تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری
منبع:راسخون

این‌که خوردن سویا باعث سلامتی می‌شود به خوبی شناخته شده است، اما مطالعات خاصی که اخیراً انجام شده است، اثرات محافظتی سویا در بدن ما را نشان می‌دهد. مصرف سویا دارای تأثیراتی بر سلامت استخوان، کلسترول و قدرت عضلانی است. سویا به مبارزه با سرطان پروستات نیز کمک می‌کند. بخوانید تا بیشتر بدانید.
آیا می دانستید که هنری فورد در کارخانه دیربورن دی خود در میشیگان، یک ماشین سویایی طراحی کرد، کارخانه‌ای که قاب‌های پلاستیکی و تابلوهایی از ترکیب کنف، سویا، گندم و کتان می‌ساخته است.
امروزه سویا همه جا هست. زمانی که سویا توسط سربازان جنگ داخلی آمریکا به صورت قهوه و به عنوان جای گزینی برای دانه‌های کم یاب قهوه، دم شد، جورج واشنگتن کارور در سال 1904 در مؤسسه‌ی تاسکِگی، فواید آن را مطرح کرد. در دهه‌های 1940 و 1950، فرایندهای غذایی دریافتند که تنها با استفاده از روغن سویا در محصولات خود، پروتئین ارزشمند این ماده غذایی را هدر می‌دهند. بنا بر این یک کمپین بازار یابی و آگاهی سلامت برای ترویج محصولات سویا به عنوان منبعِ سالمی از پروتئین و فیبر برای گیاه خواران آغاز شد. سویا به عنوان یک غذای کامل با تمام پروتئین‌های مورد نیاز بدن انسان، معرفی شد. امروزه سویا در اشکال گوناگون و یا تقریباً در تمام غذاهای فرآوری شده استفاده می‌شود و تحقیق روی فواید سلامتی آن در مردان و زنان ادامه دارد که حقایق شگفت‌ آوری را پدید آورده است.

سویا، ایزو فلاون‌ها و مردان- خوب
سویا به عنوان “لوبیای شگفت انگیز” و “غذای معجزه آسا”، حاوی مواد مغذی لازم برای سالم نگه داشتن بدن انسان و سرشار از پروتئین است. هم چنین مطالعات انجام شده با گروه‌های کنترل بزرگ نشان داده است که سویا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های تهدید‌کننده‌ی زندگی را در مردان و زنان کاهش دهد. سویا حاوی ایزو فلاون‌ها است، یک استروژن گیاهی مانند ترکیباتی که زیر گروه فیتو استروژن‌ها قرار می‌گیرد. هر چند این ایزو فلاون‌ها در غلات، حبوبات و گندم یافت می‌شود اما بیشتر در سویا و محصولات سویایی متمرکز است. بعضی از فواید سلامتی سویا عبارت است از:
کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری: بین رژیم غذایی سرشار از پروتئین سویا و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، رابطه‌ی مثبتی وجود دارد. مشاهده شده است که احتمال ابتلا به مشکلات قلبی در مردان ژاپنی که روزانه تقریباً 50 گرم سویا مصرف می‌کنند نصف همتایان آمریکایی‌شان است که در روز کمتر از 5 گرم سویا استفاده می‌کنند. به طور کلی، بروز مشکلات قلبی در جنوب شرق آسیایی‌ها‌ کمتر از مردمی است که در نیم کره‌ی غربی زندگی می‌کنند و برخی محققین این موضوع را با جای گزینی منظم پروتئین سویا با پروتئین حیوانی مرتبط می‌دانند. حتی در ایالات متحده نیز، محققین توانستند با کنترل رژیم غذایی مردان و زنان به صورت رژیم سرشار از پروتئین سویا، سطح کلسترول بد یا LDL را در آنان کاهش دهند.
اثرات مصرف سویا در مردان
مطالعه‌ی انجام شده در بیمارستان عمومی ماساچوست
نشان می‌دهد که مصرف بیشتر غذاهای حاوی سویا و
ایزوفلاون‌های سویا با کاهش غلظت اسپرم مرتبط است.
جلو گیری از سرطان پروستات: مردم شرق نسبت به کسانی که در کشورهای غربی زندگی می‌کنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات هستند. این موضوع شدیداً با مصرف فیبر و پروتئین سویا به صورت مسری در بین مردم، مرتبط است. فرضیه این است که ترکیب جنیستین که یک فلاونون موجود در سویا است باعث کند شدن پیش رفت تومورها می‌شود.
سلامت استخوان‌ها: هر چند در نمونه‌های آزمایشی مورد تحقیق، کاهش میزان از دست دادن تراکم استخوانی مشاهده شده است اما هنوز هم پژوهش‌ها در این زمینه نا هم گون و متناقض است. مصرف شیر سویا در برخی نمونه‌های بررسی شده در مقایسه با شیر معمولی، پیش رفت پوکی استخوان را نشان می‌دهد.
مفید برای دستگاه گوارش: سرطان روده‌ی بزرگ نیز از علل عمده‌ی مرگ ‌و‌ میر در مردان است، اگر چه هیچ مدرک انکار نا پذیری وجود ندارد، اما بعضی از مطالعات نشان داده است که سویا در حفظ سلامت سیستم گوارشی کمک می‌کند و خطر سرطان روده‌ی بزرگ را کاهش می‌دهد.
کمک به مغز: مطالعات نشان داده است که مکمل‌های غذایی پروتئین سویا می‌تواند توانایی شناختیِ افراد زیر 65 سال را به بود بخشد.
با فوایدی از این دست، در واقع سویا می‌تواند به عنوان غذای زندگی تلقی شود. با این حال، همان‌ طور که خواهیم دید، همه چیزِ سویا خوب نیست.

