نویسنده: موسسه فرهنگی موعود عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

عقیده ی جنّیان
عقاید و مذاهب مختلف در بین جنّیان
« وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِکَ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا؛(1)
و از میان ما برخی درستکارند و برخی غیر آن و ما فرقه هایی گوناگونیم. »
منزّه بودن خداوند از همسر و فرزند داشتن، در اعتقاد جنّیان مؤمن
« وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَهً وَلَا وَلَدًا؛(2)
و اینکه او، پروردگار والای ما، همسر و فرزندی اختیار نکرده است. »

عظمت خداوند در عقیده ی جنّیان مؤمن
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَهً وَلَا وَلَدًا؛(3)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم و اینکه او، پروردگار والای ما، همسر و فرزندی اختیار نکرده است. »
اعتقاد گروهی از جنّیان به جهنّم و قیامت
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَکَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا؛(4)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم، ولی منحرفان، هیزم جهنّم خواهند بود. »
انکار معاد از ناحیه ی برخی جنّیان
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَمَا ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ یبْعَثَ اللَّهُ أَحَدًا؛(5)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم و آنها [ نیز ] آن گونه که [ شما ] پنداشته اید گمان بردند که خدا هرگز کسی را زنده نخواهد گردانید. »
اعتقاد به همسر و فرزند داشتن برای خداوند از عقاید جنّیان سفیه
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَهً وَلَا وَلَدًا * وَأَنَّهُ کَانَ یقُولُ سَفِیهُنَا عَلَى اللَّهِ شَطَطًا؛(6)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم و اینکه او، پروردگار والای ما، همسر و فرزندی اختیار نکرده است و [ شگفت ] آنکه کم خرد ما درباره ی خدا سخنانی یاوه می سراید. »
برانگیخته نشدن پیامبری بعد از موسی (علیه السلام) و عیسی (علیه السلام) از عقاید بی اساس جنّیان
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَنَّا ظَنَنَّا أَنْ لَنْ تَقُولَ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى اللَّهِ کَذِبًا * وَأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَمَا ظَنَنْتُمْ أَنْ لَنْ یبْعَثَ اللَّهُ أَحَدًا؛(7)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم و ما پنداشته بودیم که انس و جنّ هرگز به خدا دروغ نمی بندند و آنها [ نیز ] آنگونه که [ شما ] پنداشته اید گمان بردند که خدا هرگز کسی را زنده نخواهد گردانید. »
آگاهی جنّیان از اندیشه ها و رفتار و عقاید انسان ها
« وَیوْمَ یحْشُرُهُمْ جَمِیعًا یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِیاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِی أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاکُمْ خَالِدِینَ فِیهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ؛(8)
و [ یاد کن ] روزی را که همه ی آنان را گرد می آورد [ و می فرماید: ] ای گروه جنّیان از آدمیان [ پیروان ] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع ] انسان می گویند: پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معیّن کردی، رسیدیم. [ خدا ] می فرماید: جایگاه شما آتش است، در آن ماندگار خواهید بود؛ مگر آنچه را خدا بخواهد [ که خود تخفیف دهد ] آری. پروردگار تو حکیم داناست. »
« وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَینِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِیکُونَا مِنَ الْأَسْفَلِینَ؛(9)
و کسانی که کفر ورزیدند، گفتند: پروردگارا آن دو [ گمراه گری ] از جنّ و انس که ما را گمراه کردند، به ما نشان ده تا آنها را زیر قدم هایمان بگذاریم تا زبون شوند. »
« وَأَنَّا ظَنَنَّا أَنْ لَنْ تَقُولَ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى اللَّهِ کَذِبًا؛(10)
و ما پنداشته بودیم که انس و جنّ هرگز به خدا دروغ نمی بندند. »
آگاهی جنّیان از نقش هدایتگری قرآن و تصدیق کتاب های آسمانی به وسیله ی آن
« قَالُوا یا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَینَ یدَیهِ یهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ؛(11)
گفتند: ای قوم ما، ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [ و ] تصدیق کننده ی [ کتاب های ] پیش از خود است و به سوی حق و به سوی راهی راست راهبری می کند. »
آگاهی جنّیان از نزول قرآن پس از تورات
« قَالُوا یا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَینَ یدَیهِ یهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ؛(12)
گفتند: ای قوم ما، ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [ و ] تصدیق کننده ی [ کتاب های ] پیش از خود است و به سوی حق و به سوی راهی راست راهبری می کند. »
آگاهی جنّیان به احضار خود در قیامت
« وَجَعَلُوا بَینَهُ وَبَینَ الْجِنَّهِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّهُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ؛(13)
و میان خدا و جنّ ها، پیوندی انگاشتند و حال آنکه جنّیان نیک دانسته اند که [ برای حسب پس دادن ] خودشان احضار خواهند شد. »

