مباحث اخلاقی و هر دانشی که انسان می‌آموزد، مسئولیت‌آور است. این علوم، مانند باری هستند که بر دوش گذاشته می‌شوند. انسان باید این‌بار را به منزل برساند و در جای لازم آن‌را استفاده کند. وقتی که می‌خواهید از چاه آب بکشید، به محض این‌که دلو پر از آب را از چاه بیرون می‌آورید، این، اول کار است. شما طلبه‌ها که دلو جانتان را پر از علم می‌کنید، می‌خواهید با این علم چکار کنید؟! این اول مسئولیت است.

درس اخلاق را نمی‌شود با حضور و غیاب و یا امتحان زمینه کمالش را فراهم کرد و با هیچ مزایایی نمی‌شود آن‌را سروسامان داد و پیش برد. قدم اول در زمینه خودسازی این است که انسان از درون خواستار کمال بشود. استاد در تهذیب، چماق در دست ندارد و نمره‌ای هم در میان نیست که شاگرد از او بترسد و مهذب بشود. درس اخلاق این‌طور است که استاد حرفی می‌زند، حالا اگر قلبم گرفت که گرفت، و اگر نگرفت هم نگرفت. بنابراین در حقیقت در درس اخلاق هر کس شاگرد قلب و عقل خودش هست. در تهذیب اخلاق، استاد اول و آخر، قلب شاگرد است. اگر سالک از عقل و قلب خودش در جهت مهذب شدن استفاده کرد، استاد اخلاق خودش به سراغ او می‌آید و در غیر این‌صورت کسی شما را به شاگردی قبول نمی‌کند.

شاگرد باید با احساس مسئولیت در درس اخلاق حاضر شود و این را جزو برنامه زندگی خودش قرار دهد که در مقابل خودش بایستد و خودش را به زمین بزند. از خصوصیات چنین شاگردی این است که خودش را به مصداق آیه «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون» ‌آماده انفاق بهترین چیزها بکند. شهدا برای چنین انفاقی جانشان را دادند.

به مقام بِرّ نایل شدن دریافت رحمت رحیمیه است که منوط به پرداخت رحمت رحمانیه است. انسان باید رحمان بدهد و رحیم بگیرد. مال جزو «ما تحبون» است و یکی از بزرگ‌ترین «ما تحبون» آبرو است. در مسیر اخلاقی اگر لازم شد انسان باید آبرویش را خرج کند. بیاید کوچک و سبک شود. این‌که می‌گویند: «البلاء للولاء» برای همین است. منقول است که شخصی به امام امیرالمؤمنین علی‌ علیه‌السلام عرض کرد که شما را دوست دارم. حضرت دید که او راست می‌گوید، به او فرمود پس برای بلا آماده باش. بلا یعنی آن‌چه را که داری پرداخت کنی تا مشمول رحمت رحیمیه خداوند بشوی. حافظ می‌گوید:

دین و دل بردند قصد جان کنند *** القیـاس از جور خوبان القیـاس

راه خوب شدن این‌طور است؛ دیگر آبرو را هم می‌گیرند. برادران یوسف به پدرشان خبر دادند که پسر تو یوسف، دزدی کرده است و این خبر در شهر پیچید، چرا؟ چون خداوند عالم می‌خواهد او را عزیز مصر بگرداند.

بنابراین کسی که در مسیر خودسازی قدم می‌گذارد، باید آماده پرداخت باشد نه این‌که چیزی بگیرد. مثل کرم ابریشم که یک دوره توت می‌خورد و بارگیری می‌کند بعد به جایی می‌رسد که ابریشم می‌دهد. توصیه می‌کنم که نیت شما از دروس معرفتی، صرفاً کسب معرفت و افزایش احساس مسئولیت باشد، اگر این محقق شود خیلی مشکلات حل می‌شود و شخص به معرفت می‌رسد.

منبع: وبسایت افق حوزه