وَ ألبِسْنِی زِینَهَ المُتّقینَ فی… تَرکِ التَّعیِیر. [۱]
صحبت در تببین این فراز نورانی بود که در آن به این ویژگی از ویژگی‌های اهل تقوا و مردم صالح اشاره شده است که آنها از سرزنش و ملامت کردن دیگران به خاطر عیوب خُلقی و خلقی پرهیز می‌کنند.
در جلسات قبل نکاتی راجع به گناه تعییر بیان شد و معلوم شد که انسان نباید افراد گناهکار را به خاطر گناهشان سرزنش کند. سپس این سؤال مطرح شد که پس وظیفه انسان در برخورد با این افراد چیست؟
در پاسخ به این سؤال با استفاده از خطبه ۱۴۰ نهج البلاغه گفتیم: چون شخص گناهکار دچار بیماری روحی است، پس باید با او مثل کسی رفتار کرد که گرفتار بیماری جسمانی است، یعنی همان طور که با شخص بیمار با مهربانی برخورد می‌شود، با کسی که مبتلا به گناه و معصیت است نیز باید با مهربانی برخورد شود. در واقع، انسان سالم با رفتار مهربانانه خود، فرد گناهکار را درمان می‌کند نه اینکه با سرزنش و ملامت بر بیماری او بی‌افزاید.
سرزنش کردن گنهکار و خشونت با او نه تنها از گناه کردن او ممانعت نمی‌کند؛ بلکه جرأت او را بر گناه بیشتر می‌کند، خصوصاً اگر این سرزنش تکرار شود. در روایتی از امیر مؤمنان (علیه السّلام) نقل شده است که فرمود:
إیّاکَ أن تُکَرِّرَ العَتبَ؛ فَإِنَّ ذلکَ یُغری بِالذَّنبِ، و یُهَوِّنُ العَتبَ.[۲]
بپرهیز از این که پى در پى، سرزنش کنى، که این کار به گناه دامن مى‌زند و سرزنش را کم‌تأثیر و بی‌ارزش مى‌سازد.
تکرار سرزنش و سرکوفت، اثر آن را از بین می‌برد، خصوصاً در برخورد با نوجوان‌ها. در کلمات منسوب به امیر المؤمنین (علیه السّلام) آمده است:
إذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاترُک لَهُ مَوضِعاً مِن ذَنبِهِ؛ لَئِلّا یَحمِلُهُ الإِخراج عَلَى المُکابَرَهِ.[۳]
هرگاه جوان را سرزنش کردى، جایى [براى عذر آوردن] از گناه برایش قرار ده تا قرار گرفتن در تنگنا، او را به درشتى و سرسختى نکشانَد.
این حساسیت در جایی که جوان، فرزند خود انسان باشد، بیشتر می‌شود. در اینجاست که اهمیت مسئله تربیت فرزند و لزوم آموزش و تجزبه‌آموزی در این زمینه، نمایان می‌گردد. در کافی روایتی از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که ایشان به نقل از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند:
رَحِمَ اللَّهُ مَن أعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ. قالَ: قُلتُ: کَیفَ یُعینُهُ عَلى بِرِّهِ؟ قالَ: یَقبَلُ مَیسورَهُ، ویَتَجاوَزُ عَن مَعسورِهِ، ولا یُرهِقُهُ، ولا یَخرَقُ بِهِ. [۴]
خدا رحمت کند کسى را که فرزندش را بر نیکی کردن به خود [و فرمان‌بری‌اش از والدین]، یارى کند. [کسى] پرسید: چگونه او را بر فرمانبَرى یارى مى‌کند؟ فرمود: آنچه را در توانش بوده، بپذیرد و از آنچه در توانش نیست، بگذرد و او را به آنچه نمى‌تواند، وا ندارد و بر او سخت نگیرد.
به هر حال، خشونت نه تنها اثر مثبتی ندارد؛ بلکه تأثیر منفی خواهد داشت.
منبع : پایگاه آیت الله ری شهری
[۱] الصحیفه السجّادیّه، الدعاء ۲۰.
[۲] غرر الحکم، تمیمی آمدی، ج۳، ص۲۲، ح۳۷۴۸.
[۳] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۳۳۳، ح۸۱۹.
[۴] الکافی، شیخ کلینی، ج۶، ص۵۰، ح۶.
