نویسنده:حسن عاشوری لنگرودی

انگور سیاه

امام صادق (ع) فرمود:
«ان نوحاً شکا الی الله الغم فاوحی الله الیه کل العنب الاسود فانه یذهب بالغم؛(22) نوح (ع) از غم واندوه به یپشگاه خداوند شکایت کرد، خدای متعال به او وحی کرد: انگور سیاه بخور؛ چون که انگور سیاه، غم و اندوه را می برد».

انجیر

درحدیث آمده است:
«من اراد ان یرق قلبه فلیدمن من اکل البلس و هو التین؛(23) هر که می خواهد دل نازک و رقیق القلب شود، می بایست از خوردن انجیر غافل نگردد».

انار

پیامبربزرگ (ص) فرمود:
«من اکل رمانه حتی یستتمها نورالله قلبه اربعین لیله؛(24) هرکه انار را تا دانه های آخر بخورد، خدا قلبش را تا چهل شب نورانی می گرداند».
همچنین فرمود:
«کلوا الرمان فلیست منه حبه تقع فی المعده الا انارت القلب واخرست الشیطان؛(25) انار بخورید، هر دانه ای از انار که درمعده قرار می گیرد، موجب نورانیت دل وکری شیطان می شود.»
امام علی (ع) می فرماید:
«کلوا الرمان بشحمه فانه دباغ المعده وما من حبه استقرت فی معده امری مسلم الا انارتها و نفت الشیطان والوسوسه عنها اربعین صباحا؛(26) انار را با پوسته ی سفید ونازکی که بین دانه های آن قرار دارد بخورید؛ چون که معده را دباغی می کند. هر حبه ای از انار که خورده شود و وارد معده ی یک فرد مسلمان گردد، قلبش منور می شود و[شرایط را مهیا می کند که تا] چهل روز از وسوسه های شیطانی درامان است».
امام سجاد (ع) فرمود:
«من اکل رمانه یوم الجمعه علی الریق نورت قلبه اربعین صباحاً فطرد عنه وسوسه الشیطان و من طرد عنه وسوسه الشیطان لم یعص الله عز وجل ومن لم یعص الله ادخله الجنه؛(27) هر که در روز جمعه ناشتا انار بخورد، قلبش چهل پگاه نورانی می گردد و وسوسه های شیطان از او دور می گردد؛ و هر که وسوسه ی شیطانی از او طرد گردد، خدا را نافرمانی نمی کند وهر که خدا را نافرمانی نکند، خدا او را وارد بهشت می کند».
امام صادق (ع) فرمود:
«من اکل رمانه علی الریق انارت قلبه اربعین یوماً؛(28) کسی که ناشتا یک انار بخورد، چهل روز قلبش را نورانی می کند».
نیز فرمود:
«من اکل رمانه علی الریق انارت قلبه فطردت شیطان الوسوسه اربعین صباحاً؛(29) کسی که ناشتا انار بخورد، قلبش نورانی می شود وتا چهل روز از وسوسه ی شیطانی درامان می ماند».
همچنین فرمود:
«ایما مؤمن اکل رمانه حتی یستوفیها اذهب الله عزوجل الشیطان عن اثاره قلبه مائه یوم ومن اکل ثلاثه اذهب الله الشیطان عن اثاره قلبه سنه ومن اذهب الله عز وجل الشیطان عن اثاره قلبه سنه لم یذنب ومن لم یذنب دخل الجنه؛(30) هر مؤمنی که یک عدد انار را به طور کامل بخورد، خدای عز وجل- شیطان را به مدت صد روز از نورانیت قلبش می راند واو گناه نمی کند وباگناه نکردن به بهشت می رود».
به مقتضای روایات، بین خوردن انار واز میان رفتن وسوسه های شیطانی و به وجود آمدن نورانیت دل، رابطه ای برقرار است.

