جامعه ای به رشد و کمال درآمده و به پیشرفت رسیده و به قله های توسعه یافتگی صعود نموده است که مراتب و مراحل بالایی از علم و دانش را در همه فنون و رشته ها و تخصص ها طی کرده باشد و اعضای آن همواره در حال کاوش و کنکاش های علمی و تحقیق و پژوهش و اکتشاف و اختراع باشند. امروز برای هیچ کشوری در گستره جغرافیایی جهان این واقعیت پوشیده نمانده است که علم ودانش دارای نقش حیاتی و زیربنایی می باشد و همچون آب و هوا برای « بقا » ضرورت دارد. ملت و کشوری که به علوم و دانش های گوناگون گرایش نیابد مرده است اگر چه زنده می نمایاند که علم موجب « حیات » است همچنان که « جهل » عامل مرگ و نابودی است .
از زاویه ای دیگر این واقعیت قابل نفی و انکار نیست که ضعف نیروی عقل و خرد که به جمود و سطحی نگری و قشری گرایی می انجامد با فقدان علم و دانش پیوستگی دارد زیرا علوم و دانش ها باعث شکوفایی عقل و نیروی درک و فهم آدمی می گردد و هر چه دانش و دانایی فزونی یابد شکفتگی عقل و خرد نیز بیشتر می شود و به این وسیله راه های نفوذ جمود و تصلب و تعصب های کور و هر نوع سطح اندیشی به محیط ذهن فکر و عمل مسدود می گردد و اندیشه ورفتار و تحرکات انسان با شعور و شناخت و آگاهی قرین و همراه می شود. موضوع مهم دیگر این است که علم و دانش در صورتی مفید و ثمربخش و راهگشای رشد و کمال و پیشرفت و اکتشاف است که با مطالعات کثیر و در عین حال دقیق و غنی و ژرف نگری همراه باشد و در محفوظات ذهنی محدود و محصور نشود.
بسیارند دانش آموختگانی که نمی توانند از آموخته های خود که در طول سالهای طولانی وبا تحمل سختی های مراحل مختلف تحصیل به دست آورده اند بهره کافی به جامعه و کشور برساند و زمینه ساز رفع مشکلات و موانع گردند. مشکل اصلی این دانش آموختگان تحصیلات فاقد بینش و ژرف نگری است و آنان دانش را نه برای رسیدن به شناخت و بینش و کشف حقایق علمی که برای انباشته کردن محفوظات در خزانه ذهن وفکر و گرفتن مدرک آموخته اند و به همین دلیل به ژرفای « دانش » در هر رشته و تخصص راه نیافته اند و نمی توانند نظرات و دیدگاه های تازه و بدیع و تحول زا ارائه دهند و موجب رشد و بالندگی و پویایی گردند.
در کلامی گهربار از حضرت امام جعفر صادق (ع ) آمده است :
« مطالعه بسیار و پی گیر و ژرف نگری در مسائل علمی باعث شکفتگی عقل و نیروی فکر و فهم می گردد. »
این سخن نغز همه نگرش های سطحی و فصلی و مدرک گرایانه فاقد ژرفا را نفی می نماید و به علم و دانشی نظر می گسترد که از سطح بگذرد و به کشف حقیقت برسد تا به این وسیله راهی به سوی رشد و پیشرفت بگشاید و جامعه و کشور را به قلل رفیع کمال و پویایی و سعادت و سلامت صعود دهد.
بر اساس این رهنمود عمیق و ژرف علم و دانش « وسیله » است و « هدف » شکوفایی عقل و خرد و تقویت و استحکام نیروی ادراک و فهم دقیق مسائل و حقایق علمی می باشد.
آنچه مهم است و باید به آن توجه ونظر کافی نمود این است که کدام علم ودانش وسیله و ابزار برای شکوفایی عقل و نیروی فهم می باشد
آیا آن علم ودانشی راه گشا و کمال یاب است که آموزنده آن فقط به حفظ کردن واژه ها و عبارات و جملات و فرمول های علمی برای گرفتن « نمره » و پس از آن اخذ « مدرک » و به دنبال آن به دست آوردن « شغل » و انباشتن « پول » می اندیشد و برخلاف استعدادهای خدادادی و درونی خود که او را به انتخاب رشته علمی منطبق با واقعیت دعوت می نماید به گزینش رشته ای می پردازد که جلب کننده « درآمد بیشتر » برای « آسایش فزون تر » می باشد و هیچ سنخیتی با استعدادهای طبیعی و فطری او ندارد !
حضرت امام جعفر صادق (ع ) به ما صریح و روشن پاسخ می دهد که آنچه در علم آموزی و دانش اندوزی حائز اهمیت است و جامعه و کشور را به رشد و پیشرفت و توسعه می رساند « نظر دقیق در علم و ژرف نگری در دانش » است و این مهم با مطالعه دقیق و عمیق برای کشف حقایق علمی به وجود می آید نه مطالعات سطحی و عبور سریع از آموخته ها و یافته ها و دل بستن به آنها فقط در حد دانستن و نه دریافتن و فهم و درک ژرف و همه جانبه .
این نوع نگرش و احساس مسئولیت نسبت به علم آموزی اگر چه در درجه اول متوجه هرفرد فراگیرنده علوم می باشد و هر دانشجو و علم اندوز باید از ابتدای تحصیل با چنین دیدگاه و نگرشی گام در این عرصه مهم بگذارد لکن نظام آموزشی کشور نیز در جای خود باید با برنامه ریزی های صحیح زمینه های لازم برای تحقق این دیدگاه و گرایش نسبت به علم و علم آموزی را فراهم آورد و تا آنجا در این حرکت پیش تازد که به مرور آن را در همه سطوح و رشته ها و تخصص ها نهادینه نماید.
نگرش دقیق به علم و احساس مسئولیت نسبت به علم آموزی عمیق و جامع اگرچه در درجه اول متوجه هر فرد فراگیرنده علوم می باشد لکن نظام آموزشی کشور نیز باید با برنامه ریزی صحیح زمینه های لازم برای تحقق این دیدگاه و گرایش نسبت به علم و علم آموزی را فراهم آورد.
آنان که علم و دانش را نه برای رسیدن به بینش و کشف حقایق علمی که برای انباشتن محفوظات در خزانه ذهن و گرفتن مدرک آموخته اند به ژرفای « دانش » راه نیافته اند و نمی توانند تحول زا و موجب رشد و بالندگی گردند
