نویسنده: علی محمدی آشنانی

برابر آیات کریمه ی قرآن، کتاب های آسمانی و پیامبران الهی (علیهم السّلام)، از جهانی شدن و جهانی سازی نهایی الهی، سخن گفته و تحقق آن را وعده داده اند. (1)
جهانی شدن اکنون بیش از هر زمان دیگر، زمینه های ذهنی و عینی یافته است و برخی در صدد بهره برداری از آن هستند؛ به عنوان نمونه مک لوهان (2) با اشاره به انقلاب عظیم اطلاعات و پیشرفت های تکنولوژی ارتباطات، مسئله ی دهکده ی جهانی را مطرح می کند و آن را بهترین فرصت برای بسط و عرضه ی تفکر لیبرالیسم می داند، فوکویاما (3) جهانی شدن را نام دیگری برای امریکایی شدن می شناساند. او لیبرال دموکراسی را پایان تاریخ و پیروز و غالب بر اندیشه های دیگر معرفی می کند (4) و هانتینگتون (5) برای تثبیت نظام لیبرال دموکراسی، جنگ و نبرد تمدن ها را تجویز می کند. (6)
در برابر این ادعا و نگرش سودجویانه، از دیدگاه قرآن کریم، جهانی شدن یک امر حتمی است (7) زیرا اساساً پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) از روز نخست برای هدایت همه ی آدمیان برگزیده شده است:
( قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً )؛ (8)
بگو اى مردم! من پیامبر خدا به سوى همه ی شما هستم.
و مخاطبان قرآن کریم از روز نخست، تمام جهانیان بوده اند:
( تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیراً )؛ (9)
بزرگ و خجسته است کسى که بر بنده ی خود فرقان کتاب جداسازنده ی حق از باطل را نازل فرمود، تا براى جهانیان هشداردهنده‏اى باشد.
بر این اساس، این دین مبارک از نخست برای فراگیر شدن در همه ی جهان و برای زیرپوشش گرفتن پیروان تمام ادیان، تشریع و ابلاغ شده است و خداوند خود جهانی و فراگیر شدن دین خود را وعده داده و خود را گواه این حقیقت معرفی کرده است:
( هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ کَفَى بِاللَّهِ شَهِیداً )؛ (10)
اوست کسى که پیامبر خود را به قصد هدایت با آیین درست روانه ساخت، تا آن را بر تمام ادیان پیروز گرداند و گواه ‏بودن خدا کفایت مى‏کند.
بدین سان با توجه به آن که خداوند بشارت برپایی این جامعه و انجام آن را از دیرباز در کتاب های آسمانی به جهانیان داده است (11) و با توجه به حتمی بودن تحقق وعده های الهی، (12) بدون شک جهانی شدن و جهانی سازی الهی صورت خواهد پذیرفت. (13)
افزون بر آن، غایت رشد و تعالی خلقت فردی و اجتماعی بشر، ایجاد چنین جامعه ای را اقتضاء می کند و بدون تحقق آن، آفرینش بشر به هدف خود نرسیده و بی مفهوم است، (14) زیرا خداوند، انسان را آفرید و او را موظف کرد که با دست خود، خیر، عدالت، محبت و دوستی را گسترش دهد و حاکم کند و علم و معرفت را عمومی سازد و این امور جز در سایه ی یک حکومت جهانی با حاکمیت انسان کامل در سراسر جهان محقّق نمی شود. نگاهی کوتاه به سیر تاریخ بشر نیز حتمی بودن تحقق این امر را روشن می کند.
بدین سان می توان گفت دعوت تمام انبیای الهی و عصاره ی پیام و آموزه های آن ها با هدفِ حاکمیت جهانی و حکومت موعود همه ی امم یعنی انسان کامل بر سراسر کُره زمین بوده است، (15) بلکه می توان گفت رسالت آنان زمینه سازی برای تحقق این امر بزرگ و مبارک بوده، (16) زیرا محال است که بدون برپایی حکومت جهانی به دست انسان کامل، هدف از آفرینش انسان و مأموریت های او محقّق گردد. بر این اساس جهانی شدن و تشکیل حکومت و جامعه ی جهانی که بر اساس عدالت، روابط بین انسان ها را تنظیم کند، یک ضرورت قطعی و امری حتمی است.
