نویسنده:داگمارف.کرام
ترجمه و تالیف : سپیده خلیلی

آداب پشت میز نشستن- مهم تر از خوردن و نوشیدن

” روی میز ولو نشو”، ” ملچ ملوچ نکن”، ” صاف بنشین”… پدر و مادرهایی که والدین پایبند به آداب اجتماعی داشته اند، دائم این جمله ها را به فرزندان خود تذکر می دهند و باز هم همین جمله ها را با صدای والدینشان در گوش خود می شنوند. فکر می کنید چرا هنگامی که صحبت از” رفتار خوب” می شود، ما بیشتر وقت ها، اول به شیوه غذا خوردن فرد فکر کنیم؟ چرا این نکته برای ما اهمیت دارد؟ چون شیوه غذا خوردن هرکسی به مقدار زیادی نشان دهنده محیط پرورشی اوست و فرد آن را از اطرافیانش می آموزد، در زمان های خیلی دور، حتی انسان های اولیه نیز گروه گروه دور آتش می نشستند و با هم غذا می خوردند. در آن زمان هم هر گروه از شیوه های خاصی برای غذا خوردن پیروی می کرد. شیوه ای که به صورت قانون درآمده بود. اکنون نیز در هر جامعه ای و هر فرهنگی آداب غذاخوردن خاصی حاکم است و هرکسی که بخواهد در جمعی پذیرفته شود، باید به آداب غذاخوردن آنها تسلط داشته باشد. و کسی که مردم گریز باشد و از ورود به اجتماع بپرهیزد، هرگز این آداب را نمی آموزد. از زمانی که غذا خوردن دور یک سفره یا میز مرسوم شده، این مکان مرکزی برای ارتباط با یکدیگر به شمار می رود. در واقع قلب ارتباط، آنجاست. در ضمن می تواند محلی برای یادگیری باشد؛ چون وقتی عده ای دور هم می نشینند، هرکسی از موقعیت خود در جامعه حرف می زند، از تجربه های خودمی گوید، افراد تازه ترین خبرها را با هم رد و بدل می کنند، غذا می خورند، حرف می زنند، می خندند و زندگی می کنند. هنوز هم محل دیگری نتوانسته جای دور میز یا سفره را بگیرد. وقتی کسی می خواهد دوستانش را ملاقات کند، آنها را به صرف غذا دعوت می کند، جلسه های اداری بیشتر وقت ها به خوردن غذا ختم یا در حین غذا خوردن برگزار می شود، هنگامی که جشن تولد کودکی برگزار می شود، بچه ها جمع می شوند و معمولاً دور هم غذا می خورند. به نظر شما، افراد یک خانواده در واقع چه وقت می توانند دور هم جمع شوند؟ مسلماً هنگام غذا خوردن دور یک سفره یا یک میز؛ چون آنجاست که ارتباط واقعی برقرار می شود، پس همه اعضای خانواده باید حضور داشته باشند و از قوانین مشترکی پیروی کنند؛ حتی بچه ها.

مزه غذا مهم نیست

از این حرف ها که بگذریم، شیوه غذا خوردن یک موضوع شخصی است که به شخصیت فرد مربوط می شود؛ موضوعی که می تواند تربیت و اصلیت هر فرد را فاش کند؛ چون عادت های غذا خوردن به قدری قوی هستند که دائم خودنمایی می کنند؛ حتی هنگامی که کسی مدرن ترین قوانین رفتاری را در ذهنش ذخیره کرده باشد تا دستش رو نشود. دور هم غذا خوردن به قدری مهم است که حتی همکاران اداری، وقتی دور میز غذاخوری جمع می شوند، بیشتر با هم احساس صمیمیت می کنند تا وقتی که دور میز کنفرانس نشسته اند، به خاطر همین، مدیران دانا و باهوش، سعی می کنند بعضی از جلسه های اداری را هنگام صرف غذا برگزار کنند.

دور هم غذاخوردن مهم است

دور هم غذا خوردن، مهمترین تجمع یک خانواده به شمار می رود و متأسفانه امروزه کمتر اتفاق می افتد؛ زیرا از یک طرف زندگی مادران
شاغل و فرصت کوتاه برای صرف ناهار و از طرف دیگر، مسیرهای طولانی از خانه تا محل کار پدر و مادرها و کلاس های درس بعد از ظهر کودکان، صرف ناهار دور هم را تقریباً غیرممکن می کند. البته می توان تلاش کرد که دست کم یک وعده غذایی در شبانه روز را دور هم خورد. تعطیلات آخر هفته هم می تواند به گردهمایی اعضای خانواده کمک کند و نباید این فرصت را از دست داد.

