برای رسیدن به مقاصد معنوی راه بسیار است و در این میان هر راه که نزدیک‌تر باشد و انسان را زودتر به مقصد می‌رساند، ناب‌تر است.
دراین باره، عقاید و گفته‌ها گوناگون است و درست‌تر اینکه، تا می‌توان با نیکان هم نشین شد. هم نشینی با کسانی که خدا را برای خدا می‌خواهند نه برای خود و نیز با آنان که حقیقت ایمان را در خود به مرحله واقعیت رسانده‌اند، اثری شگرف دارد. در این باره حضرت علی(ع) در کلامی دل نشین چنین فرموده است: «چیزی نیست که از صحبت اخیار، انسان را بیشتر به سوی خوبی‌ها بخواند و از بدی‌ها نجات دهد». (2)
دلیل آن است که نشستن در پیشگاه صالحان و شرافتمندان جامعه، برای انسان شرف و هدایت به ارمغان می‌آورد، دل‌های زنگار گرفته را روشنی و صفا می‌بخشد و ناخود آگاه انسان را به سوی معنویت جذب می‌کند.
امام سجاد(ع) می‌فرماید: «هم نشینی با افراد صالح، آدمی را به سوی صلاحیت دعوت می‌کند». (3)
نیروهای معنوی نهفته در وجود این گونه شخصیت‌ها در هم نشینانشان نفوذ می‌کند و در گذر زمان، کارها و رفتار آنان را زیر سیطره خود در می‌آورد.
گاهی نفوذ معنوی آنان در دیگران سریع است و به زمان طولانی نیاز ندارد، بلکه یک نشست، یک نگاه و یک گفتار، وضعیت فکری و اعتقادی فرد همراهشان را تغییر می‌دهد و زندگی‌شان را معنا می‌بخشد.
در محفل نیکان، دیگران هم عطر‌آگین می‌شوند و به صف خوبان می‌پیوندند. روشنایی و صفا و پاکی پاکان، دیگران را نیز فرا می‌گیرد و قلب و جان آلودگان را به سوی خود می‌کشاند.
هم نشینی با پاکان، پاکی می‌آفریند و بودن با خوبان، خوبی می‌زاید. همراه بودن با بندگان خود ساخته خدا، آدمی را می‌سازد و توجهاتی که به آنان می‌شود، همراهشان را نیز فرا می‌گیرد.(4)
نشست و برخاست با نیکان، فرصتی مغتنم است؛ زیرا معنویت اولیای خدا همچون اکسیری، ضعف و کمبود شخص مقابل را در هم می‌شکند، به او شهامت حرکت به سوی خوبی‌ها را می‌بخشد، به او پر پرواز می‌دهد تا در فضای بی‌کران معنویت سیر کند و از لذت‌های نگفتنی عالم معنا بهره گیرد.
همراهی با مؤمنان حقیقی، ویژگی‌های فکری فرد مقابل را دگرگون می‌کند و باورها و اندیشه‌های ناسالم را جلا می‌بخشد. البته این یک قانون کلی نیست؛ از این رو همان گونه که دین به یک شخصیت آگاه و عالم دستور می‌دهد که مردم نا آگاه را به سوی دین و مذهب فرا خواند و آنان را با دستور‌های زندگی بخش تشیع آشنا سازد، همین گونه فرمان می‌دهد، از هم نشینی با افراد پست و گمراه- اگر رفت و آمد با آنان در او موثر است- دوری جوید.

شناخت هم نشینان

«کسی که قبل از آزمایش، به افراد اطمینان ورزد، نفس خود را در معرض هلاکت قرار می‌دهد و سرانجامی سخت خواهد داشت». (5)
این سخن، گوهری است از رهنمودهای امام جواد(ع) که در هم صحبتی و همراهی با اطرافیانمان باید به آن دقت کنیم.
بدین ترتیب، شناخت درست در صورتی به دست می‌آید که هم نشینان خود را بیازماییم.
بیشتر کسانی که در راه به چاله افتاده‌اند یا از چاله درآمده و گرفتار چاه شده‌اند، بر اثر خوش گمانی، زود فریفته شده و بدون تحقیق به دام شیادان افتاده‌اند. پس چرا به همه اعتماد کنیم و حاضر به هم نشینی و دوستی با همه گونه افراد باشیم؟
حضرت علی(ع) می‌فرماید: «مردم به وسیله امتحان شناخته می‌شوند». (6)
پس بر ماست که برنامه زندگی خود را بنا بر دستورهای هدایتگر اهل بیت(ع) طراحی کنیم و بر مبنای گفتار آن بزرگواران آینده خود را درخشان سازیم.
افرادی که هم نشینی با آنان، موجب رشد و تعالی روح است:

1. نشست و برخاست با علمای ربانی

پیامبر خدا(ص) می‌فرماید: «نزد هر عالمی ننشینید! مگر دانشمندی که شما را از ریا باز می‌دارد و به سوی اخلاص فرا می‌خواند». (7)
چرا که ایشان، شما را به سوی خدا می‌خواند، به سوی آل اللّه دعوت می‌کند و هدفش از گفتارو راهنمایی‌اش، دعوت به سوی خود نیست هم نشینی با این گونه علمای ربانی، در شما اثر می‌گذارد و شما را با معارف نورانی اهل بیت(ع) آشنا می‌سازد. آنان قلب شما را با محبت خاندان وحی پیوند می‌زنند و با اعمال ننگین منافقان تاریخ، آشنا می‌سازند و نفرت شما را از آنان بیشتر می‌کنند.

