نویسنده:آیت الله ابراهیم امینی
الف : وظائف بانوان
شوهردارى
شوهردارى یعنى مواظبت و نگهدارى شوهر. شوهردارى کار سهل و آسانى نیست که از هر زن بىلیاقت و نادانى ساخته باشد، بلکه کاردانى وذوق و سلیقه و زیرکى مخصوص لازم دارد، زنیکه بخواهد شوهردارى کند باید دل او را بدست آورد،اسباب رضایت خاطرش را فراهم سازد.مواظباخلاق و رفتارش باشد، به کارهاى نیک تشویقش کند،از کارهاى بدنگهداریشکند،مواظب بهداشت و حفظ الصحه و تغذیه او باشد.سعى کنداو را به صورت یک شوهرآبرومند و محبوب و مهربان در آورد تا براى خانوادهاش بهترین سرپرست و براى فرزندانش بهترین پدر و مربى باشد. خداوند حکیم قدرت فوق العادهاى به زن عطا فرموده است. سعادت و خوشبختى خانواده در دست اوست ، بدبختى خانواده نیزدر دست اوست.
زن میتواند خانه را به صورت بهشت برین در آورد، و میتواند بهصورت جهنم سوزانى تبدیلش سازد، میتواند شوهرش را به اوج ترقىبرساند و میتواند به خاک سیاهش بنشاند.زن اگر به فن شوهردارى آشنا باشد و وظائفى را که خدا برایش مقرر فرموده انجام دهد میتواند ازیک مرد عادى بلکه از یک مرد بىعرضه و بىلیاقتیک شوهر لائق و آبرومند بسازد. یکى ازدانشمندان مینویسد: زن قدرت عجیبى دارد، مثل قضا وقدر است ، هر چه بخواهد همانست.( در آغوش خوشبختى ص 142 )
اسمایلز میگوید : اگر زن با تقوى و خوش خلق و کدبانویى در خانهمحقر و فقیرى باشد آن خانه را محل آسایش و فضیلت و خوشبختىمیسازد.
ناپلئون میگوید:اگر میخواهید اندازه تمدن و پیشرفت ملتى رابدانید به زنان آن ملتبنگرید.
بالزاک میگوید: خانه بىزن عفیف ، قبرستان است.
شوهردارى به قدرى در نظر اسلام اهمیت داشته که آنرا در ردیف جهاد در راه خدا قرار داده، حضرت على (علیه السلام) میفرماید: جهاد زن به ایناست که خوب شوهردارى کند. ( بحار الانوار ج 103 ص 252)
با توجه به اینکه جهاد در راه خدا براىترقى و عظمت اسلام و دفاع از کشورهاى اسلامى و اجراى عدالتاجتماعى بزرگترین عبادت است ارزش شوهردارى معلوم میشود.
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: هر زنیکه بمیرد در حالیکه شوهرشراضى باشد داخل بهشت میشود.( محجه البیضاء ج 2 ص 70 ) رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: زن نمیتواند حق خدا را ادا کند مگر اینکهحق شوهرش را ادا کند.( مستدرک ج 2 ص 552)
محبت:
همه مردم تشنه دوستى و محبتند.دوست دارند محبوب دیگرانباشند.دل انسان به محبت زنده است.کسیکه بداند محبوب کسى نیستخودش را بیکس و تنها میشمارد.همیشه پژمرده و افسرده است.خانممحترم ، شوهر شما نیز از این احساس غریزى خالى نیست.او هم تشنهعشق و محبت است. قبلا از محبتهاى بىشائبه پدر و مادر برخوردار بوداما از آنهنگام که پیمان زناشویى بستید خودش را در اختیار تو قرار داد. انتظار دارد محبتهاى آنها را جبران کنى و از صمیم قلب دوستش بدارى.
شکسپیر میگوید: چیزیکه در زن قلب مرا تسخیر میکند مهربانىاوست نه روى زیبایش. من زنى را بیشتر دوست دارم که مهربانتر باشد.
خداوند بزرگ در قرآن شریف به محبت و علاقهایکه در بین زن وشوهر وجود دارد اشاره فرموده آنرا یکى از آیات قدرت خویش شمرده میفرماید:
یکى از آیات خدا اینست که همسرانى برایتان آفریده تا بدانها آرامش پیدا کنید و میان شمادوستى و مهربانى نهاد. (سوره روم:21)
حضرت رضا علیه السلام فرمود: بعض زنها براى شوهرشان بهترین غنیمت هستند: زنانیکه به شوهرشان اظهار عشق و محبت کنند. (مستدرک ج 2 ص 532)
پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: بهترین زنان شما ، زنهایىهستند که داراى عشق ومحبت باشند. (بحار ج 103 ص 235) امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى کسى را دوست دارى به او خبر بده. (بحار ج 74 ص 181)
احترام شوهر
هر کسى به شخصیتخویش علاقهمند است.خودش را دوستدارد.دلش میخواهد دیگران به شخصیت او احترام بگذارند.هر کسشخصیت او را محترم بشمارد محبوبش واقع میشود. ازتوهین کنندگانمتنفر است.خانم محترم حب ذات و علاقه به احترام یک امر غریزى است لیکن همه کس حاضر نیست احساس درونى شوهر شما را اشباع کند و بهوى احترام بگذارد. در خارج منزل با صدها افراد گوناگون و بىادب برخورد میکند و بسا اوقات مورد توهین قرار میگیرد.و به شخصیتش لطمه وارد میشود.از شما که یار و غمخوارش هستیدانتظار دارد اقلا در خانهاحترامش کنید و شخصیت تحقیر شدهاش را زنده گردانید. بزرگداشت او شما را کوچک نمیکند لیکن به او نیرو و توانایى مىبخشد و براى کوشش وفعالیت آمادهاش میگرداند. خانم گرامى به شوهرت سلام کن. همیشه بالفظ شما او را مخاطب قرار بده. موقع سخن گفتن کلامش را قطع نکن. جلو پایش برخیز و به او احترام کن.با ادب حرف بزن. بر سرش داد نزن. اگر با هم به مجلسى میروید او را مقدم بدار. او را با اسم صدا نزن بلکه بانام فامیل و لقب مخاطب قرار بده. در حضور دیگران از او تجلیل و تعریفکن. به فرزندانت سفارش کن از پدرشان احترام کنند. و اگر بىادبى کردند توبیخشان کن. در حضور مهمانها نیز احترام شب گذار و باندازه آنها بلکهزیادتر از او پذیرایى کن. مبادا در مجلس مهمانى وجود شوهرت را نادیده بگیرى و تمام توجهت به مهمانها معطوف باشد. وقتى درب منزل را میزند سعى کن خودت درب را باز نموده با لب خندان و چهره باز به استقبالش بروى. آیا میدانى همین عمل کوچک چه اثر نیکویى در روح شوهرتخواهد گذاشت؟ شاید در خارج منزل با دهها مشکل مواجه بوده و با روح پژمرده وارد منزل شود.استقبال کردن شما با لب خندان روح تازهاى درکالبد خسته او دمیده دلش را آرامش میدهد. ممکن استخانمها از اینسخن تعجب نموده بگویند: چه پیشنهاد عجیبى! زن باستقبال شوهر برود وخوش آمد بگوید! شخص بیگانه وغریبى نیست تا احتیاجى باستقبال وخوش آمد داشته باشد.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: وظیفه زن این است که تادرب خانه به پیشواز شوهرش برود و به وى خوش آمد بگوید. (مستدرک ج 3 ص 551)
امام صادق علیه السلام فرمود: هر زنى که از شوهرش احترام کند وآزارش نرساند خوشبخت و سعادتمند خواهد بود. (بحار ج 103 ص 253)
پیغمبر اسلام فرمود: زن موظف است براى شوهرش طشت و حولهحاضر کند و دستهایش را بشوید. (مستدرک ج 2 ص 551)
خوش اخلاق باش
کسیکه خوش اخلاق باشد، با مردم خوشرفتارى کند، با لب خندان سخن بگوید، در مقابل حوادث و مشکلات بردبار باشد، محبوب همه است،دوستانش زیادند ، همه دوست دارند با او معاشرت و رفت و آمد کنند، عزیز و محترم است، به ضعف اعصاب و بیماریهاى روانى مبتلا نمیشود ، بر مشکلات و دشواریهاى زندگى پیروز میگردد ، از زندگى لذت میبرد ، و برمعاشرانش خوش میگذرد.
امام صادق علیه السلام فرمود: «هیچ زندگانى گواراتر از خوشاخلاقى نیست.» (بحار ج 71 ص 389)
اما کسیکه بد اخلاق باشد، با صورت درهم کشیده با مردم ملاقاتکند، در مقابل حوادث و ناملایمات داد و فریادش بلند شود، بیخود داد وقال راه بیندازد، تند خو و بد زبان باشد زندگى تلخ و ناگوارى خواهد داشت، خودش همیشه ناراحت و معاشرینش در عذابند، مردم از او متنفر واز معاشرتش گریزانند ، آب خوش از گلوى خودش و معاشرانش پائین نمیرود، خواب و خوراک درستى ندارد. براى انواع بیماریها مخصوصا ضعف اعصاب کاملا آمادگى دارد، همیشه اوقاتش تلخ و آه و نالهاش بلند است،دوستانش کماند، محبوب کسى نیست.
پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«آدم بد اخلاق نفس خودش را در رنج و عذاب دائم قرار میدهد.» (بحار جلد 73 ص 298)
خوش اخلاقى براى همه لازم است مخصوصا براى زن و شوهرضرورت دارد، زیرا همیشه با هم هستند و ناچارند با هم زندگى کنند. امام صادق علیه السلام فرمود:«خدا به آدم خوش اخلاق ثوابجهاد میدهد،صبح و شب برایش ثواب نازل میشود. (بحار ج 71 ص 377) »
حضرت صادق علیه السلام فرمود:هر زنیکه شوهرش را اذیت کند و اندوهگینش سازد و از رحمتخدا دور است. و هر زنیکه به شوهرشاحترام بگذارد و آزارش نرساند و فرمانبردارش باشد خوشبخت ورستگار است». (بحار ج 103 ص 253)
به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض شد:« فلان شخص زن خوبى است. روزها روزه دارد وشبها عبادت میکند.لیکن بد اخلاق استهمسایگانش را آزار میرساند».
فرمود:«هیچ خیر و خوبى ندارد.و از اهل دوزخ میباشد (بحار ج 103 ص 253) ».
توقعات بیجا
امکانات مالى و درآمد همه افراد یکسان نیست.همه نمیتوانند دریک سطح زندگى کنند.هرخانوادهاى باید حساب دخل و خرج خودشانرا بکنند و بر طبق درآمدشان خرج کنند.انسان همه طور میتواند زندگىکند.عاقلانه نیست که براى تهیه امور غیر ضرورى دستبه قرض ونسیه بزند.
پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:«هر زنیکه با شوهرشسازگار نباشد و او را برچیزهائیکه فوق توانایى اوست وادار کند اعمالشمورد قبول خدا واقع نمیشود و در قیامتمورد غضب پروردگار جهان قرارمیگیرد (بحار ج 103 ص 244) ».
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:هر زنیکه با شوهرشناسازگارى کند و به آنچه از جانبخدا رسیده قناعت ننماید و بر شوهرشسختگیرى کند و بیش از حد توانایى خواهش کنداعمالش قبول نمیشود وخدا بر او خشمناک خواهد بود (بحار ج 76 ص 367) ».
پیغمبر اسلام فرمود:«بعد از ایمان به خدا نعمتى بالاتر از همسرموافق و سازگار نیست (مستدرک ج 2 ص 532) ».
شوهرت را دلدارى بده
دشوارى زندگى بر دوش مرد است. مخارج خانواده را بهر طورشده باید تامین کند، در خارج منزل با صدها مشکل مواجه میشود، ممکناست مورد توهین یا توبیخ رئیس قرار بگیرد، ممکن استبا اذیت وکارشکنى همکارانش برخورد کند،ممکن است مطالباتش را نتواند وصولکند، ممکن است محل چک و سفتههایش را نتواند تامین کند، ممکن استبه کسادى بازار و عدم درآمد برخورد نموده باشد ، ممکن استشغلمناسبى پیدا نکند،گرفتاریهاى مردیکى دو تا نیست، در زندگى روزمره باصدها از این قبیل حوادث برخورد میکند، آنهم نه یک مرتبه و دو مرتبه بلکه دائما و پیوسته،کمتر اتفاق میافتد روزیکه ناراحتى تازهاى نداشته باشد، بیخود نیست که عمر مردها غالبا کوتاهتر از زنهاست.آخر اعصاب یکنفر چقدر میتواند حوادث و ناراحتىها را تحمل کند! انسان در اینگونه مواقع احتیاج شدیدى دارد به شخص دلسوز مهربانیکه دلداریش بدهد وروح و اعصابش را تقویت کند.
