فضلا و طلاب و خانواده‌های آن‌ها در جامعه دینی الگو هستند و وجودشان سبب نشر اسلام خواهد بود؛ مشروط بر این‌که آراسته به اخلاق اسلامی باشند. پیامبر اسلام‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و سلم نیز با خوش‌ اخلاقی، اسلام را گسترش دادند که یکی از نمونه‌های بارز آن برخورد شایسته آن حضرت با مشرکان در زمان فتح مکه بود که سبب شد تا مشرکان فوج فوج مسلمان شوند. خداوند در آیه 159 سوره آل‌عمران به این صفت پیامبر اکرم‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و سلم اشاره کرده، فرمود: «فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غلیظ القلب لا نفضّوا من حولک» پیامبر اسلام‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و سلم نه در زبان و گفتار اهل خشونت بود و نه خشونتی در رفتار و کردارش وجود داشت، که اگر چنین بود، مردم هم‌چو پروانه بر گرد شمع وجودش نمی‌چرخیدند.

شما طلبه‌ها هم اگر می‌خواهید مردم را به عمل کردن دستورات اسلام ترغیب و تبلیغ کنید. باید اخلاق پر جاذبه اسلامی را به آن‌ها نشان دهید. اگر مردم مشاهده کنند که شما اهل امانت، صداقت و درستکاری هستید و از رذایل دوری می‌کنید، جذب می‌شوند.

▪ راه رسیدن به مقامات معنوی
اگر بخواهیم مسیر قرب الی‌الله را طی کنیم و سیر و سلوک اسلامی داشته باشیم و به مقامات معنوی برسیم، راه آن حسن خلق است. بدون رعایت اخلاق اسلامی رسیدن به این امور امکان‌پذیر نیست. هر چقدر عبادت خدا کنیم و نماز و روزه به جا آوریم، اما اخلاق اسلامی نداشته باشیم، به جایی نمی‌رسیم. رسول مکرم اسلام‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و سلم می‌فرمایند: «إنّ العبد لیبلغ بحسن خلقه عظیم درجات الآخره»؛ (میزان الحکمه/3/134) در روایت دیگری از نبی مکرم اسلام منقول است که فرمودند: «أثقل ما یوضع فی المیزان حسن الخلق»؛ (المحجه البیضاء/3/284) یعنی در روز قیامت و در وقت سنجش اعمال هیچ چیزی سنگین‌تر و ارزشمندتر از حسن خلق نیست. روایت سومی نیز از آن حضرت در این مورد هست که فرمودند: «اوّل ما یوضع فی میزان العبد یوم القیامه حسن خلقه»؛ (میزان الحکمه/3/135)

بنابراین سیر و سلوک تنها با عبادت امکان‌پذیر نیست، بلکه نجات در آخرت و راه رسیدن به مقامات معنوی در سایه اخلاق خوب حاصل می‌شود.

▪ تأثیر اخلاق نیکو در کارهای دنیا
از روایات اسلامی و تجربیاتی که خودمان داریم، استفاده می‌شود که پیشرفت در کارهای دنیا هم در سایه اخلاق نیکو و اسلامی میسر می‌شود. اگر مدرس هستی و جاذبه خوبی می‌خواهی، اگر تاجری و در پی تجارت موفقی هستی، اگر کاسبی و به دنبال مشتریان زیادی می‌باشی و در هر صورت اگر با مردم مراوده و سر و کار داری و می‌خواهی از اطرافت پراکنده نشوند، با آن‌ها بر خورد مناسب داشته باش که خوش اخلاقی در همه این امور سرمایه اصلی است.

حضرت علی‌ علیه‌السلام می‌فرمایند: «فی سعه الاخلاق کنوز الارزاق»؛ (غررالحکم/2/514) به تجربه نیز ثابت شده که گنج‌های رزق و درآمد مادی در پرتو اخلاق خوش به دست می‌آید. کاسب‌های خوش اخلاق، مشتریان بیشتر و درآمد زیادتری دارند. در روایت دیگر از امام صادق وارد شده که «إنّ البر و حسن الخلق یعمران الدیار و یزیدان فی الاعمار»؛ (میزان الحکمه/3/142)

طبق روایات فوق‌الذکر، اخلاق خوب فقط برای مقامات معنوی و جهان آخرت مؤثر و مفید نیست، بلکه سبب رونق اقتصادی و آبادانی دنیا و طول عمر انسان‌ها و زندگی مناسب و با طراوت می‌شود. به قول شاعر؛

اقوام روزگار به اخلاق زنده‌اند

قومی که گشت فاقد اخلاق مردنی است

نتیجه درس اخلاق این شد که نشان دادن اخلاق خوب و رفتار شایسته سبب می‌شود که مردم با دیدن آن جذب اسلام بشوند.

رسیدن به قرب الی‌الله در سایه اخلاق خوب امکان‌پذیر است و کثرت عبادت به تنهایی برای این منظور کافی نیست. پیشرفت در دنیا و موفقیت در کارهای دنیوی نیز در سایه تخلق به صفات اخلاقی ممکن می‌شود.

منبع: وبسایت افق حوزه