سخت کوشى در فرمانبرى از خدا
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
اجْتَهِدوا فی العملِ ، فإنْ قَصُرَ بِکُمُ الضَّعْفُ فکُفّوا عنِ المَعاصی .
در عمل بکوشید و اگر از سخت کوشى در عمل نا توانید، از گناهان خوددارى کنید.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
یا معشرَ المسلمینَ ، شَمِّروا فإنَّ الأمرَ جِدٌّ، و تأهَّبوا فإنَّ الرَّحیلَ قَریبٌ ، و تَزَوَّدوا فإنَّ السَّفَرَ بَعیدٌ، و خَفِّفوا أثْقَالَکُم ، فإنَّ وراءَکُم عَقَبهً کَؤُودا لا یَقْطَعُها إلاّ المُخِفُّونَ
اى مسلمانان! آستین بالا زنید که کار جدّى است، و آماده شوید که رفتن نزدیک است، و توشه بردارید که سفر طولانى است و بارهایتان را سبک کنید که گردنه اى دشوار فرا روى دارید و جز سبکباران کسى نتواند از آن بگذرد.
امام على علیه السلام :
علَیکُم بالجِدِّ و الاجْتِهادِ ، و التّأهُّبِ و الاسْتِعدادِ ، و التَّزَوّدِ فی مَنزِلِ الزّادِ ، و لا تَغُرّنّکُمُ الحیاهُ الدّنیا کما غَرّتْ مَن کانَ قَبْلَکُم مِن الاُممِ الماضِیَهِ و القُرونِ الخالِیَهِ .
بر شما باد تلاش و سخت کوشى و مهیّا شدن و آماده گشتن و توشه برداشتن از سراى توشه (دنیا). مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد چنان که اقوام گذشته و نسلهاى پیشین را فریفت.
امام على علیه السلام :
طاعَهُ اللّه ِ سبحانَهُ لا یَحُوزُها إلاّ مَن بَذَلَ الجِدَّ ، و اسْتَفْرَغَ الجُهْدَ .
به طاعت خداوند سبحان دست نیابد مگر آن که تلاش ورزد و نهایت کوشش خود را به کار گیرد.
امام على علیه السلام :
صابِروا أنفسَکُم على فِعلِ الطّاعاتِ ، و صُونوها عَن دَنَسِ السَّیّئاتِ، تَجِدُوا حَلاوهَ الإیمانِ .
در انجام طاعات ، خود را به شکیبایى وا دارید و نفْسهایتان را از پلیدىِ گناهان به دور دارید تا حلاوت ایمان را بچشید.
امام صادق علیه السلام :
أعْطُوا اللّه َ مِن أنفُسِکُم الاجْتِهادَ فی طاعَتِهِ؛ فإنَّ اللّه َ لا یُدرَکُ شَیءٌ مِن الخَیرِ عِندَه إلاّ بطاعَتِهِ و اجْتِنابِ مِحارِمِهِ .
در طاعت خدا از جان هایتان مایه بگذارید؛ زیرا هیچ یک از خوبیها (پاداشهایى) که نزد اوست به دست نمى آید، مگر با فرمانبرى از او و پرهیز از حرامهایش.
امام صادق علیه السلام :
اعْلَموا أنَّهُ لَیس بینَ اللّه ِ و بینَ أحَدٍ مِن خَلْقِهِ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ و لا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ و لا مَن دونَ ذلکَ مِن خَلْقِهِ کُلِّهِم إلاّ طاعَتُهُم لَهُ، فاجْتَهِدوا فی طاعهِ اللّه ِ .
بدانید که میان خدا و بندگانش نه فرشته مقرّبى واسطه شود نه پیامبر مرسلى و نه هیچ کس دیگر ، مگر طاعتشان از خداوند؛ پس در طاعت خدا بکوشید.
امام صادق علیه السلام ـ در پاسخ به این پرسش که: کار خود را بر چه پایه اى استوار کرده اى؟ ـ فرمود :
على أرْبَعهِ أشْیاءَ : عَلِمْتُ أنّ عَمَلی لا یَعْملُهُ غَیری فاجْتَهَدتُ··· .
بر چهار چیز: دانستم که کار مرا کسى جز خود من انجام نمى دهد، از این رو کوشیدم···
در راه خدا، چنان که باید ، جهاد کنید
بحار الأنوار :در حدیث معراج ـ درباره ویژگى اهل آخرت آمده است ـ :
فی حدیثِ المعراجِ ـ فی صفهِ أهلِ الآخرهِ ـ : یُتْعِبونَ أنْفُسَهُم و لا یُریحونَها ، و إنّ راحَهَ أهلِ الجَنّه فی المَوتِ ، و الآخِرَهُ مُسْتَراحُ العابِدینَ .
نفْسهاى خویش را به رنج در مى افکنند و طعم آسودگى به آنها نمى چشانند. همانا آسودگىِ اهل بهشت در مُردن است و آخرت، آسایشگاهِ خدا پرستان است.
جاهِدْ فی اللّه ِ حَقَّ جِهادِهِ ، و لا تَأخُذْکَ فی اللّه ِ لَوْمَهُ لائمٍ .
در راه خدا، چنان که شایسته است جهاد کن و در راه خدا از سرزنش هیچ سرزنشگرى مهراس.
امام على علیه السلام ـ در وصف پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ فرمود :
و لا عَرَضَ لَه أمْرانِ إلاّ أخَذَ بأشَدِّهِما .
