نویسنده: طاهره محمد علیزاده

یکی از بالاترین سرمایه های انسان ها، آبرو است. هر انسانی از آشکار شدن ضعف ها و عملکردهای زشت خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسیاری از هنجارشکنی ها، بزهکاری ها وگناهان است. از فراوان ترین واژه های قرآن کریم و متن های روایی «ایمان» و مشتقات آن است. این واژه ، گذشته از گرویدن و باور داشتن، «امنیت بخشیدن» به دیگران را نیز دربردارد.
قال رسول الله (ص): «الاانبئکم لم سمی المؤمن مؤمنا؟ لایمانه الناس علی انفسهم واموالهم، الا انبئکم من المسلم؟ من سلم الناس من یده و لسانه؛ رسول خدا(ص) فرمود: آیا به شما خبر دهم که چرا مؤمن ، مؤمن نامیده شده است؟ برای این که مردم را نسبت به جان ومالشان، ایمنی می بخشد. آیا شما را خبر دهم که چه کسی مسلمان است؟ کسی که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بدیهی است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
در این گفتار به «آبرومندی و آبروداری» پرداخته می شود. البته آبروداری، هم تکلیف خود انسان است وهم حقی است که بر دیگران دارد.

وجاهت و آبرو در قرآن.

قبل از استفاده از آیات کریمه باید بدانیم که خدای متعال، با این که «علام الغیوب» است «ستار العیوب» هم هست و بزرگترین آبرودار بندگان خویش.

نیازمندان آبرومند

– اگر انسان تنگدست شخصیت خویش را پاس دارد شایسته ستایش است و قرآن ضمن مشخص کردن یکی از موارد مصرف زکات، این تهیدستان آبرومند را می ستاید: (للفقراء الذین احصروا فی سبیل الله لایستطیعون ضربا فی الارض یحسبهم الجاهل اغنیاء من التعفف تعرفهم بسیماهم لا یسالون الناس الحافا و ما تنفقوا من خیر فان الله به علیم) (سوره بقره، آیه 273)؛ (این صدقات) برای آن (دسته از) نیازمندانی است که در راه خدا فرو مانده اند، و نمی توانند (برای تأمین هزینه زندگی) در زمین سفر کنند. از شدت خویشتن داری، فرد بی اطلاع، آنان را توانگر می پندارد. آنها را از سیمایشان می شناسی. با اصرار، (چیزی) از مردم نمی خواهند. و هر مالی (به آنان) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است.
علی (ع) فرمود: «ماء وجهک جامد تقطره السؤال فانظر عند من تقطره؛ آبروی تو محفوظ وپابرجاست. اما درخواست از دیگران، آن را قطره قطره فرو می ریزد، پس اندیشه کن که آن را نزد چه کسی می ریزی؟»

دست طلب چو پیش کسان کنی دراز
پل بسته ای که بگذری از آبروی خویش

در روایتی از امام صادق(ع) می خوانیم: «شیعتنا من لایسال الناس شیئا ولو مات جوعا؛ شیعه ما، دست نیاز به سوی مردم دراز نمی کند اگر چه از گرسنگی بمیرد.»

آبروداری در حریم خانواده

قرآن کریم زن و شوهر را لباس یکدیگر دانسته است وروشن است که یکی از مهم ترین ویژگی های لباس «عیب پوشی» و «زینت بخشی است.(…هن لباس لکم و انتم لباس لهن…) (سوره بقره، آیه 187)؛ آنان برای شما لباسی هستند و شما برای آنان لباسی هستید.

درآئینه روایات

در فرهنگ اسلام، هیچ مجوزی برای پرده دری از خویش یا دیگران نیامده است. اما دستورهای فراوانی برای پرده پوشی آمده است:
قال رسول الله (ص): «من اذاع فاحشه کان کمبتدئها و من عیّر مؤمنا بشیء لم یمت حتی یرکبه؛ رسول خدا(ص) فرمود: هر کس کار دیگران را افشا کند. هم چون کسی است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمنی را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنیا نمی رود تا خود نیز به ارتکاب آن، آلوده گردد.»

به گفته شاعر:

چون خدا خواهد که پرده کس درد
میلش اندر طعنه پاکان برد

قال علی (ع): «ذو والعیوب یحبون اشاعه معایب الناس لیتسع لهم العذر فی معایبهم؛ انسان های مشکل دار، دوست دارند که ضعف های دیگران افشا شود، تا عذرشان برای خطا کاری توجیه شود.»

هر که را باشد مزاج و طبع سست
می نخواهد هیچ کس را تندرست

دان که هر بدبخت خرمن سوخته
می نخواهد شمع کس افروخته

رو کمالی دست آور تا توهم
از کمال دیگران نفتی به غم

پاداش پرده پوشی
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «من ستر علی مؤمن یخافها، سترالله علیه سبعین عوره من عورات الدنیا والاخره. هر کس عیبی را از مؤمنی بپوشاند که از افشای آن می هراسد، خداوند هفتاد عیب از عیب های دنیا وآخرت او را می پوشاند.» و رسول خدا (ص) فرمود: «من ستر علی مؤمن خزیه فکانما احیا مؤوده من قبرها؛ هر کس مانع رسوایی مؤمنی شود، مانند این است که دختر زنده به گور شده ای را از قبر برهاند.»

راهکارهای حفظ آبرو

هر انسانی باید حرمت خود را پاس بدارد و به امید پرده پوشی دیگران، خویشتن را آماج تهمت و غیبت و سوءظن و تحقیر دیگران قرار ندهد. نمونه های زیر، دراین باره شایان اعتنا است:

– پرهیز از مواضع تهمت

امام صادق (ع) فرمود: «من دخل موضعا من مواضع التهمه فاتهم لا یلومن الا نفسه؛ هر کس به مکان تهمت خیز وارد شود و متهم شود، جز خودش، کسی
را شماتت نکند.»

– حفظ زبان

بی احتیاطی و بی مبالاتی و زیاده روی در سخن موجب تخریب آبرو و شخصیت انسان است. «اذا اراد الله بعبد خزیا اجری فضیحته علی لسانه؛ اگر خدا رسوایی کسی را بخواهد او را به وسیله زبانش مفتضح می کند.»
«ان السفله هو الذی لایبالی بما قال ولا ما قیل فیه؛ انسان بی شخصیت وپست کسی است که به پیامدهای گفتار خودش بی اعتنا است و به قضاوت های دیگران درباره خود اهمیت نمی دهد.»

– خودداری از شکوه و اظهار عجز

علی (ع) فرمود: رضی بالذل من کشف عن ضره؛ کسی که از مشکلات خویش پرده برداری کند، تن به خواری داده است.
صائب گوید:

اظهار عجز پیش ستم پیشگان خطاست
اشک کباب موجب طغیان آتش است.

و سعدی گوید:

مگو انده خویش با دشمنان
که «لاحول» گویند شادی کنان

-پرهیز از ستیزه

علی (ع) فرمود: «من ضن بعرضه فلیدع المراء؛ هر کس به حفظ آبروی خود علاقه دارد، باید جدال را فرو گذارد.»

– استفاده از دارایی.

امیرمؤمنان علی (ع) فرمود: «ان افضل الفعال صیانه العرض بالمال؛ بهترین کارها،حفظ آبرو به وسیله دارایی است.» در روایتی دیگر آمده است: «خیر اموالک ما وقی عرضک؛ بهترین اموال تو، آنهایی است که موجب آبرومندی تو شود.»
البته آبروداری به وسیله مال، نباید به اشرافی گری، اسراف، تکلف و تفاخر بینجامد.
منبع:نشریه بشارت- ش 77