گناه جنّیان
جنّیان؛ همانند آدمیان، گرفتار گناه و نیازمند آمرزش الهی
« وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیکَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ یسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِی وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ * یا قَوْمَنَا أَجِیبُوا دَاعِی اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ یغْفِرْ لَکُمْ مِنْ ذُنُوبِکُمْ وَیجِرْکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ؛(14)
و چون تنی چند از جنّ را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند، پس چون بر آن حاضر شدند، [ به یکدیگر ] گفتند: گوش فرا دهید و چون به انجام رسید، هشداردهنده به سوی قوم خود بازگشتند. گفتند: ای قوم ما، ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [ و ] تصدیق کننده ی [ کتاب های ] پیش از خود است و به سوی حق و به سوی راهی راست راهبری می کند. ای قوم ما، دعوت کننده ی خدا را پاسخ [ مثبت ] دهید و به او ایمان آورید تا [ خدا ] برخی از گناهانتان را بر شما ببخشاید و از عذابی پر درد پناهتان دهد. »
مشخّص بودن گناهان جنّ در قیامت بدون بازجویی
« فَیوْمَئِذٍ لَا یسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلَا جَانٌّ * یعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیمَاهُمْ فَیؤْخَذُ بِالنَّوَاصِی وَالْأَقْدَامِ؛(15)
در آن روز هیچ انس و جنّی از گناهش پرسیده نشود تبهکاران از سیمایشان شناخته می شوند و از پیشانی و پایشان بگیرند. »
پناه بردن برخی انسان ها به جنّیان؛ موجب افزایش گناه جنّیان
« وَأَنَّهُ کَانَ رِجَالٌ مِنَ الْإِنْسِ یعُوذُونَ بِرِجَالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزَادُوهُمْ رَهَقًا؛(16)
و مردانی از آدمیان به مردانی از جنّ پناه می بردند و بر سرکشی آنها می افزودند. »

جنّیان در بهشت
راه یابی جنّیان مؤمن به بهشت
« وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ * وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * ذَوَاتَا أَفْنَانٍ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِمَا عَینَانِ تَجْرِیانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِمَا مِنْ کُلِّ فَاکِهَهٍ زَوْجَانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * مُتَّکِئِینَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَینِ دَانٍ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * کَأَنَّهُنَّ الْیاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * وَمِنْ دُونِهِمَا جَنَّتَانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * مُدْهَامَّتَانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِمَا عَینَانِ نَضَّاخَتَانِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِمَا فَاکِهَهٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * فِیهِنَّ خَیرَاتٌ حِسَانٌ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِی الْخِیامِ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ * لَمْ یطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ؛(17)
و جنّ را از تشعشعی از آتش خلق کرد و هرکس را که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ است پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را منکرید که دارای شاخسارانند. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آن دو [ باغ ] دو چشمه روان است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آن دو [ باغ ] از هر میوه ای دو گونه است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ بر بسترهایی که آستر آنها از ابریم درشت بافت است تکیه کنند و چیدن میوه [ از ] آن دو باغ [ به آسانی ] در دسترس است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آن [ باغ ها دلبرانی ] فروهشته نگاهند که دست هیچ انس و جنّی پیش از ایشان به آنها نرسیده است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید گویی که آنها یاقوت و مرجانند. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ مگر پاداش احسان جز احسان است؟ پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ و غیر از آن دو [ باغ ] دو باغ [ دیگر نیز ] هست. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ که از [ شدّت ] سبزی سیه گون می نماید. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آن دو [ باغ ] دو چشمه همواره جوشان است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آن دو، میوه، خرما و انار است. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ در آنجا [ زنانی ] نکوخوی و نکورویند. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ حورانی پرده نشین در [ دل ] خیمه ها، پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ دست هیچ انس و جنّی پیش از ایشان به آنها نرسیده است. »