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«در دنیا چیزى بهتر از همسرشایسته وجود ندارد. زنیکه شوهرش از دیدار او مسرور و شاد گردد (بحار ج 103 ص 217) ».
حضرت رضا علیه السلام فرمود:«یک دسته زنها آنهایى هستند که زیاد بچهدار میشوند، مهربان و با عاطفه هستند، در سختیها و پیش آمدهاى روزگار،در امور دنیا و آخرت پشتیبان شوهرشان هستند، به زیان او کار نمیکنند و گرفتاریهایش را زیاده نمیگردانند. (مستدرک ج 2 ص 534.) ».
سپاسگزار باش
امام صادق علیه السلام فرمود:« بهترین زنهاى شما زنى است کهوقتى شوهرش چیزى آورد سپاسگزارى کند و اگر نیاورد راضى باشد (بحار ج 103 ص 239) ».
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«هر زنى که به شوهرش بگوید: از تو خیرى ندیدم تمام اعمالش باطل و از درجه اعتبار ساقط میگردد. (شافى ج 2 ص 139) »
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«کسى که از احسان مردمقدردانى نکند شکر خداى رانیز بجاى نمیآورد (وسائل ج 11 ص 542) ».
عیبجویى نکن
هیچکس بىعیب نیست،یا کوتاه استیا دراز،یا سیاه رنگ استیا رنگ پریده،یا چاق استیالاغر اندام یا دهانش بزرگ استیاچشمهایش کوچک،یا بینىاش بزرگ استیا سرش طاس، یاتندخواستیا ترسو،یا کم حرف استیا پر مدعا،یا دهانش بدبو استیا پاهایش،یا بیمار استیاپر خور،یا ندار استیا بخیل،یا آداب زندگى را بلد نیستیا بد زبان است،یا کثیف استیابىادب.
از این قبیل عیوب در هر مرد و زنى وجود دارد.
آرزوى هر مرد و زنى اینست که همسر ایدهآلى پیدا کند که از تمامعیوب و نواقص خالى بودهنقطه ضعفى نداشته باشد.لیکن کمتر اتفاقمیافتد که به مطلوب خیالى خویش دستیابد.
رسولخدا فرمود:«عیبى بالاتر از این نیست که انسان عیوبدیگران را ببیند اما از عیبهاىخودش غافل باشد (بحار-ج 73 ص 385) ».
چرا یک عیب کوچک را به قدرى بزرگ میکنى و دربارهاشغصه میخورى که بنیاد زندگى وکانون انس و مودت را بر هم مىزنى؟
عاقل و با هوش باش،دست از هوسبازى و سبک مغزى بردار،عیبهاىکوچک را ندیده بگیر،بااظهار محبت کانون خانوادگى را گرم کن تا ازنعمت انس و محبتبرخوردار گردى،مواظبباش عیب شوهرت را نه درحضور و نه در غیابش بزبان نیاورى زیرا رنجیده خاطر و مکدرمیگردد،در صدد عیبجویى بر میآید،محبت و علاقهاش کم میشود،پیوسته در حالجدال وستیزه خواهید بود،اگر با همین وضع بزندگى ادامه دهید زندگىناگوارى خواهید داشت، واگر کار به طلاق و جدایى خاتمه یابد که بد ازبدتر.
البته اگر عیب قابل اصلاحى داشته باشد میتوانى در صدداصلاحش بر آیى،لیکن در صورتىامکان موفقیت دارى که با نرمى و مداراو صبر و حوصله و بصورت خیرخواهى و خواهش وتمنا رفتار کنى، نه بهعنوان عیبجویى و اعتراض،سرزنش و ایراد،قهر و دعوا.
حجاب اسلامى
زن و مرد گر چه در بسیارى از امور اشتراک دارند لیکن امتیازات ویژهاى نیز دارند.یکى ازامتیازات مهم آنان اینست که زن موجودى استظریف و لطیف و زیبا و محبوب.زن دلبراست و مرد دلداده زن جاذباست و مرد مجذوب،مرد دوستدار است و زن دوست داشتنى.هنگامیکه مرد با زنى ازدواج میکند مىخواهد تمام خوبیها و زیبائیهاى این موجود ظریف رادر انحصار خویش ببیند. زنى را دوست دارد که زیبائیها، دلبریها و طنازیها ،شوخیها وخوشمزهگیها، و همه چیزش را در انحصار شوهرشقرار دهد و نسبتبه مردان بیگانه جدا اجتناب نماید . مرد بسیار غیور است و نمىتواند تحمل کند که مرد بیگانهاى به همسرش نگاهکند یا با او درارتباط و آمیزش باشد، بگوید و شوخى کند و بخندد و چنین عملى راتجاوز به حق مشروع خویش میداند.و از همسرش انتظار دارد که با رعایت پوشش و حجاب اسلامى و با تقید به ضوابط شرعى و قوانیناخلاقى و با حفظ متانت و حجب و حیاء اسلامى شوهرش رادر اینخواسته مشروع کمک و یارى نماید. هر مرد مؤمن و غیورى چنینخواستهاى را دارد.اگر همسرش به این وظیفه اسلامى و اجتماعى عملکرد او نیز با آرامش خاطر زندگى میکند و براى تامین نیازمندیهاىخانوادهاش تلاش مینماید و بر محبتش اضافه میگردد.و همین صفا و محبتسبب میشود که او نیز به زنان بیگانه بىتوجه باشد.اما اگر مرد مشاهده کرد که همسرش تقیدى به حجاب و پوشش اسلامى ندارد و زیبائیهایش را در معرض دید مردان بیگانه قرار میدهد و با آنها نیز درارتباط و تماس است شدیدا ناراحت میشود زیرا حق انحصارى خویش راتضییع شده و در معرض دید دیگران مىبیند.و مسؤولیت این امر رابرعهده همسرش مىداند.چنین مردى همواره پریشان خاطر و بدبین است.
محبت و صفایش نسبتبه خانواده تدریجا کم میشود.
بنابراین صلاح جامعه و بانوان در این است که پوشیده و محجوبباشند و متین و بدون آرایش از منزل خارج شوند و زیبائیهاى خودشان رادر معرض دید همگان قرار ندهند.
