تردیدی نیست که هرگز زمین از حجت و خلیفه ی الهی خالی نبوده و نخواهد بود. در این زمینه در قرآن آیات زیادی آمده که برخی از آنها را یادآور می شویم:
1.( و اذ قال ربک الملائکه انی جاعل فی الأرض خلیفه …) (1)
«هنگامی که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در زمین خلیفه ای خواهم گذاشت… .»
این خلیفه، تنها آدم (علیه السلام) نبوده، بلکه تا انسان ها هستند، خلیفه ی خدا در بین آنها خواهد بود.
2. (فکیف اذا جئنا من کل أمه بشهید و جئنا بک علی هؤلاء شهیدا) (2)
پس چگونه است [حالشان] آن گاه که از هر امتی گواهی گیریم و تو را بر آنها گواه آوریم؟!
یعنی از اول آفرینش انسان تا روزی که انسان در زمین ساکن است، در هر امتی شاهدی است که اعمال آن امت را مشاهده می کند. و تو ای پیامبر! شاهد و ناظر بر کار آن گواهان هستی.
3. (و اعلموا أنما غنمتم من شی ء فأن الله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل) (3)
بدانید که از هر چه سود بردید یک پنجم آن از آن خدا و رسول و یکی از خویشاوندان رسول و یتیمان و در راه ماندگان است.
توضیح این که: «ذی القربی» مفرد است و منظور آیه از «ذی القربی» امام معصوم است که در هر عصری وجود دارد و سهم او به سهم امام معروف است؛ بقیه را که به سهم سادات معروف است به یتیمان، بینوایان و در راه ماندگان سید می دهند.
4. (انما أنت منذر و لکل قوم هاد) (4)
( ای پیامبر!) تو فقط هشدار دهنده ای و برای هر قومی رهبری (امامی) است.
این آیه نیز بیانگر همان اصل مسلم امامت است که هر گروهی در هر عصری برای رسیدن به کمال انسانی نیازمند هدایتگری از جانب خدا هستند.
5. ( یوم ندعوا کل اناس بامامهم فمن أوتی کتابه بیمینه فأولئک یقرءون کتابهم و لا یظلمون فتیلا ) (5)
روزی را که هر گروهی را با پیشوایانشان فرامی خوانیم. پس هر کس کارنامه اش را به دست راستش دهند آنان که کارنامه ی خود را می خوانند و حتی به اندازه ی فتیل (6) هسته ی خرما به آنها ستم نمی شود.
در این آیه به صراحت بیان شده که همیشه امام و پیشوایی همراه انسانهاست که در قیامت با آن امام محشور می شوند.
6. (و اذ قال ابراهیم لأبیه و قومه اننی برآء مما تعبدون * الا الذی فطرنی فانه سیهدین * و جعلها کلمه باقیه فی عقبه لعلهم یرجعون ) (7)
«هنگامی که ابراهیم به عموی خود – که پدر می خواندش – و قومش گفت: «من واقعا از آنچه می پرستید بیزارم، مگر [از] آن کس که مرا پدید آورد؛ و او البته مرا راهنمایی خواهد کرد. » و او آن را سخنی، (8) در پی خود، جاویدان قرار داد. باشد که آنان [به توحید] بازگردند.
اکثر مفسرین کلمه ی «باقیه فی عقبه» را انسانی هدایتگر دانسته اند که به طور مستمر در بین انسانهاست و منادی توحید می باشد. او از نسل ابراهیم است و تا آخر دنیا خواهد بود.
7. (تنزل الملائکه و الروح فیها باذن ربهم من کل أمر* سلام هی حتی مطلع الفجر) (9)
در آن [شب قدر] فرشتگان با روح به فرمان پروردگارشان برای هر امری تا طلوع صبح (10) با امواج درود و (سلام) فرود می آیند.
نزول فرشتگان و روح (11) بر چه کسی است؟ و برای چه امری است؟ سلام بر چه کسی است ؟ صاحب لیله القدر کیست؟
در سوره دخان آمده است:
(فیها یفرق کل أمر حکیم) (12)
هر امر محکمی در این شب مشخص می شود.