قدرت جنّیان
جنّیان؛ دارای قدرت نفوذ و سلطه بر آدمیان
« وَیوْمَ یحْشُرُهُمْ جَمِیعًا یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِیاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِی أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاکُمْ خَالِدِینَ فِیهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ؛(18)
و [ یاد کن ] روزی را که همه ی آنان را گرد می آورد [ و می فرماید: ] ای گروه جنّیان از آدمیان [ پیروان ] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع ] انسان می گویند: پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معیّن کردی، رسیدیم. [ خدا ] می فرماید: جایگاه شما آتش است، در آن ماندگار خواهید بود؛ مگر آنچه را خدا بخواهد [ که خود تخفیف دهد ] آری. پروردگار تو حکیم داناست. »
« وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَینِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِیکُونَا مِنَ الْأَسْفَلِینَ؛(19)
و کسانی که کفر ورزیدند، گفتند: پروردگارا آن دو [ گمراه گری ] از جنّ و انس که ما را گمراه کردند، به ما نشان ده تا آنها را زیر قدم هایمان بگذاریم تا زبون شوند. »
قدرت جنّیان در عروج به آسمان جهت استراق سمع
« وَلَقَدْ جَعَلْنَا فِی السَّمَاءِ بُرُوجًا وَزَینَّاهَا لِلنَّاظِرِینَ * وَحَفِظْنَاهَا مِنْ کُلِّ شَیطَانٍ رَجِیمٍ؛(20)
و آن را از هر شیطان رانده شده ای حفظ کردیم و به یقین، ما در آسمان برج هایی قرار دادیم و آن را برای تماشاگران آراستیم. »
« إِنَّا زَینَّا السَّمَاءَ الدُّنْیا بِزِینَهٍ الْکَوَاکِبِ * وَحِفْظًا مِنْ کُلِّ شَیطَانٍ مَارِدٍ * إِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَهَ فَأَتْبَعَهُ شِهَابٌ ثَاقِبٌ؛(21)
ما آسمان این دنیا را به زیور اختران آراستیم و [ آن را ] از هر یطان سرکشی نگاه داشتیم. مگر کسی که [ از سخن بالاییان ] یک باره استراق سمع کند که شهابی شکافنده از پی او می تازد. »
« وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاءَ فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِیدًا وَشُهُبًا؛(22)
و ما بر آسمان دست یافتیم و آن را پر از نگهبانان توانا و تیرهای شهاب یافتیم. »
تأکید عفریت از جنّ بر قدرت خود برای آوردن تخت بلقیس
« قَالَ عِفْرِیتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقَامِکَ وَإِنِّی عَلَیهِ لَقَوِی أَمِینٌ؛(23)
عفریتی از جنّ گفت: من آن را پیش از آنکه از مجلس خود برخیزی برای تو می آورم و بر این [ کار ] سخت توانا و مورد اعتمادم. »
ناتوانی جنّیان از دفع عذاب و یاری یکدیگر در قیامت
« یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ * یرْسَلُ عَلَیکُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنْتَصِرَانِ؛(24)
ای گروه جنّیان و انسیان اگر می توانید از کرانه های آسمان ها و زمین به بیرون رخنه کنید؛ پس رخنه کنید [ ولی ] جز با [ به دست آوردن ] تسلّطی رخنه نمی کنید. بر سر شما شراره هایی از [ نوع ] تفته ی آهن و مس فرو فرستاده خواهد شد و [ از کسی ] یاری نتوانید طلبید. »
برخورداری هریک از افراد جنّ از مرتبه و درجه ی ویژه ی خود در قیامت
« وَیوْمَ یحْشُرُهُمْ جَمِیعًا یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ… * وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا…؛(25)
و [ یاد کن ] روزی را که همه ی آنان را گرد می آورد [ و می فرماید: ] ای گروه جنّیان از آدمیان [ پیروان ] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع ] انسان می گویند: پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معیّن کردی، رسیدیم. [ خدا ] می فرماید: جایگاه شما آتش است، در آن ماندگار خواهید بود؛ مگر آنچه را خدا بخواهد [ که خود تخفیف دهد ] آری. پروردگار تو حکیم داناست و برای هریک [ از این دو گروه ] از آنچه انجام داده اند [ در جزا ] مراتبی خواهد بود و پروردگارت از آنچه می کنند غافل نیست. »
« أُولَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ… * وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَلِیوَفِّیهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا یظْلَمُونَ؛(26)
آنان کسانی اند که گفتار [ خدا ] علیه ایشان همراه با امّت هایی از جنّیان و آدمیان که پیش از آنان روزگار به سر بردند به حقیقت پیوست. بی گمان آنان زیانکار بودند و برای هریک در [ نتیجه ی ] آنچه انجام داده اند درجاتی است و تا [ خدا پاداش ] اعمالشان را تمام بدهد و آنان مورد ستم قررا نخواهند گرفت. »