رعایتحجاب یک وظیفه اسلامى است.خدا در قرآن مىفرماید:
به زنان مؤمن بگو: از مردان بیگانه چشم بپوشند.و فروج و اندام خویشتن را از نگاه دیگرانمحفوظ بدارند، و محل زیبائیها و زینتهاى خویش را براى اجانب آشکار نسازند، مگر آنچه راکه طبعا آشکار است (مانندصورت و دستها) و روسریهاى خودشان را بر سینهها بیندازند (تا خوب پوشیده شود) و زینت و جمالشان را جز براى شوهر و پدر و پدر شوهر و پسران خود وپسران شوهر، و برادران و فرزندان برادر و فرزندان خواهر…آشکار نسازند (14)
آرى رعایتحجاب و پوشش اسلامى از جهات مختلف به نفع بانوان است:
1- بهتر مىتوانند مقام و منزلت و ارزش وجودى خودشان را دراجتماع محفوظ بدارند، وخویشتن را از معرض دید چشمهاى بیگانگاننگه دارند.
2- بانوان با رعایت پوشش اسلامى بهتر مىتوانند مراتب وفادارى و علاقه خودشان را نسبتبه همسرشان باثبات رسانند و درآرامش و صفا و گرمى خانواده کمک نمایند و از بوجود آمدن بدبینى واختلافات و مشاجرات جلوگیرى بعمل آورند.و در یک کلام، بهترمىتوانند دل شوهر را بدست آورند و جایگاه خویش را تثبیت نمایند.
3-با رعایت حجاب اسلامى جلو چشم چرانیها و لذتجوئیهاىغیر مشروع بصرى مردان بیگانه را می گیرند و بدین وسیله از اختلافات وبدبینیهاى خانوادهها مىکاهند و به استحکام و ثبات و آرامش آنها کمکمی نمایند.
4-با رعایت پوشش اسلامى بهترین کمک را به نسل جوان ومردان مجردى که امکان ازدواج ندارند انجام میدهند و از فسادها و انحرافها و ضعف اعصابهاى جوانان که نتائجسوئش درنتیجه عائد خود بانوان خواهد شد جلوگیرى میکنند.
5-اگر همه بانوان حجاب اسلامى را کاملا رعایت نمایند، هرزنى که همسرش از منزل خارج میشود اطمینان دارد که در برابر بد حجابیها و طنازیها و خودنمائیهاى زنان کوچه و بازار قرارنمیگیرد- تا دلش راببرند و از محبت و علاقهاش نسبتبه خانواده بکاهند.
آرى اسلام چون از آفرینش ویژه زن آگاه است و او را یک رکنمهم اجتماع میداند که نسبتبه صلاح و فساد جامعه نیز مسؤلیت دارد، ازاو مىخواهد که در انجام این مسؤلیت بزرگفداکارى نماید و با رعایتحجاب اسلامى از مفاسد و انحرافهاى اجتماعى جلوگیرى کند و درثباتو آرامش و عظمت ملتخویش بکوشد. و یقین بداند که در انجام اینمسؤولیت بزرگ الهى بهترین پاداش را از خداوند بزرگ دریافتخواهد نمود.خانم گرامى!ا گر به آرامش و ثبات خانواده و اعتماد و اطمینانشوهرت علاقه دارى،اگر به مصالح واقعى جامعه بانوان مىاندیشى،اگر بهسلامت روانى جوانان و جلوگیرى از انحراف و لغزش آنان فکر مىکنى،اگرمىخواهى بانوان را از معرض چشم چرانى بیگانگان و فریب دادن و بانحراف کشیدن آنان نجات دهى، و اگر مىخواهى رضایتخدا را جلبکنى و یک مسلمان مؤمن و فداکار باشى،پوشش و حجاب اسلامى راهمواره رعایت کن. و زیبائیها و آرایش خودت را در معرض دید بیگانگان قرار نده.گر چه در داخل منزل و با خویشان نزدیک باشد.داخل منزل وخارج آن، درمجالس مهمانى و در خارج فرقى ندارد. برادر شوهر، پسربرادر شوهر،شوهر خواهر شوهر، شوهر خواهر خودت شوهر عمهات، شوهر خالهات، پسر عمهها، پسر دائیها، همه اینها به تو نامحرم هستند واجب استحجاب اسلامى را رعایت کنى گر چه در منزل خودتان یا درمجلس مهمانى باشید.اگر نسبت باینها حجاب را رعایت نکنى هم مرتکبگناه میشوى هم شوهرت را قلبا ناراحت میکنى. ممکن استشوهرت برزبان نیاورد ولى یقین داشته باش که ناراحت میشود و به صفا و صمیمیت خانوادگى شما لطمه وارد میگردد.
اما نسبتبه محارم مانند، پدر شوهر و پدر خودت برادر خودت، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، رعایتحجاب لازم نیست.لیکن تذکراین نکته لازم است که بهتر است نسبت باینها هم تاحدى حریم قائلشوى.و آرایش کرده و با لباسهائى که براى شوهرت مىپوشى، نزد اینها نیزظاهر نشوى. گر چه شرعا جایز باشد. زیرا اکثر مردها حتى در اینموارد ناراحت میشوند، وحفظ اعتماد و آرامش قلبى آنها لازم و مفیداست و براى بقاء و ثبات و آرامش خانواده سودمند میباشد.
خطاهاى شوهرت را ببخش
به غیر از معصوم همه کس خطا و لغزش دارد.دو نفر که با هم زندگى میکنند و از جهتى تشریک مساعى و همکارى دارند باید لغزشهاى یکدیگر را ببخشند تا زندگى آنها ادامه پیداکند.اگر بخواهند در این باره سختگیرى کنند ادامه همکارى غیر ممکن میشود.دو نفر شریک، دو نفرهمسایه، دو نفر رفیق، دو نفر همکار، دو نفر زن و شوهر باید در زندگىاجتماعى داراى گذشت باشند. هیچ زندگى اجتماعى به مقدار زندگىخانوادگى احتیاج به گذشت ندارد.اگراعضاء یک خانواده بخواهند سختگیرى بعمل آورند و خطاهاى یکدیگر را تعقیب کنند یا زندگى آنها ازهم مىپاشد یا بدترین زندگى را خواهند داشت.