دور هم غذا خوردن- به نفع همه افراد خانواده

از راه غذاخوردن دور هم و به طور منظم، ارتباط همه افراد خانواده به طور صحیح حفظ می شود.
افراد خانواده می توانند صحبت های سازمانی را به موقع به یاد بیاورند و تصمیم گیری کنند.
با هم غذا خوردن احساس ” مابودن” را در خانواده ایجاد و تقویت می کند.
سفره های خانوادگی، بهترین فرصت برای یادگیری سبک غذا خوردن است.
یادگیری اجتماعی هم ارتباط تنگاتنگی با دور هم غذاخوردن دارد؛ زیرا کودکان هنگام غذا خوردن با اعضای خانواده یاد می گیرند که قسمت کنند، گذشت داشته باشند و به دیگران فرصت حرف زدن بدهند.

اصول اساسی دور هم غذا خوردن در خانواده

رعایت چند اصل درباره دور هم غذا خوردن به همه افراد خانواده کمک می کند که بدون درگیری و بگومگوهای والدین، تجربه های مثبتی کسب کنند. پدر و مادر با توجه به رفتار کودک خود هنگام غذا خوردن، می توانند بفهمند که او در چه مکانی احساس راحتی می کند: در آشپزخانه یا در اتاق غذاخوری هرچند که امروزه بیشتر آشپزخانه ها، محل غذاخوری افراد خانواده به شمار می رود؛ ولی اگر محل دیگری را برای غذاخوردن انتخاب کردید، باید به نکات زیر توجه کنید:
هنگام صرف غذا و گفت و گوهای خانوادگی، از خواندن روزنامه، تماشای تلویزیون، شنیدن رادیو و صحبت با تلفن همراه بپرهیزید! همه اینها مانع از گفت و گو و سبب آسیب به روابط خانوادگی می شود. به علاوه این کارها نوعی بی ادبی به کسی که غذا را پخته است، به حساب می آید.
در آشپزخانه هم می توان سفره یا میز زیبایی آراست؛ به شرطی که قابلمه و ماهیتابه را مستقیم از روی اجاق گاز توی سفره نگذارید. غذا را بهتر است توی دیس یا ظرف متناسب با آن بریزید، یک قاشق یا کفگیر در کنار آن قرار دهید. برای هر نفر یک لیوان بگذارید و به بچه ها بیاموزید که فقط از لیوان خود استفاده کنند و قاشقی را که در دهان کرده اند، وارد ظرفی که همه از آن غذا برمی دارند، نکنند. نگران شستن ظرف ها نباشید. هر روز یک نفر از اعضای خانواده می تواند این کار را به عهده بگیرد. حتی در مورد چیدن سفره نیز بهتر است هر روز یک نفر به سلیقه خود این کار را انجام دهد. فراموش نکنید که این گونه همکاری ها افراد را به یکدیگر نزدیک تر و حس مسئولیت پذیری را تقویت می کند. در ضمن گذاشتن یک یا چند شاخه گل در سفره، به زیبایی آن می افزاید.
وسایل سفره را طوری بچینید که همه به آنها دسترسی داشته باشند. اگر به دلیل کمبود جا نمی توانید این کار را انجام دهید، دست کم طوری بنشینید که بتوانید وسایل را دست به دست بدهید. بهتر است همه چیز از قبل در سفره باشد تا کسی مجبور نشود برای آوردن آنچه که فراموش شده از سر غذا بلند شود. بلند شدن افراد باعث برهم زدن آرامش هنگام غذاخوردن می شود. در ضمن به کودکان بیاموزید به اندازه ای که می خورند، غذا بکشند تا اضافه غذا در بشقابشان باقی نماند. سعی کنید غذای اضافی داخل بشقاب هر کودک را در وعده غذایی بعد به خودش بدهید. فقط یک بار غذا را گرم کنید و هرگز مواد غذایی را دور نریزید.
هریک از اعضای خانواده باید جای مخصوصی در سر سفره داشته باشد. این کار سبب اطمینان و مانع از دعوا و مشاجره می شود. بهتر است هنگام صرف غذا نیازهای یکدیگر را برطرف و از هم پذیرایی کنید. لازم نیست که حتماً یک مهمان در جمع خانواده باشد.
در صورت امکان، محل غذاخوری را در گوشه زیبایی از خانه قرار دهید و توجه داشته باشید که هریک از افراد خانواده، جای کافی برای حرکت دست داشته باشند. بهتر است کودکان زیر سه سال را روی صندلی مخصوص کودک قرار دهید. در مورد کودکان بزرگ تر، برای این که بتوانند روی میز غذاخوری را ببینند و به آن تسلط داشته باشند، با گذاشتن بالش روی صندلی، قد آنها را تنظیم کنید.
شاید عجیب به نظر برسد؛ نور کافی در اشتهای فرد و لذت او از غذا خوردن نقش مهمی بازی می کند. نور باید به قدری باشد که بتوان به راحتی غذا را دید. از طرفی آن قدر هم زیاد نباشد که چشم کسی را بزند.

