آیاتی از قرآن در شأن حضرت زهرا سلام الله علیها
1- «وَ آتِ ذَالقُرْبی حَقَّهُ وَالمِسْکِینَ وابْنَ السَّبِیلِ وَلا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً»

«و حق خویشاوندان و مسکین و در راه مانده را ادا کن و هیچ اسرافکاری مکن»[1]

تأویل ذی‌القربی، حضرت فاطمه زهرا «علیها السلام» است. [2]

2- «وَ أْمُرْ اَهْلَکَ بِالصَّلوهِ واصْطَبِرْ عَلَیْها….»

«(ای پیامبر!) کسان خود را به نماز فرمان ده و بر آن شکیبایی کن» [3]

تأویل اهلک، حضرت امیرالمؤمنین علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام است. [4]

3-«… وَ هُمْ فِیما اشْتَهَتْ اَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ»

«و آنان در بهشتی که هر چه بخواهند برایشان آماده است جاودانه‌اند» [5]

تأویل هم… حضرت فاطمه زهرا «علیها السلام» و فرزندان و شیعیان و دوستان اوست. [6]

4-« اَلَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ….»

«آنان که خدا را ایستاده و نشسته و به پهلو خفته یاد می‌کنند» [7]

تأویل الذین…، حضرت امیرالمؤمنین علی و فاطمه علیهما السلام است. [8]

5- «اِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»

«همانا خدا می‌خواهد تا پلیدی را از شما اهل‌بیت دور گرداند و شما را کاملاً پاک نماید» [9]

تأویل اهل‌البیت، حضرت محمد «صلی الله علیه وآله» و حضرت امیرالمؤمنین علی و فاطمه و حسن و حسین‌«علیهم السلام »است. [10]

6- «یا اَیُّهَاالَّذِینَ امَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکرْاً کَثِیراً»

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید خدا را فراوان یاد کنید» [11]

تأویل ذکرا کثیرا، تسبیحات حضرت فاطمه زهرا «علیها السلام» است. [12]

7- «اهدنا الصراط المستقیم» [13]

عن جابربن عبدالله قال: قال رسول الله «صلی الله علیه وآله»: إِنَّ اللَّه جَعَل علیّاً و زوجته و ابنائَه حُجَج‌اللَّهِ عَلی خَلْقِهِ، و هم ابواب العلم فی أمَّتی، مَنِ‌اهْتَدی بِهم هُدِیَ إِلی صِراطٍ مُستقیمٍ.

جابربن عبدالله از رسول خدا نقل کرده است که حضرت فرمود:همانا خداوند متعال، علی و همسر و دو پسرش را از حجتهای خود برآفریدگانش قرار داده است، و آنان دریای دانش در امت من می‌باشند. هر کس به وسیله آنان هدایت یابد، به راه راست هدایت یافته است.

8. «فَتَلَقّی ادَمُ مِن رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوابُ الرَّحِیم»[14] «پس آدم از پروردگار خویش سخنانى دریافت کرد [و توبه نمود] پس خدا توبه‌اش را پذیرفت، حقا که او توبه‌پذیر مهربان است»

عَن ابنِ عَباس قال سَأَلت رسولَ اللَّهِ «صلی الله علیه وآله» عَن الکلماتِ الَّتی تَلقَّاها ادَمُ مِن رَبِّه فَتاب علیه، قال:سَأَل بِحقِّ مُحمد و علیٍّ و فاطمهَ والحسنِ والحسین إِلاَّ تُبت علیّ، فتاب علیه.

از ابن‌عباس روایت است که از رسول خدا درباره کلماتی که آدم از پروردگارش دریافت نمود و خداوند توبه او را پذیرفت، پرسیدم. فرمود: از خداوند به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین درخواست کرد که توبه او را بپذیرد و خداوند هم پذیرفت. [15]

9- «فَقُلْ تَعالَوا نَدْعُ اَبْناءَنا وَ اَبْنائَکُمْ وَ نِسائَنا و نِسائَکُمْ…» [16]

«بگو بیایید ما و شما بخوانیم فرزندان و زنان و نفوس خود را…»

عن ابن سعید رضی الله عنه: لما نزلت هذه الایه، دعا رسول الله «صلی الله علیه وآله» علیا و فاطمه و حسنا و حسینا و قال:اَللَّهُمَّ هؤُلاءِ اَهْلِی.