خانم محترم، ممکن است از شوهر شما خطا یا خطاهایى صادرشود.ممکن است از روى خشم و غضب به شما اهانت کند.ممکن است ناسزائى از دهانش بیرون آید. ممکن است از خود بیخود شده شما رابزند، ممکن استیک مرتبه به شما دروغ بگوید، ممکن است کارى را انجامدهد که مورد پسند شما نباشد،از این قبیل خطاها براى هر مردى امکان دارد،اگر بعدا احساس کردى که از کردار خویش پشیمان شده او را ببخش و موضوع را تعقیب نکن.اگرعذرخواهى کرد فورا قبول کن.اگر پشیمان شده لیکن زیر بار عذرخواهى نمىرود در صددنباش مجرمیت وى را باثبات رسانى، زیرا به شخصیت او لطمه وارد میشود، ممکن استدرصدد تلافى برآید، خطاهاى شما را تعقیب کند، ممکن است کارتان بهنزاع و جدال و حتى جدائى بکشد اما اگر سکوت کردى و خطایش رانادیده گرفتى در شکنجه وجدان قرارمىگیرد و به طور مسلم از کردارخویش پشیمان خواهد شد، آنگاه شما را یک زن با گذشت فهمیده فداکارعاقل خواهد شناخت،مىفهمد که به زندگى و خانواده و شوهرعلاقهمند هستى، قدر ترا مىشناسد و محبتش چند برابر خواهد شد.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«زن بد ، عذر شوهرش رانمىپذیرد و خطاهایش رانمىبخشد (بحار جلد 103 ص 235) ».
در خانه هم تمیز و زیبا باشید
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود:«هر زنیکه خودش را خوشبو کند و ازمنزل خارج شود تا به خانه بر نگردد از رحمتخدا دور خواهد بود (بحار ج 103 ص 247) ».
رسول خدا فرمود : « بهترین زنان شما زنى است که مطیع شوهرشباشد. براى او آرایش کندولى زینتش را براى بیگانگان ظاهر نسازد . و بدترین زنان شما زنى است که در غیاب شوهرش زینت کند (بحار ج 103 ص 235) ».
خانم گرامى، بدست آوردن دل یک مرد آن هم براى همیشه کارسادهاى نیست.پیش خود نگو: او که مرا دوست دارد پس چه احتیاجىدارم به سر و وضع خودم برسم و برایش دلربایى کنم؟ باید عشق او رابراى همیشه نگهدارى کنى.
یقین بدان که شوهرت دوست دارد همیشه تمیز و مرتب و زیبا باشى و لو به زبان نیاورد،اگر برطبق خواستههاى باطنى او رفتار نکنى و در منزل به خودت نرسى ممکن است در خارج منزل چشمش به زنان تمیز آرایشکرده بیفتد و از تو دلسرد شده و از راه منحرف گردد، وقتى خانمهاى تمیز و مرتب را دید و آنها را با سر و وضع کثیف و نامرتب تو مقایسه کرد خیال میکند فرشتگانى هستند که از آسمان نازل شدهاند! تو هم در خانه برایشآرایش کن و لباس خوب بپوش و دلبرى و طنازى کن تا بفهمد که تو ازآنها کمتر نیستى بلکه بهتر و زیباتر هستى، درآنصورت مىتوانى بدوامعشق او امیدوار باشى و براى همیشه دلش را مسخر گردانى.
حضرت باقر علیه السلام فرمود:« بر زن لازم است خودش راخوشبو کند ، بهترین لباسهایش را بپوشد، به بهترین وجه زینت کند و باچنین وضعى صبح و شب با شوهرش ملاقات کند (بحار ج 103 ص 228) ».
امام صادق علیه السلام فرمود:«زن نباید آرایش و زینت را ترککند گر چه به یک گلوبند باشد، نباید دستش را بدون خضاب بگذارد گر چه به کمى از حنا باشد، حتى زنهاى پیر همنباید زینت و آرایش را ترک نمایند (شافى ج 2 ص 138) ».
مدیریت او را بپذیر
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«زن خوب به حرف شوهرشگوش میدهد و مطابق دستوراتش عمل میکند». (بحار ج 103 ص 235)
زنى از رسول خدا پرسید:«زن نسبتبه شوهرش چه وظیفهاىدارد؟فرمود:باید از وى اطاعت کند و از فرمانش تخلف ننماید (بحار ج 103 ص 248) ».
پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«بدترین زنها زن لجباز ویک دنده است (مستدرک ج 2 ص 532) ».
رسول خدا فرمود:«بدترین زنها کسانى هستند که هم نازا و هم کثیف و لجباز و نافرما نباشند (شافى ج 2 ص 129) ».
نظافت
یکى از وظائف مهم خانهدارى تمیز کردن منزل و اسباب و لوازم زندگى است. نظافت به بهداشت و حفظ سلامتى اهل خانه کمک میکند وجلو بسیارى از بیماریها را میگیرد.زندگى کردن در خانه تمیز مسرتبخش و دلپذیر است، مرد را به سوى منزل متمایل میسازد،اسباب آبرو وسربلندى خانواده است، بدین جهت رسول خدا فرمود:«دین بر نظافت پایهگذارى شدهاست.» (محجه البیضاء ج 1 ص 166)
شارع مقدس اسلام درباره نظافت سفارشهاى زیادى نموده که به پارهاى از آنها از باب نمونه اشاره میشود:
امام صادق علیه السلام فرمود:«خدا زیبا بودن و زینت کردن رادوست دارد . و تظاهر به ندارى و فقر را مکروه دارد. دوست دارد آثارنعمتهایش را بر بندهاش ببیند . لباسش نظیف و پاکیزه باشد، بوى خوشاستعمال کند.خانهاش را زینت نماید.خانه و اطرافش را جاروب کند. قبل از غروب چراغ را روشن کند. زیرا این عمل فقر را از خانه دور میکند وروزى را زیاد میگرداند (بحار ج 79 ص 300) ».
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«آدم کثیف بد بندهاى است» (بحار ج 76 ص 175) .
حضرت على علیه السلام فرمود:«تارهاى عنکبوت را ازخانههایتان بگیرید زیرا ترک کردن آنها باعث ندارى میشود» (شافى ج 1 ص 208) .
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«خاکروبهها را شب در خانهنگذارید بماند زیرا جایگاه شیطان میشود» (بحار ج 76 ص 175) .
پیغمبر اسلام فرمود:«خاکروبهها را پشت درب منزل نریزید زیراجایگاه شیطان میشود» (بحار ج 76 ص 177) .
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«لباس انسان باید همیشهپاکیزه و تمیز باشد» (شافى ج 1 ص 208) .
پیغمبر اکرم فرمود:«دستمال چرب را در خانه نیندازید زیرا جایگاهشیطان میشود» (شافى ج 1 ص 215) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«شستن ظرفها و تمیز کردناطراف خانه روزى را زیاد میکند» (بحار ج 76 ص 176) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«ظرفها را بدون روپوشنگذارید زیرا شیطان آب دهن درآنها انداخته از آنها استفاده میکند» (بحار ج 76 ص 176) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«میوهها داراى سمومى هستند. آنها را خوب بشویید آنگاه میل کنید» (شافى ج 2 ص 124) .