هیچ گاه دو کار برایش پیش نمى آمد، مگر آن که سخت ترینِ آن دو را بر مى گزید.
سخت کوشترین مردم
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
أشَدُّ النّاسِ اجْتِهادا مَن تَرَکَ الذُّنوبَ .
سخت کوشترین مردم کسى است که گناهان را فرو گذارد.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
أفْضَلُ الجِهادِ مَن أصْبَحَ لا یَهُمُّ بظُلْمِ أحدٍ .
برترین جهاد، جهاد کسى است که صبح خود را با این نیت آغاز کند که به احدى ستم روا ندارد.
امام باقر علیه السلام ـ در پاسخ به کسى که عرض کرد: من در عمل نا توانم و نماز و روزه کم به جا مى آورم اما سعى مى کنم جز حلال نخورم و جز با حلال نزدیکى نکنم ـ فرمود :
و أیُّ جِهادٍ أفْضَلُ مِن عِفَّهِ بَطْنٍ و فَرْجٍ ؟!
چه جهادى برتر از پاک نگهداشتن شکم و شرمگاه؟!
امام صادق علیه السلام :
لا یَنْفَعُ اجْتِهادٌ لا وَرَعَ فیهِ .
کوششى که با ورع و پاکدامنى همراه نباشد بى فایده است.
مجاهدت، کلید رسیدن است
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :
مَن یُدْمِن قَرْعَ البابِ یَلِجْ .
هر که پیوسته درى را بکوبد، سرانجام وارد شود.
امام على علیه السلام :
مَنِ اسْتَدامَ قَرْعَ البابِ وَ لَجَّ وَلَجَ .
هر که پیوسته درى را بکوبد و سماجت ورزد، وارد شود.
امام على علیه السلام :
مَن بَذلَ جُهْدَ طاقَتِهِ بَلغَ کُنْهَ إرادَتِهِ .
هر کس تمام توان خود را به کار گیرد، به تمام خواسته خود برسد.
امام على علیه السلام :
مَن طَلبَ شَیئا نَالَهُ أو بَعْضَهُ .
هر که چیزى را بجوید، به آن، یا بخشى از آن دست یابد.
موفقیت، همراه کوشش است
امام رضا علیه السلام :
سَبعَهُ أشیاءَ بِغَیرِ سَبعهِ أشیاءَ مِن الاسْتِهْزاءِ : مَنِ اسْتَغْفَرَ بلِسانِهِ و لَم یَنْدَمْ بقَلبِهِ فَقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ، و مَن سَألَ اللّه َ التَّوفیقَ و لَم یَجْتَهِدْ فَقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ ، و مَنِ اسْتَحْزَمَ و لَم یَحْذَرْ فَقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ، و مَن سألَ اللّه َ الجَنّهَ و لَم یَصْبِرْ على الشَّدائدِ فَقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ ، و مَن تَعَوّذَ باللّه ِ مِن النّارِ و لَم یَتْرُکْ شَهَواتِ الدُّنیا فقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ ، و مَن ذَکَرَ اللّه َ و لَم یَسْتَبِقْ إلى لِقائهِ فَقدِ اسْتَهْزأ بنَفْسِهِ .
هفت چیز است که بدون هفت چیز دیگر مسخره آمیز است: کسى که به زبان خود استغفار کند اما در دلش [از گناه ]پشیمان نباشد خودش را مسخره کرده است، کسى که از خدا بهشت بخواهد امّا در برابر سختیها شکیبا نباشد خود را به سخره گرفته است ، کسى که خواهان موفقیت باشد امّا نکوشد خودش را به باد تمسخر گرفته است، کسى که جویاى دوراندیشى باشد امّا احتیاط نورزد خودش را ریشخند کرده است، کسى که از آتش دوزخ به خدا پناه برد امّا خواهشهاى دنیایى را رها نکند خود را به باد تمسخر گرفته است و کسى که خدا را یاد کند ولى براى دیدار او نشتابد خود را ریشخند کرده است.
کوتاهى کردن در عمل
امام على علیه السلام :
لِسانُ المُقَصِّرِ قَصیرٌ .
زبانِ تقصیرکار، کوتاه است.
امام على علیه السلام :
التَّقْصیرُ فی العَملِ ـ لِمَنْ وَثِقَ بالثَّوابِ علَیهِ ـ غَبنٌ .
کوتاهى در عمل ـ براى کسى که به پاداش دادن بر آن اطمینان دارد ـ زیان بار است.
امام على علیه السلام :
التَّفْریطُ مُصِیبهُ القادِرِ .
کوتاهى، آفت تواناست.
امام على علیه السلام :
مَن قَصّرَ فی العَملِ ابْتَلاهُ اللّه ُ سبحانَهُ بالهَمِّ .
کسى که در عمل کردن کوتاهى کند، خداوند سبحان او را به اندوه گرفتار سازد.
امام على علیه السلام :
مَن قَصّرَ فی أیّامِ أمَلِهِ قَبْلَ حُضورِ أجَلِهِ فَقَد خَسِرَ عُمْرَهُ ، و ضَرَّهُ أجَلُهُ .
هر که در روزگارِ امیدش [به کار و عمل] و پیش از فرا رسیدن اجلش کوتاهى کند، عمرش را باخته و مرگش مایه زیان اوست.
منبع: میزان الحکمه، جلد دوم