ابزار شناخت جنّیان

1. چشم و قلب
جنّیان؛ دارای ابزار بینایی؛ جنّیان؛ دارای قلب برای فهمیدن
« وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا یفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْینٌ لَا یبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا یسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ؛(27)
و در حقیقت بسیاری از جنّیان و آدمیان را برای دوزخ آفریده ایم [ زیرا ] دل هایی دارند که با آن [ حقایق را ] دریافت نمی کنند و چشمانی دارند که با آنها نمی بینند و گوش هایی دارند که با آنها نمی شنوند، آنان همانند چهارپایان، بلکه گمراه ترند [ آری ] آنها همان غافل ماندگانند. »

2. گوش
جنّیان، دارای گوش و حسّ شنوایی
« وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیکَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ یسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِی وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ؛(28)
و چون تنی چند از جنّ را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند، پس چون بر آن حاضر شدند، [ به یکدیگر ] گفتند: گوش فرا دهید و چون به انجام رسید، هشداردهنده به سوی قوم خود بازگشتند. »
« قَالُوا یا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا کِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى مُصَدِّقًا لِمَا بَینَ یدَیهِ یهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَإِلَى طَرِیقٍ مُسْتَقِیمٍ؛(29)
گفتند: ای قوم ما، ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [ و ] تصدیق کننده ی [ کتاب های ] پیش از خود است و به سوی حق و به سوی راهی راست راهبری می کند. »
« وَأَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدَى آمَنَّا بِهِ فَمَنْ یؤْمِنْ بِرَبِّهِ فَلَا یخَافُ بَخْسًا وَلَا رَهَقًا؛(30)
و ما چون هدایت را شنیدیم، بدان گرویدیم؛ پس کسی که به پروردگار خود ایمان آورد از کمی [ پاداش ] و سختی بیم ندارد. »

ظهور جنّیان
قابلیّت جنّیان (شیاطین) برای ظهور و دیده شدن
« وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیمَانَ وَمَا کَفَرَ سُلَیمَانُ وَلَکِنَّ الشَّیاطِینَ کَفَرُوا یعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْمَلَکَینِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا یعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى یقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَهٌ فَلَا تَکْفُرْ فَیتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا یفَرِّقُونَ بِهِ بَینَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَیتَعَلَّمُونَ مَا یضُرُّهُمْ وَلَا ینْفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی الْآخِرَهِ مِنْ خَلَاقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ کَانُوا یعْلَمُونَ؛(31)
و آنچه را که شیطان[ صفت ]ها در سلطنت سلیمان خوانده [ و درس گرفته ] بودند، پیروی کردند و سلیمان کفر نورزید؛ لیکن آن شیطان [ صفت ]ها به کفر گراییدند که به مردم سحر می آموختند و [ نیز از ] آنچه بر آن دو فرشته، هاروت و ماروت در بابل فرو فرستاده شده بود [ پیروی کردند ] با اینکه آن دو [ فرشته ] هیچ کس را تعلیم [ سحر ] نمی کردند؛ مگر آنکه [ قبلاً به او ] می گفتند ما [ وسیله ی ] آزمایشی [ برای شما ] هستیم. پس زنهار کافر نشوی؛ [ ولی ] آنها از آن دو [ فرشته ] چیزهایی می آموختند که به وسیله ی آن میان مرد و همسرش جدایی بیافکنند؛ هرچند بدون فرمان خدا نمی توانستند به وسیله ی آن به احدی زیان برسانند و [ خلاصه ] چیزی می آموختند که برایشان زیان داشت و سودی به ایشان نمی رسانید و قطعاً [ یهودیان ] دریافته بودند که هرکس خریدار این [ متاع ] باشد، در آخرت بهره ای ندارد. وه که چه بد بود آنچه به جان خریدند؛ اگر می دانستند. »