از دیدگاه قرآن کریم، فرعون ها و طاغوت ها، صلاحیت حکومت بر مردم را ندارند و شایستگی حاکمیت بر امور جهان و جامعه ی بشری تنها از آنِ فرستادگان الهی و انسان های کاملی است که خداوند آن ها را برای این امر برگزیده است. بر این اساس همه ی حکومت ها باید دست از قدرت شسته و جامعه را به برگزیدگان الهی واگذارند. (17)
راز این مطلب آن است که حکومت، نقش اساسی و اصلی در زمینه سازی و رشد فضایل یا ایجاد و توسعه ی رذایل در آحاد جامعه ی بشری دارد و بدیهی است حکومتی بالاترین فرصت و ظرفیت را برای رشد و تعالی انسان فراهم می کند که خود از همه ی جهات در نقطه ی اوج و کمال باشد و بدون حضور انسان کاملی که از سوی خداوند نصب و تأیید شده باشد، این ظرفیت به اوج خود نخواهد رسید.
مهندس مهدی بازرگان که با نوعی استدلال، در صدد اثبات این حقیقت بر آمده است، چنین می گوید:
حکومتِ عالیِ مطلوب بشر یا شدنی و رسیدنی نیست و یا اگر باشد، سه شرط خواهد داشت: 1. مشترک، واحد و جهانی خواهد بود؛ 2. عدالت و برابری کامل در آن حکم فرما بوده، اختلاف و اجحاف از هر جهت رخت برخواهد بست؛ 3. مبتنی و ملازم با یک اتحاد مسلک و عقیده و هدف بوده که بی تردید، این هدف جز خدا و زندگی ابدی یعنی آخرت نمی تواند باشد، زیرا هدف حکومت جهانیِ واحد باید عمومی، مشترک، مقبول و معقول باشد و این به طور مسلّم از نوع تأمین خوراک، بهداشت و مسکن و… نخواهد بود. بدین سان چون می دانیم که آیات قرآن و احکام اسلام و تکالیف مسلمانی هیچ گاه تعطیل بردار نیست و بر اساس بسیاری از آیات قرآن کریم، اصل ( أَلّا تَزِرُ وازِرهُ وِزرَ أُخری * وَ أن لَیسَ لِلأنسان إلّا ما سَعی * وَ أنَّ سَعیَهُ سَوفُ یُری ) (18) که در گذشته، حال و آینده یعنی برای همیشه جاری و ساری است، وظیفه ی هر مسلمان، تلاش برای تحقق و اجرای احکام و آموزه های قرآنی و گسترش دعوت و فراخوان دینی است، پس تنها حکومت مطلوب بشری که قابل دست یابی بلکه تحقق آن واجب و ضروری است، حکومت نهایی دینی با توجه به آن سه اصل است. (19)
گفتنی است چنان که بارها گفته شد، اگر چه قبل از تحقق جامعه ی آرمانی نهایی و حضور امام مهدی (علیه السّلام) در رأس حاکمیت جهانی، بشریت طعم لذت بخش حاکمیت الهی را به طور کامل نمی چشد، در دوران غیبت برای نزدیک ساختن جامعه ی موجود به شاخصه های قرآنی، باید تلاش و فعالیت نمود.
بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی، بدون تردید مدینه ی فاضله ی اسلامی، در عصر حکومت حضرت مهدی (علیه السّلام)، تحقق می یابد. در آن جامعه، جهانی شدن اسلام، رهبری معصومانه جامعه، گسترش عدل، برقراری امنیت عمومی، تکاملِ علم و عقل و فرهنگ و به وجود آمدن پیشرفت های نو، ارتباط بی واسطه ی مردمان شرق و غرب عالم با یکدیگر، تحقق می یابد. جامعه ی مهدوی، جامعه ای کاملاً ایمانی است و مطابق دیدگاه قرآن، در آن همه مؤمنان عضو جامعه ی یگانه و بزرگ اسلامی و بندگان حقیقی خداوند تبارک و تعالی و با هم برادرند. یاوران حضرت مهدی (علیه السّلام)، یک رنگ و یک دل هستند، یکی از مؤلّفه های آرمان شهر مهدوی است و عصر ظهور، عصر تبلور همدلی ها و همکاری ها در امور خیر است و هم بستگی های معنوی و مادی وسعت می یابد، مبارزه با فقر، محرومیت زدایی، انفاق و احسان، بهسازی وضعیت عمومی جامعه، رسیدگی به ضعفا و ایتام و زیردستان از دیگر ویژگی های این دوره است. در آرمان شهر مهدوی، راه ها امن می گردد و کسب و کار مردم به طور کامل از طریق حلال تأمین می شود. حقوق افراد محترم شمرده و احقاق می گردد. امر به معروف و نهی از منکر به طور همه جانبه جاری و ساری خواهد شد، در سایه ی امر به معروف و نهی از منکر، سرزمین ها آباد می شود و همه ی امور به صلاح می گراید. بدین سان در جامعه ی مهدوی، زمین پس از آن که از جور و ستم پر شده است، از قسط و عدل سرشار می گردد.