آیا سویا می‌تواند برای مردان مضر باشد؟
تأثیر کلی ایزو فلاون‌ها در کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، LDL یا کلسترول بد، پوکی استخوان یا حتی سرطان سینه و پروستات، به صورت بی برو بر گرد ثابت نشده است. نگرانی که در این جا برای مردان وجود دارد، احتمال افزایش سطح استروژن آن‌ها در نتیجه‌ی مصرف مقدار زیاد سویا است. در سال 1999، FDA آمریکا، ظرفیت تأییده شده‌ی مزیت سلامتی محصولات حاوی حداقل 5ر6 گرم سویا را در مقاله‌ای به نام خود ذکر کرد، این امر ترقی بزرگی برای صنعت غذایی سویا بود. محصولاتی مانند شیر سویا، کره و غلات شروع به پرکردن قفسه‌های سوپر مارکت نمودند. با ترغیب مردان به تغییر الگوی غذا خوردن، کنار گذاشتن گوشت سنتی، تخم مرغ و شیر صبحانه با جای گزین‌های سویا، رژیم غذایی سویا در اواخر دهه‌ی 90 مورد پسند واقع شد. با این حال، تحقیقات اخیر نشان داده است که سویا می‌تواند دارای بعضی اثرات منفی نیز باشد:
عدم تعادل هورمونی: مصرف بیش از حد محصولات سویا مانند شیر سویا باعث تغییرات هورمونی در مردان می‌شود، استروژن آن‌ها فراتر از میزان استروژن زنان سالم، افزایش می‌یابد. این عامل منجربه رشد غدد شیری یا بزرگی سینه‌ها در مردان همراه با کاهش غریزه‌ی جنسی و ریزش مو می شود. دو باره در اینجا تناقض وجود دارد، آزمایش‌ها هیچ خطری را به دلیل مصرف سویا نشان نمی‌دهد اما مواردی در زندگی واقعی وجود دارد که غیر از این را ثابت می‌کند.
حساسیت‌ها نسبت به سویا: در سویا 15 نوع پروتئین یافت شده است، یکی از آن‌ها لسیتین سویا، عنصر مشترک، است که می‌تواند آغازگر واکنش‌های حساسیت زا باشد. دانشمندان هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث ایجاد حساسیت به سویا می‌شود اما کودکانی که علائم حساسیت‌ به سویا را نشان می‌دهند معمولاً ایمنی‌شان در سن 10 سالگی توسعه می‌یابد. با این حال، حساسیت نسبت به سویا، بزرگ سالان از هر دو جنس را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و در موارد اندکی می‌تواند شدید باشد.
مواد سرطان ‌زای مشکوک: آزمایش‌های انجام شده روی موش‌ها نشان داده است که سویای خام می‌تواند باعث سرطان شود اما این آزمایش‌ها روی انسان تکرار نشده است، و داده‌های کافی برای ایجاد ارتباط بین آن‌ها نیز وجود ندارد. اگر چه ایزو فلاون‌های یافت شده در سویا نشان داده‌اند که ضد سرطانی هستند، اما هنوز پزشکان، مصرف مکمل‌های سویا را برای کاهش خطر ابتلا به سرطان توصیه نمی‌کنند.
فرمول مبتنی بر سویا برای تغذیه‌ی نوزاد بر اساس نوزاد: فرمول سویا نیز یکی از بهترین روش‌ها برای تأمین کل پروتئینِ نوزاد و اضافه شدن به برنامه‌ی منظم شیر مادر است که ترویج می‌شود. تحقیقات اخیر ثابت کرده است که شیر سویا و تمام شیرها از نظر میزان پروتئین برابر هستند. علاوه بر آن، محصولات سویایی حاوی پروتئین‌هایی هستند که به عنوان در پوشی برای آزاد سازی مواد مغذی مانند ویتامین B12 عمل می‌کنند. پروتئین‌های مورد نیاز برای آزاد سازی چنین مواد مغذیِ حیاتی، ترایپسین نام دارند و”ضد مغذی‌ها” به عنوان باز دارندگان ترایپسین، از هضم پروتئین‌ها جلو گیری می‌کنند. ضد مغذی‌ها فقط از طریق عملیات گرمایی گسترده تا حدی قابل حذف خواهند بود. در حال حاضر مطالعات نشان می‌دهند که نوزادان پسری که به طور انحصاری با شیر سویا پرورش می‌یابند، معادل این است که 5 قرص کنترل باروری در روز دریافت می‌کنند که بر رشد اندام‌های جنسی و تستوسترون مؤثر است.
سویا و محصولات مبتنی بر سویا در پرتو تحقیقات جدید، به یک شمشیر دو لبه تبدیل شده است: تبلیغات که سویا را در صدر لیست غذاهای سالم نشان می‌دهد، و دانشمندان که به دقت به دنبال فواید ادعا شده و اثرات بیماری زای سویا هستند. ثابت شده است که سویا می‌تواند مفید باشد اما باید مصرف آن محدود شده و مصرف‌کنندگان از این که قربانیان رژیم غذاییِ مد شده باشند، جلو گیری کنند که در دراز مدت بیش از این که خوب باشد، زیان ‌آور است.
هم چنین باید تحقیقات گسترده با جمعیت‌های بزرگتر و گروه‌های کنترل انجام شود تا جنبه‌های دراز مدت مصرف سویا مطالعه شود. این مطالعات باید بی ‌طرفانه بوده و توسط افرادی انجام شود که هیچ وابستگی به صنعت سویا نداشته باشند.