فرار از قلمرو قدرت خدا، غیرممکن برای جنّیان
« یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ؛(32)
ای گروه جنّیان و انسیان اگر می توانید از کرانه های آسمان ها و زمین به بیرون رخنه کنید؛ پس رخنه کنید [ ولی ] جز با [ به دست آوردن ] تسلّطی رخنه نمی کنید. »

عجز و ناتوانی جنّیان از آوردن معجزه ای مثل قرآن
« قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ یأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا یأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا؛(33)
بگو اگر انس و جنّ گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد؛ هر چند برخی از آنها پشتیبان برخی [ دیگر ] باشند. »

عمل جنّیان
جنّیان؛ دارای اعمالی خوب و بد و دریافت کننده ی پاداش و کیفر آنها
« وَیوْمَ یحْشُرُهُمْ جَمِیعًا یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِیاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِی أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاکُمْ خَالِدِینَ فِیهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّکَ حَکِیمٌ عَلِیمٌ * وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَمَا رَبُّکَ بِغَافِلٍ عَمَّا یعْمَلُونَ؛(34)
و [ یاد کن ] روزی را که همه ی آنان را گرد می آورد [ و می فرماید: ] ای گروه جنّیان از آدمیان [ پیروان ] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع ] انسان می گویند: پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معیّن کردی، رسیدیم. [ خدا ] می فرماید: جایگاه شما آتش است، در آن ماندگار خواهید بود؛ مگر آنچه را خدا بخواهد [ که خود تخفیف دهد ] آری. پروردگار تو حکیم داناست و برای هریک [ از این دو گروه ] از آنچه انجام داده اند [ در جزا ] مراتبی خواهد بود و پروردگارت از آنچه می کنند غافل نیست. »
« أُولَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ * وَلِکُلٍّ دَرَجَاتٌ مِمَّا عَمِلُوا وَلِیوَفِّیهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا یظْلَمُونَ؛(35)
آنان کسانی اند که گفتار [ خدا ] علیه ایشان همراه با امّت هایی از جنّیان و آدمیان که پیش از آنان روزگار به سر بردند به حقیقت پیوست. بی گمان آنان زیانکار بودند و برای هریک در [ نتیجه ی ] آنچه انجام داده اند درجاتی است و تا [ خدا پاداش ] اعمالشان را تمام بدهد و آنان مورد ستم قررا نخواهند گرفت. »
« وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَلِکَ کُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا؛(36)
و از میان ما برخی درستکارند و برخی غیر آن و ما فرقه هایی گوناگونیم. »

مهارت جنّیان

غوّاصی جنّیان
غوّاصی برخی شیاطین جنّی مسخّر شده در حکومت سلیمان (علیه السلام)
« وَمِنَ الشَّیاطِینِ مَنْ یغُوصُونَ لَهُ وَیعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَلِکَ وَکُنَّا لَهُمْ حَافِظِینَ؛(37)
و برخی از شیاطین بودند که برای او غوّاصی و کارهایی غیر از آن می کردند و ما مراقب [ حال ] آنها بودیم. »
« وَالشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَغَوَّاصٍ؛(38)
و شیطان ها را [ از ] بنّا و غوّاص. »