حضرت کاظم علیه السلام فرمود:«یک روز در میان،به حمام رفتنانسان را فربه میکند» (شافى ج 1 ص 209) .
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«اگر بر امتم دشوار نمیشد واجب میکردم در موقع هر وضویى مسواک کنند» (شافى ج 1 ص 210) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:« ناخن گرفتن در روز جمعه از بیمارى جذام و جنون و پیسى و کورى جلوگیرى میکند» (شافى ج 1 ص 211) . روایتشده که:«زیر ناخنها خوابگاه شیطان است».
حضرت على علیه السلام فرمود:«شستن دستها قبل از غذا و بعد ازآن عمر را زیاد میگرداند واز چرکین شدن لباسها مانع میشود و چشم رانورانى میگرداند» (شافى ج 2 ص 123) .
وظائف مردان
سرپرستخانواده
زن و شوهر دو رکن بزرگ خانواده هستند لیکن مرد بدان جهت کهآفرینش ویژهاى دارد و از جنبه تعقلات قوىتر است رکن بزرگ و سرپرست خانواده محسوب میشود.
خداوند بزرگ نیز او را به عنوان قیم و سرپرستخانواده شناختهدر قرآن کریم میفرماید: مردها سرپرست زنان میباشند، زیرا خدا بعضکسان را بر بعض دیگر برترى داده است (سوره نساء آیه 34) . چون بدین مقام شناخته شده طبعا وظائف سنگینتر و دشوارترىهم خواهد داشت. اوست که میتواند با تدبیرات عاقلانه خویش خانواده را به بهترینوجه اداره کند و اسباب خوشبختى و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند بهشت برین مرتب و منظم گرداند، و همسرش را به صورت فرشتهاى در آورد. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:مرد سرپرستخانوادهاست و هر سرپرستى نسبتبه زیردستانش مسؤولیت دارد (مستدرک جلد 2 ص 550) . مردى که مدیر خانواده است باید بدین نکته توجه داشته باشد که زن نیز انسانى است مانند مرد.خواستهها و آرزوها و حق حیات و آزادىدارد. باید بداند که زن گرفتن به معناى برده گرفتن نیست بلکه به معناى انتخاب شریک در زندگى و یار و مونس گرفتن است. باید به خواستههاىدرونى و آرزوهاى او نیز توجه داشته باشد. چنان نیست که مرد مالک مطلق زن و مطلق العنان باشد. زن نیز حقوقى بر گردن شوهر دارد.
خداوند بزرگ در قرآن مجید میفرماید: همانطور که زنها نسبتبهشوهرانشان وظائفى دارند حقوقى هم بر گردن آنها دارند و مردان را بر آنها برترى هست (سوره بقره آیه 228) .
زندارى
چنانکه شوهردارى بزرگترین وظیفه یک بانوى خانهدار بوده درشریعت اسلام در ردیف جهادقرار گرفته است همچنین زندارى بزرگترینو ارزندهترین عمل یک مرد زندار بوده رازسعادتمندى خانواده میباشد.
اما زندارى کار آسانى نیستبلکه رموزى دارد که هر کس کاملا بدانها آشنا باشد میتواند همسرش را مطابق دلخواه به صورت یک بانوى ایدهآل بلکه فرشته رحمت درآورد.
مردیکه بخواهد واقعا زندارى کند باید اخلاق و روحیات همسرشرا کاملا بدست آورد،ازخواستههاى درونى و تمایلات نفسانى او آگاه شودو بر طبق آنها برنامه زندگى را مرتب سازد.به وسیله اخلاق و رفتار خویشچنان در او نفوذ کند و دلش را بدست آورد که به خانه و زندگى دلگرم شدهاز روى عشق و علاقه خانهدارى کند.
زندارى کلمه جامع و مبهمى است که احتیاج به شرح و توضیحدارد.در مباحث آینده موردشرح و بسط قرار خواهد گرفت.
مهرورزى کن
زن کانون محبت و یک موجود صد در صد عاطفهاى است. از وجودش مهر و محبت میبارد.
حیات و زندگى او به عشق و علاقه بستگى دارد.دلش میخواهدمحبوب دیگران باشد.هر چه محبوبتر باشد شادابتر خواهد بود. براى بدست آوردن محبوبیت تا سر حد فداکارى کوشش میکند.اگر بداند محبوب کسى واقع نشده خودش را شکستخورده و بىاثر پنداشته دائما پژمرده و افسرده خواهد بود.بدین جهت میتوان به طور قطع مدعى شد که بزرگترین رمز زندارى اظهار محبت و علاقه است.
مهر و محبتخانوادگى از همه چیز ارزشدارتر است بدین جهت خداوند بزرگ در قرآن مجید آنرا یکى از آثار قدرت و نعمتهاى بزرگشمرده بر بندگان منت نهاده میفرماید:
«یکى از آیات خدا اینست که همسرانى برایتان آفرید تا با آنان انس بگیرید.و در میانتان محبت و مهربانى افکند.و در این موضوع براى اهلتفکر آیاتى هست (سوره روم آیه 31) ».
امام صادق علیه السلام فرمود:زن از مرد آفریده شده و تمام توجهش به سوى مردها معطوف میباشد.پس همسرانتان را دوستبدارید (بحار جلد 103 ص 226) .
حضرت صادق علیه السلام فرمود:هر کس از دوستان ما باشد بههمسرش بیشتر اظهارمحبت میکند (بحار جلد 103 ص 223 ) . رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر چه ایمان انسان کاملتر باشد بههمسرش بیشتر اظهار محبت مینماید (بحار جلد 103 ص 228) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:یکى از اخلاق پیمبران اینست که نسبتبههمسرانشان محبت دارند (بحار جلد 103 ص 236) .
پیغمبر فرمود:این سخن مرد که به همسرش میگوید: واقعا ترادوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد (شافى جلد 2 ص 138) .
گر چه محبت باید از صمیم قلب باشد تا در دل طرف اثر بگذارد، زیرا دلها با هم راه دارند ، لیکن به محبت قلبى تنها هم نباید اکتفا کرد، بلکهلازم است صریحا آنرا اظهار نمود.درصورتى میتوان انتظار نتیجه داشتکه آثار محبت در زبان و افعال و رفتار شخص نمایان باشد.