بدین سان با تحقق جامعه ی آرمانی، جهانی سازی به مفهوم الهی آن صورت خواهد پذیرفت ولی مسئله این جاست که برخی افراد جهانی شدن را نه به معنای الهی آن بلکه به اصطلاح رایج و جدید بشری آن، یک گزینه ی انتخابی ندانسته، بلکه آن را کاروانی معرفی می کنند که هم زمان در همه دنیا به سرعت در حال حرکت است (20) و گویا همگان چه بخواهند و چه نخواهند در آن غوطه ور خواهند شد و برخی روشن فکر نمایان مسلمان نیز پیوستن به آن و سپردن خویش به امواج ناپایدارش را توصیه می کنند!
به نظر می رسد آنچه اکنون در حال شکل گیری است، پدید آمدن زمینه های لازم و بسترهای مناسب برای نشر و فراگیر شدن اسلام ناب محمدی است، زیرا اسلام از اقتدار درونی بی بدیلی برخوردار است و خلأ معنوی جامعه ی جهانی را تنها دین مقدس اسلام می تواند فرو نشاند. بنابراین، دین و فرهنگ دینی نه تنها در مسلخ جهانی سازی قربانی نخواهد شد، بلکه روز به روز سر زنده و شاداب تر رخ خواهد نمود.

پی نوشت ها :

1. انبیاء، آیه ی 105؛ توبه، آیه ی 101 و اعراف، آیه ی 157.
2. مارشال مک لوهان ( marshal mc luhan ) پروفسور مرکز مطالعات رسانه های تورنتو و مطرح کننده ی مفهوم « دهکده ی جهانی ».
3. فرانسیس فوکویاما ( francis fukuyama ) تئوری پرداز و فیلسوف امریکایی.
4. فوکویاما، فرانسیس، آمریکا بر سر تقاطع، ترجمه ی مجتبی امیری، ص 12 و حسین کچویان، نظریه های جهانی شدن و دین، ص 87.
5. ساموئل هانتینگتون ( Samuel Huntington) کارشناس علوم سیاسی امریکا و نویسنده ی کتاب جنگ تمدن ها.
6. ساموئل هانتینگتون، تمدن و بازسازی نظام جهانی، ترجمه ی مینو احمد سرتیپ، ص 240.
7. هود، آیه ی 49، طه، آیه ی 32 و قصص، آیه ی 83.
8. اعراف، آیه ی 158؛ سبأ، آیه ی 28 و انبیاء، آیه ی 107.
9. فرقان، آیه ی 1، و نیز: ( إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرَى لِلْعَالَمِینَ‌ )؛ انعام، آیه ی 90 و تکویر، آیه ی 27 .
10. فتح، آیه ی 28 و توبه، آیه ی 33.
11. انبیاء، آیه ی 105؛ نور، آیه ی 55 و… .
12. روم، آیه ی 6؛ فاطر، آیه ی 5 و … .
13. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم): « و یَبلغُ سلطانُه المشرقَ والمغربَ »؛ کمال الدین، ج1، ص 280.
14. ( أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثاً وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنَا لاَ تُرْجَعُونَ )؛ مؤمنون، آیه ی 115.
15. انبیاء، آیه ی 105.
16. قصص، آیه ی 5، نور، آیه ی 55؛ فتح، آیه ی 28 و… .
17. ( وَ جَاءَهُمْ رَسُولٌ کَرِیمٌ‌ * أَنْ أَدُّوا إِلَیَّ عِبَادَ اللَّهِ إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ‌ * وَ أَنْ لاَ تَعْلُوا عَلَى اللَّهِ إِنِّی آتِیکُمْ بِسُلْطَانٍ مُبِینٍ‌ )؛ دخان، آیه ی 17-19 .
18. نجم، آیه ی 38-40.
19. بازرگان، حکومت جهانی واحد، ص 15-18.
20. علی اصغر کاظمی، جهانی شدن فرهنگ و سیاست، ص 14.
منبع مقاله :
محمدی آشنانی، علی؛ (1392)، جامعه آرمانی قرآن کریم، قم: مؤسسه بوستان کتاب، ( مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، چاپ اول