با روی کار آمدن منصور این فشار به اوج خود رسید. امام نیز از این فشار ها مستثنی نبود. این دوران، یعنی چند سال آخر عمر آن حضرت بر خلاف دوران اولیه امامتشان، دوره سختی ها و انزوای دوباره آن حضرت و حرکت تشیع بود. منصور شیعیان را به شدت تحت کنترل قرار داده بود.
سرانجام کار به جایی رسید که با تمام فشارها، منصور چاره ای ندید جز اینکه امام صادق علیه السلام را که رهبر شیعیان بود از میان بردارد و بنابراین توسط عواملش حضرت را به شهادت رساند.
آن حضرت در سن 65 سالگی در سال 148 هجری به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در کنار مرقد پدر و جدّ بزرگوارش مدفون گردید .
مولاجان! قسم به بقیع! قسم به فجر! قسم به اولین سپیده عدالت! که معجزه مهدی علیه السلام ، به وقوع خواهد پیوست و آستان کبریایی تو برای همیشه؛ در آغوش آرزومندان خواهد بود!
ما را بگیر دست، که از پا افتاده ایم آقا! به حق تربت پنهان مادرت علیهاالسلام !
فرآوری: آمنه اسفندیاری
تبیان
منابع:
مجله اشارات ، شماره 55
سایت شیعه ها