مجسّمه سازی جنّیان
ساخت مجسّمه به دست جنّیان برای سلیمان (علیه السلام)
« یعْمَلُونَ لَهُ مَا یشَاءُ مِنْ مَحَارِیبَ وَتَمَاثِیلَ…؛(39)
[ آن متخصّصان ] برای او هرچه می خواست از نمازخانه ها، مجسّمه ها، ظروف بزرگ مانند حوضچه ها و دیگ های چسبیده به زمین می ساختند. ای خاندان داوود شکرگزار باشید و از بندگان من اندکی سپاسگزارند. »

ساخت معابد برای سلیمان (علیه السلام) به دست جنّیان
« وَلِسُلَیمَانَ الرِّیحَ… وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ یعْمَلُ بَینَ یدَیهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ… * یعْمَلُونَ لَهُ مَا یشَاءُ مِنْ مَحَارِیبَ…؛(40)
و باد را برای سلیمان [ رام کردیم ] که رفتن آن بامداد یک ماه و آمدنش شبانگاه یک ماه [ راه ] بود و معدن مس را برای او ذوب [ و روان ] گردانیدیم و برخی از جنّ به فرمان پروردگارشان پیش او کار می کردند و هرکس از آنها، از دستور ما سر بر می تافت از عذاب سوزان به او می چشانیدیم. [ آن متخصّصان ] برای او هرچه می خواست از نمازخانه ها، مجسّمه ها، ظروف بزرگ مانند حوضچه ها و دیگ های چسبیده به زمین می ساختند. ای خاندان داوود شکرگزار باشید و از بندگان من اندکی سپاس گزارند. »

بنّایی جنّیان
مهارت ساختمان سازی شیاطین جنّی در حکومت سلیمان (علیه السلام)
« وَالشَّیاطِینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَغَوَّاصٍ؛ (41)
و شیطان ها را [ از ] بنّا و غوّاص. »

جهل جنّیان

آگاه نبودن جنّیان از علم غیب
« فَلَمَّا قَضَینَا عَلَیهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّهُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَینَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کَانُوا یعْلَمُونَ الْغَیبَ مَا لَبِثُوا فِی الْعَذَابِ الْمُهِینِ؛ (42)
پس چون مرگ را بر او مقرّر داشتیم جز جنّبنده ای خاکی [ = موریانه ] که عصای او را [ به تدریج ] می خورد [ آدمیان را ] از مرگ او آگاه نگردانید پس چون [ سلیمان ] فرو افتاد، برای جنّیان روشن گردید که اگر غیب می دانستند در آن عذاب خفّت آور [ باقی ] نمی ماندند. »
« قُلْ أُوحِی إِلَی أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * وَأَنَّا لَا نَدْرِی أَشَرٌّ أُرِیدَ بِمَنْ فِی الْأَرْضِ أَمْ أَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَدًا؛ (43)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: به راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم و ما [ درست ] نمی دانیم که آیا برای کسانی که در زمین اند بدی خواسته شده یا پروردگارشان برایشان هدایت خواسته است. »

آگاهی جنّیان از احضار شدنشان برای حسابرسی در قیامت
« وَجَعَلُوا بَینَهُ وَبَینَ الْجِنَّهِ نَسَبًا وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّهُ إِنَّهُمْ لَمُحْضَرُونَ؛ (44)
و میان خدا و جنّ ها، پیوندی انگاشتند و حال آنکه جنّیان نیک دانسته اند که [ برای حساب پس دادن ] خودشان احضار خواهند شد. »

خفای جنّیان

جنّ؛ موجودی نامریی و پوشیده از دید انسان ها
« یا بَنِی آدَمَ لَا یفْتِنَنَّکُمُ الشَّیطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیکُمْ مِنَ الْجَنَّهِ ینْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیرِیهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ یرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ لِلَّذِینَ لَا یؤْمِنُونَ؛ (45)
ای فرزندان آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد چنانکه پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند و لباسشان را از ایشان برکند تا عورت هایشان را بر آنان نمایان کند در حقیقت او و قبیله اش شما را از آنجاکه آنها را نمی بینید ما شیاطین را دوستان کسانی قرار دادیم که ایمان نمی آورند. »