از ابوسعید روایت شده است: هنگامی که این آیه نازل شد، رسول خدا «صلی الله علیه وآله» علی و فاطمه و حسنین را نزد خود فرا خوانده عرض کرد:خداوندا! اینان اهل‌بیت من می‌باشند. [17]

10- «اَلَمْ تَرَکَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً کَلِمَهً طَیِّبَهً کَشَجَرَهٍ طَیِّبَهٍ…» [18]

«آیا ندیدى خدا چگونه مثل زده است؟ گفتار و اعتقاد پاکیزه مانند درختى پاک است که ریشه‌اش استوار و شاخه‌اش در آسمان است»

عن رسول الله «صلی الله علیه وآله» یقول:أَنَا شَجَرَهٌ وَ فاطمهُ فَرعُها، وَ علیٌّ لِقاحُها وَ حسنٌ و حُسینٌ ثَمَرُها، وَ مُحِبِّیهم مِن أُمَّتی أَوراقُها. ثم قال: هُم فِی جَنَّهِ عَدْنٍ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالحَقِّ.

«رسول خدا فرمود: من شجره هستم و فاطمه شاخه آن، علی عامل باروری آن، حسن و حسین میوه، و دوستداران آنان از امتم برگهای آن درخت می‌باشند. و سپس فرمود: سوگند به آن کسی که مرا به راستی برگزید، آنان در بهشت جاودان می‌باشند» [19]

11- «اُولئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ یَبْتَغُونَ إِلی رَبِّهِمُ الوَسیِلَهَ» [20]

«آن کسانى را که ایشان مى‌خوانند [مانند ملائکه و غیره‌] خود به سوى خدایشان وسیله مى‌جویند …»

عکرمه می‌گوید: آنان پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام می‌باشند. [21]

12- «إنِّی جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِما صَبَرُوا إِنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ» [22]

«من امروز آنها را براى این که صبر کردند پاداششان دادم، که بى‌تردید ایشان‌اند رستگاران»

عبدالله بن مسعود گوید: یعنی پاداش می‌دهم آنان را امروز به بهشت به خاطر بردباری و صبر علی‌بن ابی‌طالب، فاطمه و حسن و حسین در دنیا بر دستورات الهی و بر گرسنگی و تهیدستی و به خاطر صبر در مقابل گناهان (مردم) و بر بلا و آزمایش خداوند در دنیا؛ همانا آنان رستگاران و رهایی یافتگان از حساب می‌باشند. [23]

13- «کَمِشْکاهٍ فِیها مِصْباحٌ، اَلمِصْباحُ فِی زُجاجَهٍ…» [24]

«مثل نور او (خصلت ایمان و هدایت) چون چراغدانى است که در آن چراغى و آن چراغ در شیشه‌اى است»

«عن علی‌بن جعفر قال: سَألتُ اَباالحَسَن «علیه السلام» عَن قولِ اللَّهِ عَزَّوَ جَلَّ کَمِشْکاهٍ فِیها مِصْباحٌ قالَ:اَلمِشکاهُ فاطِمهُ، والمِصْباحُ الحَسَنُ، وَالحُسَیْنُ الزُجاجَه کَأَنَّها کَوْکَبُ دُرِّیٌّ قالَ: کانَتْ فاطِمهُ کوکباً دُریّاً مِن نِساءِ العالَمینَ یُوقَدُ مِنْ شَجَرَهٍ مُبارکهٍ اَلشَّجَرَهُ المبارکَهُ ابراهِیم لا شَرقیهٍ وَ لا غربیهٍ لایَهودیهٍ وَلانصرانیهٍ یَکاد زَیتُها یُضی‌ءُ قال یَکادُ العِلْمُ أَنْ یَنْطَلِقَ مِنْها وَلَو لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ، نُورٌ عَلی نُورٍ قال: فیها اِمامٌ بَعدَ اِمامٍ یَهْدِی اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ یَشاءُ قال یَهدِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِوِلایَتِنا مَنْ یَشاءُ»