یعنی امور مجمل از هم باز می شود. مثلا باید تا سال آینده هزار نفر در این شهر بمیرند در این شب نام های آنها مشخص می شود. در تفسیر نورالثقلین در 13 روایت نقل شده که صاحب این شب امام زمان (علیه السلام) است که فرشتگان بر او نازل می شوند و تا طلوع فجر موج درود و سلام بر آن حضرت است. (13)
حدیثی مشهور
«من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته جاهلیه » (14)
هر کس در حال که امام زمانش را نشناخته بمیرد مردن او مرگ جاهلیت است.
باز در حدیثی صحیح آمده است. حارث بن مغیره گوید: «به ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: آیا پیغمبر – صلی الله علیه و آله و سلم – فرموده است: کسی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است؟ فرمود : آری. پرسیدم : جاهلیت جهلاء ( نادانی مطلق) یا جاهلیتی که امامش را نشناخته است؟ فرمود: جاهلیت کفر و نفاق و ضلال.» (15)
در نقل دیگر است: چون حجاج بن یوسف وارد مکه شد و عبدالله بن زبیر را به دار کشید، عبدالله بن عمر شبانه پیش حجاج رفت و گفت: «دستت را بده تا با تو به نیابت از عبدالملک بیعت کنم که رسول خدا فرموده است: من مات و لم یعرف اما زمانه مات میته جاهلیه .» حجاج پای خود را به سوی او دراز کرد و گفت : «دستم مشغول است پایم را زیارت کن.» عبدالله گفت: «مرا استهزاء می کنی؟» حجاج گفت: «ای احمق، بنی عدی ! مگر علی بن ابی طالب امام زمانت نبود؟! چرا با او بیعت نکردی و امروز آمده ای حدیث «من مات و لم یعرف…» می خوانی؟ به خدا سوگند که به خاطر این حدیث نیامده ای، بلکه از ترس چوبه ی داری که عبدالله بن زبیر بالای آن است،
آمده ای . » (16)
محتوای حدیثی که مورد اتفاق شیعه و سنی است از دو حال بیرون نیست. یا باید آن را منطبق بر حکام و خلفایی از قبیل عبدالملک، منصور، هارون، مأمون و متوکل بدانیم، در حالی که می دانیم این حکام افردی ظالم و ستمگر بوده اند و خداوند هم می فرماید: ( لا ینال عهدی الظالمین ) (17) عهد من (امامت) به ظالمین نمی رسد.
یا باید بگوییم: منظور از امام زمان در این حدیث که می گوید: در هر دوره وجود دارد و شناختش لازم است، ائمه – علیهم السلام – هستند که مصداق آن هم اکنون مهدی (علیه السلام) ، فرزند امام حسن عسکری (علیه السلام) ، و این سخن با آیات و روایات نیز سازگار است.
پی نوشت :
1- بقره: 30.
2- نساء: 41.
3- انفال: 41.
4- رعد: 7.
5- اسراء 71.
6- درالمنجد آمده: به رشته ای که بین شکاف هسته ی خرماست «فتیل» گویند.
7- زخرف: 26-28.
8- مقصود از «کلمه باقیه» کلمه ای تکوینی یعنی انسان است.
9- قدر: 4-5.
10- واژه «الفجر» به حساب ابجد 314 می شود که حضرت مهدی علیه السلام و 313 نفر از یارانش 314 نفرند.
11- روح موجودی است برتر از همه ی فرشتگان که «روح اعظم» هم نامیده می شود و غیر از جبرئیل که «روح الامین» است میباشد.
12- دخان: 4.
13- رک: نور الثقلین 612/4 – 642
14- بحارالانوار 368/8
15- «مکیال المکارم» ج 1 ص 14.
16- نقل از کتاب «الکنی و الالقاب« : 363/1.
17- بقره : 124.
منبع: کتاب موعود امم