شستن دست ها قبل از غذاخوردن فراموش نشود

بیشتر بیماری ها در اثر تماس دست های آلوده با انسان اتفاق می افتد و دلیل های بهداشتی بسیاری برای شستن دست ها وجود دارد. اگر کسی زیر بار این کار نرود، بهتر است از تماس با دیگران خودداری کند. هرکسی اگر می خواهد در جمع افراد خانواده یا به طور کلی جمعی از آشنایان غذا بخورد، باید کمی به خودش زحمت بدهد و ظاهر و رفتارش طوری باشد که اشتهای کسی را کور نکند؛ چون هرچه باشد، کسی که سفره را چیده و غذا را مهیا کرده، برای این کارها زحمت کشیده است؛ بنابراین حتی اگر لازم باشد، باید صورت را هم شست و موها را هم شانه کرد و در اوج گرمای تابستان هم هرگز نباید با زیرپوش یا بالاتنه برهنه بر سر سفره نشست.

با هم شروع و با هم تمام کنید

بعضی از نوجوانان ترجیح می دهند در تابستان که فرصت رفت و آمد بیشتربا دوستانشان پیدا می کنند، از خوردن ناهار چشم پوشی کنند تا زمان بیشتری در کنار آنها باشند. برای همین، وقتی نوجوانی را برای خوردن ناهار صدا می زنند، معمولاً بهانه ای می آورد و هر وقت احساس گرسنگی کرد، معمولاً به طور سرپایی جلو اجاق گاز یا یخچال شکم خود را سیر می کند و به تدریج این شیوه غذا خوردن عادت او می شود. وقتی هریک از افراد خانواده بتواند هر وقتی خواست بیاید و برود، دور هم جمع شدن امکان پذیر نمی شود. از طرفی یا دائم باید غذا را گرم نگه داشت یا باید آن را سرد خورد؛ بنابراین توجه داشته باشید که وقتی همه دور میز یا سفره جمع شدند، غذا را شروع کنید و وقتی غذای آخرین نفر تمام شد، دیس غذا را بردارید. این کار در درجه اول به نفع بچه هاست.
سال ها پیش در ایران رسم بود که پس از پایان غذا، یک نفر از اعضای خانواده برای شکر نعمتهای خدا، آیه هایی را از حفظ می خواند یا جمله هایی را در خور فهم بچه ها به زبان می آورد. این رسم زیبا باعث می شد که افراد خانواده تا پایان غذا در کنار هم بمانند.
در اروپا به خصوص آلمان، گفتن ” نوش جان” قبل از خوردن غذا، هنوز هم متداول است. این نیز سبب می شود که همه با هم غذا را شروع کنند.
اگر کودک ناآرامی در خانه دارید و می خواهید زودتر از شیطنت های او رها شوید، هرگز غذای او را جداگانه ندهید؛ بلکه بگذارید تا پایان غذا در کنارتان باشد و در جمع کردن سفره به شما کمک کند. به بچه ها یاد بدهید که برای بلند شدن از سر سفره از شما اجازه بگیرند. با این کار حد و مرزی را برای با هم بودن مشخص می کنید. از آنجا که غذا خوردن، معمولاً بیش از بیست دقیقه طول نمی کشد، اگر کودک شما برای نشستن بهانه می آورد و غر می زند، زمان را به او یادآوری کنید و از او بخواهید که این زمان را با مدتی که با صبر و حوصله جلو تلویزیون یا کامپیوتر می نشیند، مقایسه کند…
وقت شناسی، شرط اول دور هم غذا خوردن است که گاه برای بچه های
دبستانی رعایت آن دشوار است. به خصوص بچه هایی که پیاده از مدرسه به خانه می آیند و در این مسیر به دنبال ماجراجویی های کودکانه، تماشای مغازه های سر راه و بازی هستند؛ بنابراین همه افراد خانواده با هم باید ساعتی را برای غذا خوردن تعیین کنند و به آن ساعت پایبند باشند، اگر کاری برای کسی پیش آمد، باید به موقع اطلاع دهد و دیگران را در انتظار نگذارد. کسی نباید فراموش کند که خانه، رستوران نیست.