«از علی‌بن جعفر روایت است که از حضرت موسی‌بن جعفر «علیه السلام» درباره این آیه پرسیدم، فرمود:مقصود از مشکاه فاطمه، و مصباح حسن و زجاجه حسین است. کوکب دری فاطمه است که در بین زنان جهانیان ستاره‌ای درخشان می‌باشد. شجره مبارکه ابراهیم است که نه شرقی است و نه غربی، نه یهودی است و نه نصرانی، روغن چراغ آن‌که نور می‌دهد علم است که از آن ظاهر می‌شود و بدان سخن می‌گوید، و مقصود از نُورٌ عَلی نُورٍ در وجود حضرت فاطمه امامانی هستند که یکی پس از دیگری می‌آیند، خداوند به نورش هر که را بخواهد هدایت می‌کند، یعنی به ولایت ما هدایت می‌کند» [25]

آیه تطهیر
اصل پاکی و طهارت یکی از اصول برجسته تربیتی در مکتب اسلام است در آیین تربیتی اسلام توصیه می‌شود طهارت ظاهر و باطن در زندگی فردی و اجتماعی مراعات گردد و آنچه پایه اساسی شخصیت افراد بر آن پایه‌گذاری می‌شود قلب سلیم، نفس مهذب و روح تزکیه شده و خالص از شوائب مختلف است.

طهارت آن چنان با اهمیت و مورد نظر شارع مقدس اسلام است که آنرا به عنوان برترین مدال افتخار و عالی‌ترین امتیاز، اختصاص به خاندان رسول الله، علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام داده است. آیه تطهیر از جمله آیاتی است که می‌تواند معرّف شخصیت حضرت زهرا«علیها السلام» باشد. ما نیز باید بکوشیم با استفاده از اصل تطهیر همچون سلمان محمّدی خود را به خاندان رسول‌الله صلی الله علیه وآله» نزدیک و اهل آن خانه گردانیم.

«اِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَّهِرَکُمْ تَطْهیراً»[26]

«خداوند اراده کرده است که شما اهل‌بیت را پاک و پاکیزه گرداند و از بدی‌ها دور سازد»

تحقیقات پردامنه و دقیقی که مفسرین و محدثین و دانشمندان علوم و معارف اسلامی در کتابهای مبسوط اعتقادی و ایدئولوژیکی و براساس اسناد و مآخذ معتبر انجام داده‌اند، نشان می‌دهد که هدف و منظور آیه شریفه از اهل‌بیت همانا پنج تن از یاران کساء از دودمان عترت و رسالت است. یعنی همان پنج اختر تابان، پنج منبع نور و منشاء فیض، که مرکّب از رسول خدا«صلی الله علیه وآله»، علی بن ابیطالب و فاطمه و حسن و حسین‌«علیهم السلام» بوده‌اند ولاغیر.

نگاهی به مآثر و مآخذ معروف و معتبر از علمای نام‌آور خاصه و عامه، نکات مهمی را در این زمینه روشن می‌سازد. از جمله جلال‌الدین سیوطی در تفسیر معروف الدرالمنثور، در تفسیر و توجیه این آیه شریفه بیش از 20 حدیث از راههای مختلف وارد ساخته است که اثبات می‌کند منظور از اهل‌بیت همان پنج بزرگوار از اهل کساء هستند.

و نیز ابن جریر طبری بیش از 15 حدیث در ابیاء آورده است که هدف و مراد آیه مزبور را از اهل‌بیت به همان پنج تن بزرگوار اختصاص می‌دهد. همان افرادی که تحت کساء زیرپوش خاص و پرفیض و پربرکت رسالت قرار داشتند و عنوان پرشکوه و جاودانه پنج تن در تاریخ اسلام و تاریخ معنویت بشری، مخصوص آنها است. در همان روزی که آن پنج بزرگوار، اجتماع نورانی یاران کساء را تشکیل داده بودند، پیامبر اسلام «صلی الله علیه وآله» دست به دعا برداشت و به درگاه خداوند متعال عرض کرد: خداوندا، اینان اهل‌بیت من هستند؛ بدی را از آنان دور ساز و آنان را پاک و پاکیزه بدار.

البته این دعا به همان یک روز و همان یکبار محدود نشد، بلکه پیامبر اکرم «صلی الله علیه وآله» از آن پس بارها این دعا را تکرار می‌فرمود، و این درخواست پیامبرانه را در برابر خداوند و درگاه باریتعالی ادامه می‌داد.