صریحا و بدون احتیاط به همسرت اظهار عشق و علاقه کن:درحضور و غیاب از وى تعریفکن،اگر به سفر رفتى برایش نامه بنویس واز درد فراق بنال.گاهى برایش تحفهاى خریده تقدیمش کن.اگر دسترسىبه تلفن دارى گاه گاهى از احوالش جویا شو.
به همسرت احترام بگذار و خوش اخلاق باش
زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیتخویش علاقهمند است.
دوست دارد محترم و گرامى باشد.از تحقیر و توهین رنجیده خاطرمیگردد.اگر مورد احترام قرار بگیرد احساس شخصیت نموده و به کار وزندگى دلگرم میشود.از احترام و احترام کننده خوشش میآید ، از توهین وتوهین کننده متنفر میباشد.
آقاى محترم! همسرت حتما از شما انتظار دارد که بیش از دیگران به وى احترام بگذارى.البته حق دارد چنین انتظارى را داشته باشد.زیرا ترا شریک زندگى و بهترین یار واقعى خویش میداند.
حضرت صادق (علیه السلام) از پدرش نقل کرده که فرمود: هر کس زنگرفت باید او را گرامى و محترم بشمارد (بحار جلد 103 ص 224) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس مسلمانى را گرامى بدارد خدا اورا گرامى خواهد داشت (بحار جلد 74 ص 303) . پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: زنان را گرامى نمیدارند مگر افراد بزرگوار.و به آنان توهین نمیکنند جز مردم پست و فرومایه.
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس به خانوادهاش توهین کند خوشىزندگى را از دستخواهدداد (مواعظ العددیه ص 151) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:کاملترین مردم از جهت ایمان،خوش اخلاقترین آنها میباشد. بهترین شما کسى است که نسبت بهخانوادهاش احسان کند. (بحار ج 103 ص 226)
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: هیچ عملى بهتر از اخلاق خوب نیست. (شافى ج 1 ص 166)
امام صادق علیه السلام فرمود: نیکوکارى و حسن خلق خانهها را آباد و عمرها را زیاد میکند. (شافى ج 1 ص 166)
امام صادق (ع) فرمود: شخص بد اخلاق خودش را در عذابمیدارد. (شافى ج 1 ص 176)
لقمان حکیم فرمود: مرد خردمند باید در بین خانوادهاش مانندکودک باشد و رفتار مردانه رابراى خارج منزل بگذارد. (محجه البیضاء ج 2 ص 54)
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: عیشى بهتر از خوش اخلاقى نیست. (بحار ج 71 ص 389)
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: اخلاق خوب نصف دین میباشد. (بحار ج 71 ص 385)
وقتى سعد بن معاذ که یکى از اصحاب بزرگ رسول خدا و مورد احترام آنجناب بود درگذشترسول اکرم مانند صاحبان عزا با پاى برهنهدر تشییع جنازهاش شرکت نمود. بدست مبارکخویش جنازه را در قبرنهاده روى آنرا پوشاند.در آنهنگام مادر سعد که آن همه احترام را ازرسولخدا مشاهده نمود فرزندش سعد را مخاطب قرار داده گفت:اى سعدبهشت گوارایتباد.
پیغمبر اکرم فرمود:اى مادر سعد!این چنین مگو.زیرا سعد را درقبر فشار سختى وارد شد.بعدا علت فشار قبر سعد را از آنحضرت پرسیدند.فرمود: علتش آن بود که با خانوادهاش بداخلاقى میکرد (بحار ج 73 ص 298) .
لغزشهایش را ندیده بگیر
بشر جائز الخطاست.جز معصوم همه کس در زندگى اشتباه ولغزش دارد.ممکن است از روى جهالت و نادانى کارهاى ناروایى را انجام دهد.در این جهتبین زن و مرد فرقى نیست. براى زندر زندگىزناشویى حتما لغزشها و اشتباهاتى اتفاق خواهد افتاد.ممکن است از باب نادانى یاعدم توجه یا شدت عصبانیت، نسبتبه شوهرش بىادبى کند. ممکن استحرف نیشدار یا زشتى از دهانش خارج شود.ممکن است ازحال طبیعى خارج شود و داد و قال راه بیندازد .ممکن است بدون اجازه شوهر بلکه با نهى او کاری را انجام دهد.ممکن است در اثر بىاحتیاطى یا نادانى یا بىتوجهى یک ضرر مالى وارد سازد.و دهها از این قبیل امور کهکم یا بیش براى هرخانوادهاى اتفاق خواهد افتاد.
البته در این جهت تردید نیست که زن و شوهر باید همدیگر را راضى نگه دارند و از کارهایی که اسباب کدورت و دلخورى است جدا اجتناب نمایند.لیکن کمتر اتفاق میافتد که زن و شوهراصلا خطا و لغزشنداشته باشند.
بعضى از مردها خیال میکنند که در مورد خطاها و لغزشهاى زن و لوخیلى کوچک باشد بایدکاملا سختگیرى و مؤاخذه کرد تا تکرار نشود.
امام سجاد علیه السلام فرمود:حق زن بر تو اینست که نسبت باو مهربانى کنى زیرا زیر دست تو مىباشد.و طعام و لباسش بدهى. و نادانیهایش را ببخشى (بحار ج 74 ص 5) .
از امام صادق (علیه السلام) سئوال کردند زن چه حقى بر شوهرش دارد کهاگر آن را ادا کند نیکوکارشمرده مىشود؟فرمود:غذا و لباسش را بدهد وکارهایى را که از باب نادانى انجام مىدهد ببخشد (شافى ج 2 ص 139) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: مثل زن مثل استخوان کج است که اگر بحال خودش گذاشتى مىتوانى از آن استفاده کنى لیکن اگر خواستى صافش کنى خواهد شکست (وسائل ج 14 ص 123) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:کسیکه زیر دستانش را بخاطر خطاهاىکوچک تنبیه کند نبایدانتظار بزرگى و ریاست داشته باشد (بحار ج 75 ص 272) .