خلقت جنّیان

1. تاریخ خلقت جنّیان
آفرینش جنّ از سوی خداوند؛ قبل از انسان
« وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ * وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ؛ (46)
و در حقیقت انسان را از گلی خشک از گلی سیاه و بدبو آفریدیم و پیش از آن جنّ را از آتشی سوزان و بی دود خلق کردیم. »
« وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَهِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیتَهُ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا؛ (47)
و [ یاد کن ] هنگامی را که به فرشتگان گفتیم آدم را سجده کنید پس [ همه ] جز ابلیس سجده کردند که از [ گروه ] جنّ بود و از فرمان پروردگارش سرپیچید؛ آیا [ با این حال ] او و نسلش را به جای من، دوستان خود می گیرید و حال آنکه آنها دشمن شمایند؟ و چه بد جانشینانی برای ستمگرانند. »

2. عنصر خلقت جنّیان
آتش؛ عنصر خلقت جنّ
« وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ؛ (48)
و پیش از آن جنّ را از آتشی سوزان و بی دود خلق کردیم. »
« وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ؛ (49)
و جن را از تشعشعی از آتش خلق کرد. »

3. خلقت جنّ از عنصر آتش؛ نمود ربوبیّت خدا
« وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ؛ (50)
و جنّ را از تشعشعی از آتش خلق کرد. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ »

4. فلسفه ی خلقت جنّیان
عبودیّت و بندگی خدا؛ فلسفه ی خلقت جنّ
« وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیعْبُدُونِ؛ (51)
و جنّ و انس را نیافریدیم جز برای آنکه مرا بپرستند. »

جنّیان در زمین

زمین: قرارگاه و محلّ سکونت جنّیان
« وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَیکَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ یسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِی وَلَّوْا إِلَى قَوْمِهِمْ مُنْذِرِینَ * وَمَنْ لَا یجِبْ دَاعِی اللَّهِ فَلَیسَ بِمُعْجِزٍ فِی الْأَرْضِ وَلَیسَ لَهُ مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءُ أُولَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ؛ (52)
و چون تنی چند از جنّ را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند، پس چون بر آن حاضر شدند، [ به یکدیگر ] گفتند: گوش فرا دهید و چون به انجام رسید، هشداردهنده به سوی قوم خود بازگشتند و کسی که دعوت کننده ی خدا را اجابت نکند در زمین درمانده کننده ی [ خدا ] نیست و در برابر او دوستانی ندارد. آنان در گمراهی آشکاری اند. »

زمین از نعمت های قابل استفاده برای جنّیان
« وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ * فِیهَا فَاکِهَهٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَکْمَامِ * وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّیحَانُ * فَبِأَی آلَاءِ رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ؛ (53)
و زمین را برای مردم نهاد. در آن میوه[ ها ] و نخل ها با خوشه های غلاف دار و دانه های پوست دار و گیاهان خوشبوست. پس کدام یک از نعمت های پروردگارتان را منکرید؟ »

زندگی اجتماعی جنّیان

جنّیان؛ دارای زندگی اجتماعی و گروهی اند همانند انسان ها
« وَقَیضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَینُوا لَهُمْ مَا بَینَ أَیدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَیهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ؛ (54)
و برای آنان دمسازانی گذاشتیم و آنچه در دسترس ایشان و آنچه در پی آنان بود در نظرشان زیبا جلوه دادند و فرمان [ عذاب ] در میان امّت هایی از جنّ و انس که پیش از آن روزگار به سر برده بودند بر ایشان واجب آمد؛ زیرا آنها زیانکاران بودند. »
« أُولَئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسِرِینَ؛ (55)
آنان کسانی اند که گفتار [ خدا ] علیه ایشان همراه با امّت هایی از جنّیان و آدمیان که پیش از آنان روزگار به سر بردند به حقیقت پیوست. بی گمان آنان زیانکار بودند. »