ام‌سلمه یکی از همسران بافضیلت رسول خدا«صلی الله علیه وآله»، به استناد کتب و تواریخ معتبری که مورد توجه عموم علماء و محققین اسلامی قرار دارد، در این باره می‌گوید:

اجتماع این پنج تن نورانی و بزرگوار در خانه من بود. وقتی آن روز، دعای رسول خدا را درباره اهل بیت رسالت شنیدم، در محضر مقدس پیامبر عرض کردم که من هم از اهل‌بیت هستم آیا دعای رسول الله شامل من نیز می‌شود؟ رسول خدا در پاسخ من عبای خود را بر سر یاران کساء کشید و بالحنی محکم و استوار، که جای کمترین تعللی را باقی نمی‌گذاشت فرمود: ای ام‌سلمه، البته تو در مسیر حق هستی اما خدا گواه است مشمول اهل‌بیت نیستی.

بلی، احادیث و اخبار فراوانی در این باره، از طریق اهل‌بیت عصمت و طهارت و رسالت وارد شده است که از طرفی نشان می‌دهد شایستگی اهل‌بیت بودن تنها به آن بزرگواران اختصاص دارد، و از طرفی هم سایر اعضاء خانواده و وابستگان پیامبر، حتی همسران رسول خدا را که از جمله نزدیکترین افراد به آن حضرت و به عبارتی شریک زندگی‌اش بوده‌اند، از شمول اهل‌بیت بودن به معنای الهی و آسمانی‌اش که منظور و مراد آیه شریفه بوده برکنار و طرد می‌کند.

محدثین بزرگ و نامداری از برادران اهل سنت نیز، در حد تواتر، روایاتی در این‌باره نقل کرده‌اند که نمونه‌هایی از آنها، در بخش آتی کتاب حاضر ذکر خواهد شد. در این روایات آمده است که پس از نزول آیه شریفه بر قلب مبارک پیامبر اسلام صبحگاهان که آن حضرت از خانه بیرون می‌آمد، بهنگام عبور از مقابل خانه فاطمه علیها السلام» به صدای بلند اهل آن خانه را فرا می‌خواند و می‌فرمود:

«اَلصَّلوهَ! اَلصَّلوهَ! اَهْلَ الْبَیْت، اِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ الْبَیْت وَ یُطَّهِرَکُمْ تَطْهیراً….»

«نماز، نماز،!… خاندان رسالت خداوند اراده کرده است که شما را پاک و پاکیزه گرداند و از بدی‌ها و پلیدیها دور سازد….»

این عمل رسول الله «صلی الله علیه وآله» و تکرار عبارات مزبور از شش ماه الی هشت یا نه ماه (با توجه به اختلاف در روایات) ادامه داشته و در طول این مدت، همه روزه بهنگام سحرگاهان، این عمل و بیان همین کلمات از سوی ایشان انجام و تکرار می‌شده است. [27]

آیه مباهله
مقام و جلالت و منزلت حضرت صدیقه زهرا«علیها السلام» در جای جای قرآن قابل مشاهده است. در حساسترین و بحرانی‌ترین مراحل تاریخ صدر اسلام وجود مقدس فاطمه و علی‌علیهما السلام با ظهور نور وجودشان خنثی کننده توطئه دشمنان و عزّت‌بخش اسلام و موسس اسلام پیامبر عظیم‌الشأن اسلام بودند. از جمله در یکی از سرنوشت سازترین ماجراهای صدر اسلام یعنی ماجرای مباهله حضور شکوهمند فاطمه «علیها السلام» مشکل‌گشا و فصل‌الخطاب شد:

«فَمَنْ حاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ اَبْناءَنا وَ اَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ اَنْفُسَنا وَ اَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ»[28] «هر آن کس که با تو محاجّه نماید، بگو که بیایید همگی، فرزندان و زنان و خویشان خود را بخواهیم، سپس مباهله کنیم و لعنت خداوند را بر دروغگویان قرار دهیم….»

این آیه شریفه که در یکی از لحظات بسیار حساس و تاریخی صدر اسلام نازل شده، ناظر بر یکی از ماجراهای بسیار مهم است.

آری وقتی مسأله دعوت نبوی و مقابله سران ادیان دیگر با آن حضرت بالا گرفت و کار بجایی رسید که آنان رسول اکرم را دروغگو قلمداد کردند، با نزول این آیه شریفه، مرحله یک امتحان سخت و دشوار پیش آمد. قرار شد هر دو طرف با خانواده و فرزندان و خویشاوندان خود در برابر یکدیگر صف‌آرایی کرده و به مباهله پردازند. (یعنی هر کدام، لعنت خدا و نفرین و عذاب الهی را برای کسی‌که در ادعای خود دروغگو است خواهان شوند.)