2. هم نشینی با نیکان و صالحان

پیامبر اکرم(ص) در شفارشی به عبداللّه بن مسعود می‌فرماید:
ای پسر مسعود، هم نشینان تو باید افراد نیک باشند و برادران تو باید اشخاص متقی و زاهد باشند؛ زیرا خداوند در قرآن فرموده است: «در آن روز (روز قیامت) دوستان، بعضی با بعضی دیگر دشمن هستند، مگر پرهیزکاران» ( زخرف:67). (8)
همچنین در وصیت خود با اباذر فرموده است: «ای اباذر، هم سخن برای خود انتخاب مکن، مگر فرد مؤمن را». (9)
در حقیقت، امتیاز و شیرینی زندگی، هم نشین بودن با اولیای خدا و مردان خود ساخته است. روایت می‌کنند حضرت امیر المؤمنین علی(ع) به پیغمبر اکرم(ص)گفت: «آیا زندگی را دوست دارم جز برای خدمت تو و اطاعت امر و نهی تو و برای محبت دوستان تو؟!». (10)
آنچه زندگی در دنیا را برای مردان خدا دل‌پذیر می‌کند، وجود اولیاءاللّه و بندگان خود ساخته خدا است که برخورد با آنان، یاد خدا و اهل بیت(ع) را در دل انسان زنده می سازد. این است شیرینی و نشاط زندگی در دنیا برای آنان که دنیا را فروخته‌اند.
هم نشینی با برخی گروه‌ها، مانع پیشرفت است:

1. هم نشینی با کوتاه فکران

دوستان ناشناس و یا آنان که در نظر مردم به ضعف رأی و یا دیگر ویژگی‌های ناپسند شناخته شده‌اند، نه تنها کمک و پشتیبان انسان در مشکلات نیستند، بلکه همواره بر گرفتاری‌های آدمی می‌افزایند.
حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید: «از مصاحبت با افراد ضعیف الرأی، که رفتار آنان مورد پذیرش مردم نیست، بر حذر باش؛ زیرا که اعتبار رفیق به رفیق اوست». (11)

2. هم نشینی با گمراهان

امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید:
با بدعت گزاران صحبت نکنید و با آنان مجالست ننمایید؛ زیرا به خاطر مصاحبت و مجالست با آنان، در نزد مردم همانند یکی از آنان می شوید.(12)
بنابراین با پرهیز از همراهی و هم کلامی با آنان، می‌توان هم از خطر بد نامی و هم از لحاظ تأثیر فکری منفی در امان ماند.

3. هم نشینی با هوا پرستان

هم نشینی با دوستان هواپرست و آنان که هیچ گونه توجهی به عالم معنا و آخرت ندارند، ایمان را از قلب افراد مؤمن می‌ربایند و زمینه حضور شیاطین گمراه کننده در وجود آنان می‌شوند.
درروایتی از امام علی(ع) می‌خوانیم: «هم نشینی با مردم هواپرست، ایمان را از خاطره‌ها به دست فراموشی می‌سپارد و سبب حضور شیاطین می‌شود». (13)
ایشان در خطبه‌ای دیگر، یکی از ویژگی‌های بهترین بندگان خدا را، دوری از مردم هواپرست می‌داند و می‌فرماید: «محبوب ترین بندگان خدا نزد وی، بنده‌ای است که از کور دلی رهیده و از شرکت با اهل هوی دوری گزیده است.» (14) باز از آن بزرگوار روایت می‌کنند: «هم نشینی نیکان با اهل فسق و فجور، آنان را به فجار ملحق می‌کند». (15)
بنابراین، افرادی که در جست و جوی حقیقت‌اند و در راه رسیدن به مقاصد عالی گام بر می‌دارند، باید از دوستی با کسانی که هدفشان تنها رسیدن به مادیات است و از یاد خدا و ذکر آل اللّه غافل‌اند، دست بردارند؛ زیرا کسانی که اراده آنها فقط زندگی دنیا است و با آینده خویش نمی‌اندیشند، صلاحیت برای دوستی ندارند.

4. هم نشینی با شکاکان

افراد شکاک براثراندک بودن آگاهی ‌شان از دین، وسوسه‌های شیطان در آنان رسوخ می‌نماید. پس آنها را به هم نشینان خود القا می‌کنند و دوستان آنان نیز بر اثر ضعف پایه‌های اعتقادی، این گونه شبهه‌ها را می‌پذیرند و در نتیجه، افراد پاک ولی ساده لوح، بر اثر دوستی با افراد شکاک هم رنگ آنان می‌شوند. امام صادق(ع) فرمود: «کسی که با اهل شک هم نشینی کند، او نیز گرفتار شک می شود». (16)

پی نوشت ها :

1. شرح غررالحکم و درر الکلم، ج5، ص87.
2. اصول کافی، ج1، ص20.
3. سید مرتضی مجتهدی سیستانی، اسرار موفقیت، با تلخیص از صص 119-135.
4. بحار الانوار، ج102، صص 173 و 183.
5. همان، ج71، ص340.
6. اصول کافی، ج1، ص30.
7. بحارالانوار، ج1، ص205.
8. همان، ج77، ص102.
9. همان، ص76.
10. همان، ج 19، ص81.
11. نهج البلاغه،‌نامه69.
12. اصول کافی، ج2، ص375.
13. نهج البلاغه، خ86.
14. همان.
15. بحارالانوار، ج74، ص197.
16. همان.

منبع: نشریه گلبرگ- ش124.
ادامه دارد…