بینایی جنّیان

جنّیان؛ قادر به رؤیت انسان ها
« یا بَنِی آدَمَ لَا یفْتِنَنَّکُمُ الشَّیطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیکُمْ مِنَ الْجَنَّهِ ینْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِیرِیهُمَا سَوْآتِهِمَا إِنَّهُ یرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیثُ لَا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ لِلَّذِینَ لَا یؤْمِنُونَ؛ (56)
ای فرزندان آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد چنانکه پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند و لباسشان را از ایشان برکند تا عورت هایشان را بر آنان نمایان کند در حقیقت او و قبیله اش شما را از آنجا که آنها را نمی بینید ما شیاطین را دوستان کسانی قرار دادیم که ایمان نمی آورند. »

پی‌نوشت‌ها:

1- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 11.
2- همان، آیه ی 3.
3- همان، آیات 1 و 3.
4- همان، آیات 1 و 15.
5- همان، آیات 1 و 7.
6- همان، آیات 1 و 3 و 4.
7- همان، آیات 1 و 5 و 7.
8- سوره ی انعام (6)، آیه ی 128.
9- سوره ی فصّلت (41)، آیه ی 29.
10- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 5.
11- سوره ی احقاف (46)، آیه ی 30.
12- همان.
13- سوره ی صافات (37)، آیه ی 158.
14- سوره ی احقاف (46)، آیات 29 و 31.
15- سوره ی الرحمن (55)، آیات 39 و 41.
16- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 6.
17- سوره ی الرحمن (55)، آیات 15 و 46-74.
18- سوره ی انعام (6)، آیه ی 128.
19- سوره ی فصلت (41)، آیه ی 29.
20- سوره ی حجر (15)، آیات 16 و 17.
21- سوره ی صافات (37)، آیات 6 و 7 و 10.
22- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 8.
23- سوره ی نمل (27)، آیه ی 39.
24- سوره ی الرّحمن (55)، آیات 33 و 35.
25- سوره ی انعام (6)، آیات 128 و 132.
26- سوره ی احقاف (46)، آیات 18 و 19؛ سوره ی انعام (6)، آیات 128 و 132.
27- سوره ی اعراف (7)، آیه ی 179.
28- سوره ی احقاف (46)، آیه ی 29.
29- سوره ی احقاف (46)، آیه ی 30.
30- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 13.
31- سوره ی بقره (2)، آیه ی 102.
32- سوره ی الرّحمن (55)، آیه ی 33.
33- سوره ی اسراء (17)، آیه ی 88.
34- سوره ی انعام (6)، آیات 128 و 133.
35- سوره ی احقاف (46)، آیات 18 و 19.
36- سوره ی جنّ (72)، آیه ی 11.
37- سوره ی انبیاء (21)، آیه ی 82.
38- سوره ی ص (38)، آیه ی 37.
39- سوره ی سبأ (34)، آیه ی 13.
40- همان، آیات 12 و 13.
41- سوره ی ص (38)، آیه ی 37.
42- سوره ی سبأ (34)، آیه ی 14.
43- سوره ی جن (72)، آیات 1 و 10.
44- سوره ی صافات (37)، آیه ی 158.
45- سوره ی اعراف (7)، آیه ی 27.
46- سوره ی حجر (15)، آیات 26 و 27.
47- سوره ی کهف (18)، آیه ی 50.
48- سوره ی حجر (15)، آیه ی 27.
49- سوره ی الرّحمن (55)، آیه ی (15).
50- همان، آیات 15 و 16.
51- سوره ی ذاریات (51)، آیه ی 56.
52- سوره ی احقاف (46)، آیات 29 و 32.
53- سوره ی الرّحمن (55)، آیات 10-13.
54- سوره ی فصلت (41)، آیه ی 25.
55- سوره ی احقاف (46)، آیه ی 18.
56- سوره ی اعراف (7)، آیه ی 27.
منبع مقاله :
مؤسسه فرهنگی موعود عصر (عجل تعالی فرجه الشریف)؛ (1390)، جنّ « مطالعات قرآنی و روایی درباره ی جنّ » ، تهران: موعود عصر (عجل تعالی فرجه الشریف)، چاپ اوّل.