در اینجا فاطمه زهرا«علیها السلام» به تصدیق اهل قبله و اجماع و عموم مسلمین و محدثین عامه و خاصه، حتی خوارج و منافقان، مورد شمول این آیه شریفه است. زیرا با توجه به اینکه در آیه شریفه مزبور آمده است که هریک از شما زنان و فرزندان خود را بخواهید، پیامبر اسلام از میان زنان جز فاطمه «علیها السلام» جگر گوشه خود، و از فرزندان جز حسن و حسین‌«علیهما السلام» و از خویشاوندان جز علی‌بن ابیطالب «علیه السلام» را که برای او همانند هارون نسبت به موسی بود، هیچکس دیگری را نخواست و فقط با همین گروه اندک به‌راه افتاد تا برای مباهله برود در مقابل صف مخالفین بایستد.

در اینجا پیامبر اسلام با جمع این گروه کوچک و نورانی، در سال دهم هجری برای مباهله با کشیشان و رؤسای مسیحیت آن روز حرکت کرد. از طرفی، گروه مقابل که متشکل از رؤسای کلیساها، اسقف‌های اعظم و رئیس مذهبی ملت نصاری و جمع دیگری بودند که جمعاً 14 نفر بودند که خود را برای مباهله آماده ساخته بودند. اما همینکه اسقف نجران، رئیس آن گروه، چشمش به این‌کاروان نور و قدسی افتاد، ناگهان درونش منقلب شد و با اشاره به یاران خود گفت:

ای گروه نصاری، من گروه نورانی و سیماهای الهی را درحال حرکت می‌بینم که اگر دعا کنند که خداوند کوهها را از محل خود تکان دهد، خداوند دعایشان را مستجاب خواهد کرد. هرگز با چنین گروهی مباهله نکنید که به هلاکت خواهید رسید و در روی زمین نصرانی باقی نخواهد ماند.

گرچه آن مباهله انجام نشد ولی نزول آیه شریفه و نوع این دعوت و خصوصیت انتخاب پیامبر آشکار می‌سازد که رسول بزرگوار، نسبت به دعای افرادی که از خانواده‌اش برگزیده بود و نسبت به آمین گفتن آنها و استجابت دعایشان از طرف خدا اطمینان و اعتماد کامل می‌ورزید. به سخن دیگر پیامبر یقین داشت که آنان افراد شایسته آستان الهی و خدمتگزاران و معتقدین واقعی آیین الهی اسلام بوده و هستند و عالیترین نمونه‌های تربیتی اسلام به‌شمار می‌روند.

پینوشتها
[1] اسراء/ 26.
[2] وسائل الشیعه/ ج 6/ ص 366.
[3] طه/ 132.
[4] وسائل الشیعه/ ج 8/ ص 448.
[5] انبیاء/ 102.
[6] بحارالانوار/ ج 43/ ص 63.
[7] آل‌عمران/ 191.
[8] تفسیر نورالثقلین/ ج 1/ ص 424،423.
[9] احزاب/ 33.
[10] تفسیر صافی/ ج 2/ ص 351.
[11] احزاب/ 41.
[12] وسائل الشیعه/ ج 4/ ص 1022.
[13] فاتحه/ 6.
[14] بقره/ 37.
[15] فاطمهالزهرا«علیها السلام» بهجه قلب المصطفی/ ص 31،30.
[16] آل عمران/ 61.
[17] فاطمهالزهرا«علیها السلام» بهجه قلب المصطفی/ ص 31،30.
[18] ابراهیم/ 24.
[19] فاطمهالزهرا«علیها السلام» بهجه القلب المصطفی/ ص 31،30.
[20] اسرا/ 57.
[21] فاطمهالزهرا«علیها السلام» بهجه قلب المصطفی/ ص 31.
[22] مؤمنون/ 111.
[23] فاطمه الزهرا«علیها السلام» بهجه قلب المصطفی/ ص 31.
[24] نور/ 35.
[25] فاطمه زهرا «علیها السلام» بهجه قلب المصطفی/ ص 31،29.
[26] احزاب/ 33.
[27] صدیقه طاهره بانوی بزرگ اسلام/ عقیقی بخشایشی/ ص 142.
[28] آیه مباهله/ آل‌عمران/ 61.

منبع: سایت اهل بیت علیهم السلام