پدیدآورنده : محمد محمدی ری شهری
منبع: پایگاه رسمی آیت الله ری شهری
خوش‌رفتاری (۲)
و ألبِسْنِی زِینَهَ المُتّقینَ فی… حُسْنِ السِّیرَهِ.[۱]
یکی از زیورهای متقین که در این فراز از دعای نورانی مکارم اخلاق آمده است حُسن سیرت است.
گفتیم «سیره» در لغت به معنای رفتار و روش انسان در زندگی است، پس سبک زندگی انسان، سیره اوست. بر این اساس، ـ چنانچه شهید مطهری فرموده‌اند ـ بسیاری از کتاب‌هایی که نامشان را سیره گذاشته‌اند، مانند سیره ابن هشام، سیره ابن اسحاق، السیره الحلبیه و… کتاب سیر، یعنی تاریخ هستند نه سیره و رفتار. کتاب سیره به کتاب سنن النبی علامه طباطبائی و دیگر کتبی که به سبک و روش پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پرداخته‌اند، می‌گویند و کامل‌ترین آنها کتاب سیره پیامبر خاتم است .
به هر حال، حُسن سبک رفتار در زندگی که در این دعا درخواست شده است، به معنای برخورد خوب انسان با خدا، خود و خلق خداست، اعم از اعضای خانواده، یعنی همسر و فرزند و والدین؛ و دوستان و حتی شامل برخورد انسان با دشمن خود نیز می‌شود، چنانچه سبک رفتار انسان با حیوانات را هم شامل می‌شود، یعنی انسان باید با حیوانات هم رفتار خوبی داشته باشد. این مطلب در روایات متعددی تأکید شده است.
در روایت جالبی از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) چنین نقل شده است:
إنَّ اللَّهَ کَتَبَ الإحسانَ على کُلِّ شی‌ءٍ، فإذا قَتَلتُم فَأحسِنوا القِتلَهَ، و إذا ذَبَحتُم فَأحسِنوا الذِّبحَ، و لْیُحِدَّ أحَدُکُم شَفرَتَهُ و لْیُرِحْ ذَبیحَتَهُ.[۲]
خداوند، در هر موردى، به نیک عمل کردن فرمان داده است. پس هر گاه مى‌کُشید، نیکو بکُشید و هر گاه ذبح مى‌کنید، نیکو ذبح کنید. هر کس، باید کارد خود را خوب تیز کند و ذبیحه خود را راحت کند.
در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که معیار حُسن رفتار چیست؟
در پاسخ می‌گوییم: معیار عقل و شرع است. هم در روایات و هم در قرآن، رفتار انسان به عقل حواله داده شده است. پس هر رفتاری که منطبق با موازین عقلی و شرعی باشد و عقل و شرع، نیکویی آن را تصدیق کند، رفتار خوبی است؛ به همین جهت خداوند به طور مطلق به عدل و احسان فرمان می‌دهد و از هر نوع بدی و منکری هم نهی می‌نماید:
﴿إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبى وَ یَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْی﴾[۳]
خداوند به عدل و احسان فرمان مى‌دهد و همچنین به بخشش به نزدیکان؛ و از فحشا و منکر و ستم، نهى مى‌کند.
خوبی عدل و احسان و بدی ظلم و منکر را عقل درک می‌کند، پس علاوه بر شرع، عقل هم معیار حُسن رفتار خواهد بود.
[۱] الصحیفه السجّادیّه، الدعاء۲۰.
[۲] سنن ابن ماجه: ج۲ ص۱۰۵۸ ح۳۱۷۰.
[۳] نحل/سوره۱۶، آیه۹۰.