به

رسول خدا (ص) فرمود:
«کلوا السفرجل فانه یقوی القلب ویشجع الجبان؛ (31) «به» بخورید که خوردن آن، قلب را تقویت می کند وترسو را شجاع می سازد».
نیز حضرت به جعفر بن ابی طالب (ع) فرمود: «یا جعفر کل السفرجل فانه یقوی القلب و یشجع الجبان؛(32 ) ای جعفر! «به» بخور که قلب را تقویت وترسو را شجاع می نماید:.
امام صادق (ع) فرمود:
«ان فی السفر جل خصله لیست فی سائرالفواکه؛ همانا در«به» خاصیتی وجود دارد که در دیگر خوراکی ها نیست».
حضرت در توضیح فرمود:
«یشجع الجنان؛ (33) به آدمی، شجاعت می بخشد».
محمد بن شهاب زهری می گوید:
از امام صادق (ع) شنیدم که می گفت: زبیر درحالی که در دستش «به» بود، نزد پیامبر (ص) آمده، پیامبر (ص) پرسید: چه در دست داری؟ گفت: یا رسول الله ! این «به» است. حضرت فرمود: ای زبیر! «به » بخور؛ زیرا در آن سه خاصیت است. پرسید: آن سه خاصیت کدام است؟ حضرت فرمود: «یجم الفواد ویسخی البخیل ویشجع الجبان؛ (34) دل را آسوده می کند(وباعث قوت قلب می شود)، بخیل را به سخاوت وا می دارد وترسو را شجاع می کند.»
امام علی (ع) فرمود:
«اکل السفر جل قوه للقلب الضعیف ویطیب المعده ویزکی الفواد ویشجع الجنان؛(35) خوردن «به» مایه ی قوت قلب است، معده را پاکیزه ودل را تزکیه می نماید وبه آدمی شجاعت می بخشد».
رسول اکرم(ص) فرمود:
«اطعموا حبالاکم السفرجل فانه یحسن اخلاق اولادکم؛(36) به زنان باردار خود«به» بخورانید؛ چون که موجب حسن خلق فرزندانتان می گردد».
درروایت دیگری فرمود:
«اطعموه حبالاکم فانه یحسن اولادکم؛(37)«به» را به زنان باردار خود بخورانید، چون که موجب زیبایی [جسم و خوی] فرزندان شما می شود».
امام باقر(ع) فرمود:
«السفرجل یذهب بهم الحزین؛(38) «به» غم واندوه را می برد».

عدس

پیامبراسلام (ص) فرمود:
«شکا نبی من الانبیاء الی الله عز وجل قساوه قلوب قومه فاوحی الله عز و جل الیه وهو فی مصلاه: ان مر قومک ان یاکلوا العدس فانه یرق القلب ویدمع العین ویذهب الکبریاء و هو طعام الابرار؛(39) یکی از پیامبران درمورد قساوت قلب قومش به درگاه خداوندی شکوه نمود؛ درحالی که درعبادتگاهش بود، از سوی خداوند- عز وجل- به او وحی شد که : امتت را به خوردن عدس دستور بده؛ چون عدس باعث رقت قلب می گردد واشک را از چشم جاری می کند و کبررا می زداید و غذای نیکان است».
امام صادق (ع) از پدرانش نقل می کند که …پیامبر (ص) درمصلای خویش مستقر بود وعبدالله
بن تیهان آمد وعرض کرد: یا رسول الله ! من در جلسات شما خیلی شرکت می کنم وبسیار از شما موعظه می شنوم، اما نمی دانم چرا رقت قلب ندارم واز چشمانم اشک جاری نمی شود! پیامبر (ص) به او فرمود:
«یا ابن التیهان علیک بالعدس وکله فانه یرق القلب ویسرع الدمعه ویذهب الکبریاء وهو طعام الابرار وقد بارک فیه سبعون نبیا؛(40) ای پسرتیهان! برتوباد به خوردن عدس، چون که رقت قلب می آورد وتسریع می کند درجاری شدن اشک وتکبر را می زداید، آن غذای نیکان است وخدا هفتاد پیامبر را درعدس برکت داد».

کدو

پیامبر (ص) فرمود:
«اذا طبختم فاکثروا القرع فانه یسر القلب الحزین؛(41) وقتی غذا می پذید، در آن کدو (از نوع کدو حلوایی ) زیاد بریزید؛ چون دل محزون را شادمان می گرداند».
همچنین فرمود:
«من اکل الدباء بالعدس رق قلبه عنده ذکر الله عز وجل؛(42) هر که کدو را با عدس بخورد، هنگام یاد خدا از رقت قلب بهره مند می گردد».