آیا باید هرچه را که می پزند، خورد؟

تا یک نسل پیش، در بیشتر خانواده های ایرانی رسم بود که هر بچه ای باید همان غذایی را که مادر به سفارش پدر یا افراد بزرگ تر خانواده می پخت، بخورد و معمولاً بهترین قسمت غذا، سهم پدر بود؛ ولی امروزه، بیشتر مادرها به سفارش بچه ها غذا می پزند و پدرها مجبورند به نفع بچه ها کوتاه بیایند. برای این که حق کسی ضایع نشود و کسی به دیگری زور نگوید، به نکته های زیر توجه کنید:
اگر یک فرد بزرگسال در بشقاب کودک زیادی غذا ریخت، او مجبور نیست همه غذا را بخورد؛ ولی وقتی کودک برای خودش غذا کشید، باید همه را بخورد. برای این که کودک دبستانی باید بتواند خودش مقدار گرسنگی اش را تعیین کند؛ بنابراین، این فرصت را به او بدهید و گاهی برایش استثنا قایل شوید؛ ولی اگر متوجه شدید که همیشه غذا در بشقابش می ماند، با او جدی برخورد کنید.
بعضی از بچه ها خیلی محافظه کار هستند و چیزی را که نمی شناسند، نمی خورند. البته این کار طبیعی است. روان شناسان این نوع عدم اطمینان در برابر ناشناخته ها را به نوعی ناشی از رشد روانی فرد می دانند؛ ولی گاهی این بچه ها هستند که به اصرار از اعضای خانواده می خواهند که غذای عجیبی را امتحان کنند؛ بنابراین با هم قراری بگذارید: هیچ غذایی را
نخورده، پس نزنید. سعی کنید یک بار بخورید و اگر خوشتان نیامد، به همان یک بار اکتفا نکنید. تکرار یک مزه، شانس علاقه مندی به آن را بیشتر می کند.
فهرست غذاهای مصرفی خود را محدود نکنید . هریک از افراد خانواده باید بتواند به نوبت غذای مورد علاقه خود را بخواهد. به این ترتیب، تنوع غذایی ایجاد می شود و بهتر است که همه نوع مواد مغذی در برنامه غذایی هفتگی گنجانده شود.
واکنش های منفی، بیش از واکنش های مثبت روی کودکان اثر می گذارد؛ مثلاً اگر پدری از ماهی بدش بیاید، حتماً فرزندش هم ماهی نمی خورد حتی اگر مادر ابراز کند که به شدت از ماهی خوشش می آید، باز هم بی فایده است! بنابراین در حضور بچه ها از ابراز نظرهای منفی درباره غذا خودداری کنید و به آنها نشان دهید که هرکسی می تواند می تواند چیزی را که زیاد هم دوست ندارد، بخورد.
بچه های دیگر، سفرهای کوتاه، مهمان و … می توانند نظر کودک را در مورد غذا تغییر دهند و او را بر سر اشتها بیاورند. حسادت، کنجکاوری و پویایی یک گروه نیز در این کار مؤثر است.

زمانی برای نوشیدن

تا چندی پیش می گفتند که بچه ها پس از خوردن غذای گرم، نباید چیزی بنوشند. امروزه به این نتیجه رسیده اند که باید نوشید! چون به طور کلی کودکان به دلیل فعالیت زیاد، بیشتر عرق می کنند و وقتی سرگرم بازی هستند، کمتر مایعات می نوشند؛ بنابراین اگر در فواصل غذا خوردن بتوانند مقداری از آب مورد نیاز بدن خود را تأمین کنند، بهتر است. به علاوه هر کودکی علاوه بر شیوه درست غذا خوردن باید درست نوشیدن را هم یاد بگیرد. برای این کار کافی است به او یادآور شوید که وقتی دیگر غذایی در
دهانش نیست و همه را قورت داده، آب بنوشد. بهترین نوشیدنی پس از خوردن یک غذای گرم، آب است. نوشابه های گازدار موجب اختلال در جذب کلسیم در بدن می شوند و به اندازه آب تشنگی را برطرف نمی کنند.

خرده خرده خوردن، اشتها را از بین می برد

بدن کودکان به خوردن میان وعده های غذایی نیاز دارد. در واقع به دو میان وعده: یکی بین صبحانه و ناهار و دیگری در فاصله ناهار و شام. البته به شرطی که آن میان وعده سبک و زودهضم باشد؛ وگرنه کودک برای وعده اصلی غذا اشتهایی نخواهد داشت و وقتی کم غذا بخورد، طولی نمی کشد که دوباره گرسنه می شود. اگر این سبک خوردن به صورت عادت دربیاید، زمان دور هم غذا خوردن بسیار کوتاه می شود و شاید از بین برود.
معمولاً بچه ها آنقدر گرسنه نمی مانند که نتوانند زمان کوتاهی را در انتظار غذا سپری کنند. یک ساعت قبل از غذا نباید چیزی خورد. این کار احترام به کسی است که غذا را پخته. اکنون این سؤال پیش می آید که اگر کودکی گرسنه از مدرسه به خانه آمد و نتوانست یک ساعت صبر کند، چه؟ در این صورت باید مقداری میوه یا یک هویج یا سبزیجاتی که دوست دارد، به او بدهید. این گونه پیش غذاها، شدیدترین گرسنگی را برطرف می کنند؛ ولی جلو اشتها را نمی گیرند.در این مورد نباید کوتاه بیایید! چون نه تنها دور هم غذا می خورید، بلکه به کودک خود کمک می کنید که یک رفتار غذایی مناسب داشته باشد. غذا را با اشتها بخورد و از طعم آن بیشتر لذت ببرد.

غر زدن ممنوع

تحقیقی که در آلمان انجام شده، نشان می دهد که بچه ها بیشتر از همیشه هنگام غذا خوردن بهانه جویی می کنند. وقتی بچه ای به خانه می آید، اولین
سؤالی که می پرسد، این است:” ناهار چی داریم؟” وقتی از غذا خوشش بیاید، همه چیز رو به راه است؛ ولی وقتی غر می زند و غذا نمی خورد، اعصاب مادر را خرد می کند. غذا نخوردن او فقط به خودش آسیب نمی زند؛ بلکه زحمت کسی را هم که آن را پخته، زیر سؤال می برد؛ چون مادر با عشق برای فرزندش غذا می پزد. عشقی که وارد معده می شود و انتقادی که به قلب فرو می رود. اگر هنگام غذا خوردن با غرغر و بهانه جویی رو به رو شدید، بدانید که این کار، کوچک شمردن کار ” آشپزی” و نشانه بی ادبی است. بچه ها باید بابت پخت غذا تشکر کنند و اگر به نظرشان خوشمزه است، نظر خود را بیان کنند. البته بزرگ ترهایی که دور سفره نشسته اند، اول باید این کار را انجام بدهند تا بچه ها هم از آنها یاد بگیرند، سپس می توان در همان جا غذای وعده دیگر را مشخص کرد. برای این کار هر بار نوبت را به یکی از افراد خانواده بدهید.

بچه ها از چه سنی بایدتحقیقی که در آلمان انجام شده، نشان می دهد که بچه ها بیشتر از همیشه هنگام غذا خوردن بهانه جویی می کنند. وقتی بچه ای به خانه می آید، اولین
سؤالی که می پرسد، این است:” ناهار چی داریم؟” وقتی از غذا خوشش بیاید، همه چیز رو به راه است؛ ولی وقتی غر می زند و غذا نمی خورد، اعصاب مادر را خرد می کند. غذا نخوردن او فقط به خودش آسیب نمی زند؛ بلکه زحمت کسی را هم که آن را پخته، زیر سؤال می برد؛ چون مادر با عشق برای فرزندش غذا می پزد. عشقی که وارد معده می شود و انتقادی که به قلب فرو می رود. اگر هنگام غذا خوردن با غرغر و بهانه جویی رو به رو شدید، بدانید که این کار، کوچک شمردن کار ” آشپزی” و نشانه بی ادبی است. بچه ها باید بابت پخت غذا تشکر کنند و اگر به نظرشان خوشمزه است، نظر خود را بیان کنند. البته بزرگ ترهایی که دور سفره نشسته اند، اول باید این کار را انجام بدهند تا بچه ها هم از آنها یاد بگیرند، سپس می توان در همان جا غذای وعده دیگر را مشخص کرد. برای این کار هر بار نوبت را به یکی از افراد خانواده بدهید.