غذای مانده و اضافی

پیامبراکرم (ص) فرمود:
«ایاکم وفضول المطعم (43) فانه یسم القلب بالقسوه ویبطی ء بالجوارح للطاعه ویصم الهمم عن سماع الموعظه؛(44) خود را از غذاهای اضافی دور نگه دارید؛ چون بر قلب، داغ قساوت می نهد وقلب را پر قساوت می کند، از طاعت وعبادت، تنبل و کاهل می نماید وگوش را از شنیدن موعظه، کر می کند و حالت پندپذیری را می گیرد».
از این حدیث به خوبی استفاده می شود که غذای اضافی، سه پیامد ناگوار دارد:
1. قساوت می آورد؛
2. انسان را در انجام عبادات وطاعات، تنبل می کند؛
3. گوش شنوا را در برابر مواعظ از انسان می گیرد.
به تجربه رسیده است که وقتی انسان غذای زیاد وسنگین می خورد، عبادات را به زحمت به جا می آورد ونشاطی برای عبادت و مطالعه ندارد وهنگامی که انسان روزه می گیرد، رقت قلب پیدا می کند وآمادگی بیشتر برای شنیدن مواعظ دراو حاصل می شود.

پرخوری

پیامبراسلام (ص) فرمود:
«من تعود کثره الطعام والشراب قسا قلبه؛(45)
هر که به پرخوری عادت نماید، سخت دل خواهد شد».
امام صادق(ع) فرمود:
«ان البطن اذا شبع طغا؛ (46) آن گاه که شکم پرشود، طغیان کند».
پیامبراسلام (ص) فرمود:
«لا تمیتوا القلوب بکثره الطعام والشراب فان القلوب تموت کالزروع اذا کثر علیه الماء؛ (47) دل هایتان را با خوردنی ها ونوشیدنی های فراوان نمیرانید؛ چون که دل ها مانند زراعت هستند که با پر آبی [بی مورد] می میرد».
رسول خدا (ص)فرمود:
«لاتشبعوا فیطفا نورالمعرفه من قلوبکم؛(48) شکم هایتان را پر از غذا نکنید؛ چون که نور معرفت از دل هایتان خاموش می گردد».
اندرون از طعام خالی دار
تا در آن نور معرفت بینی
حضرت عیسی (ع) خطاب به بنی اسرائیل
فرمود:
«یا بنی اسرائیل لا تکثروا الا کل فانه من اکثر الاکل اکثرالنوم ومن اکثر النوم اقل الصلاه ومن اقل الصلاه کتب من الغافلین؛(49) ای بنی اسرائیل! پرخوری نکنید؛ زیرا هر کس پرخوری کند، بر خوابیدن خود هم می افزاید وهر کس که بر خواب خود بیفزاید ازنماز کم می گذارد(در نتیجه ) در زمره ی غافلان نوشته می شود».

پی نوشت ها :

22-همان، ص173.
24-همان، ص171.
25-همان.
26-همان، ص170
27-همان، ص171.
28- کافی،ج6، ص354.
29- همان.
30- کافی، ج6، ص353.
31-مکارم الاخلاق، ص171.
32- کافی ، ج6، ص357.
33- بحارالانوار، ج63، ص176.
34- همان، ص166؛ محاسن برقی، ج2، ص550، خصال، صدوق، ج1، ص157.
35- کافی، ص6، ص357.
36- بحار الانوار، ج63، ص177.
37- مکارم الاخلاق، ص172.
38- همان.
39- همان، ص188.
40- همان.
41- همان، ص 177.
42- همان.
43- فضول الطعام(غذای اضافی) ممکن است اشاره به پرخوری باشد یا غذاهای باقی مانده وفاسد شده، ودرهر حال از رابطه ی تغذیه ومسائل اخلاقی خبر می دهد.
44-عده الداعی ونجاح الساعی، ص114؛ بحار الانوار، ج74، ص182.
45-طب النبی (ص)، ص23.
46-مکارم الاخلاق، ص143.
47-همان، ص150
48- همان.
49- مجموعه ورام(تنبیه الخواطر)، ج 1، ص47.

منبع:نشریه فرهنگ کوثر، شماره83.