تنبیه
زن و شوهر گر چه یک زندگى مشترک خانوادگى را تشکیلمیدهند و باید در اداره امورمنزل تشریک مساعى نمایند لیکن بهر حال دربعض موارد اختلاف سلیقه هم دارند.مرد میلدارد تمام امور خانواده مطابق خواستخودش انجام بگیرد و زن مطیع او باشد،بر عکس زن هم همین خواست و تمایل را دارد.در اینجاست که صدور اوامر و نواهى ازطرفین آغاز میشود ومخالفتها و کشمکشها شروع مىگردد.بهترین راه حل اینست که زن و شوهر دست از امر ونهى بردارند و در موارداختلاف با مشورت و تبادل نظر به تفاهم برسند،و اگر دست از زورگوئى ولجبازى بردارند غالبا به تفاهم مىرسند و مشکلى بوجود نخواهد آمد.لیکنهیچیک از آنها حق ندارد عقیدهاش را بر دیگرى تحمیل کند و او رامجبور نماید که مطابق دستورش عمل کند،و در صورت تخلف حق ندارد توبیخ یا تنبیهش کند.لیکن بعضی مردها به بهانه اینکه قیم و سرپرستخانواده هستند چنین حقى را براى خودشان قائل هستند.به خودشان حقمیدهند که مطابق دلخواهشان امر و نهى کنند.و همسرانشان راموظف میدانند که مطیع دستوراتشان باشند و هرگز تخلف نکنند.و در صورتتخلف او رامورد عتاب و خطاب و توبیخ و تهدید قرار میدهند.و چنینرفتارى را حق خویش مىپندارند.حتى گاهى به ضرب و شتم و اذیت اقداممینمایند. در صورتیکه مرد حق اذیت و آزار و کتک زدن به همسرش راندارد.مردان زمان جاهلیت که از عاطفه و انسانیت کم بهره بودندهمسرانخودشان را مورد اذیت و آزار و ضرب و شتم قرار میدادند و پیامبر اسلامبراىجلوگیرى از این عمل زشتبه پا خاست و فرمود:هر مردى کهبصورت همسرش سیلى بزند.خدا بفرشته مامور دوزخ (مالک) دستورمیدهد که در دوزخ هفتاد سیلى بر صورتش بزند. وهر مردى که دستش رابر موهاى زن مسلمانى بگذارد (براى اذیت موى سرش را بگیرد) دردوزخدستش با میخهاى آتشین کوبیده میشود (مستدرک جلد 2 ص 550) .
رسول خدا صلى الله علیه و آله زدن زنان را نهى کرد مگر درموردیکه تنبیه واجب باشد (مستدرک جلد 2 ص 550) .
پیامبر گرامى اسلام فرمود:هر مردیکه همسرش را کتک بزند- وبیش از سه ضربه باشد- خدا او را در قیامت در حضور خلائق نگه میدارد و رسوایش میسازد.و خلق اولین و آخرین چنین مردى را تماشا میکنند. (مستدرک جلد 2 ص 550) پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: تعجب میکنم ازمردیکه همسرش را کتک مىزند در صورتیکه خودش در کتک خوردن سزاوارتراز همسرش میباشد. اى مردم! زنانتان را با چوب نزنید،زیرا قصاصدارد. (بحار الانوار جلد 103 ص 249)
مردیکه همسرش را کتک بزند بر او ستم کرده و ستمگر، هم در اینجهان و هم در جهان آخرت بکیفر خواهد رسید.آن هم ظلم به فرد ناتوانیکه با صدها امید و آرزو به خانه شوهرآمده.بدان امید آمده که در پناه اوآرامش و آسایش بجوید.به مردى پناه آورده که حامى وغمخوار او باشد ودر مشکلات یاریش کند.زن امانتى است از جانب خدا که به مردسپردهمیشود.آیا کسى با امانت الهى چنین رفتار میکند؟! امیر المؤمنینعلیه السلام فرمود:زنان بنزد مردان به امانت گذارده میشوند.مالک نفع وضرر خودشان نیستند.آنها نزد شما امانتهاى خدا هستند.آزارشان نرسانید و بر آنها سخت نگیرید. (مستدرک جلد 2 ص 551)
مردی که همسرش را مورد ضرب و شتم قرار میدهد بر روح اوضربهاى وارد میسازد و عقدهاىبوجود مىآورد که به سادگى قابل رفعنخواهد بود.صفا و محبتخانوادگى را از بین مىبرد.مننمیدانم با چنین همسر کتک خورده و تحقیر شدهاى چگونه مىتوان روابط همسرى برقرارکرد؟ واقعا خجالت دارد!!
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:آیا یکى از شما همسرش رامىزند سپس او را در آغوش مىگیرد؟! (وسائل جلد 14 ص 119)
بنابراین در مواردیکه شوهر حقى بر همسرش ندارد شرعا و قانونا و اخلاقا مجاز نیست او رابکارى مجبور سازد و در صورت تخلف به تنبیهو کتک اقدام نماید. مثلا زن شرعا موظف نیست که امور خانهدارى راانجام دهد. مانند نظافت منزل،طبخ غذا، شستن لباس و ظرفها، بچهدارى وهم چنین خیاطى، قالى بافى،گلدوزى و دیگر کارها،گر چه بانوان با میل و رغبتکارهاى منزل را انجام میدهند و در این باره هم حرفى ندارند،لیکن وظیفه آنها نیست. شوهر باید از همسرش در برابر انجام این کارها تشکر وقدردانى نماید. و بدین وسیله او را تشویق نماید. ولى اگر بعض کارها راانجام نداد یا ناقص انجام داد،مرد حق ندارد او را مورد تنبیه و توبیخ وضرب و شتم قرار دهد.
اسلام فقط تنبیه را در جائى تجویز میکند که حقى از شوهر تضییعمیشود.و آن در دو مورد است:
اول-مرد شرعا و قانونا حق دارد از همسرش بهره جنسى بگیرد و از انواع تمتعات و لذتها استفاده کند.زن شرعا و قانونا موظف است دربرابر این خواسته مرد تمکین نماید.و خویشتنرا در اختیار او قرار دهد.
اگر زن تمکین نمود مشکلى بوجود نخواهد آمد.اما اگر از انجامخواستههاى مرد امتناع ورزید ،در اینصورت بهتر است مرد، ابتداء با نرمى و ملایمت و حتى تقدیم هدیه دل همسرش را بدست آورد و بکامجوئى نائلگردد.ولى اگر احساس کرد که زن قصد اذیت و لجبازى دارد و به هیچ وجه تمکین نمیکند، و مرد هم تاب تحمل ندارد،در یک چنین موردى مرد حقدارد به تنبیه متوسل شود.آنهم با رعایت احتیاط و حفظ سلسله مراتب درچنین موردى قرآن مىگوید:همسرانى را که احساس میکنید از تمکین دربرابر خواسته شما (تمتعات جنسى)امتناع مىورزند،ابتداء آنها را پند وموعظه بدهید،سپس در بستر از آنها جدا شوید سپس آنهارا بزنید. پساگر اطاعت نمودند بر آنان ستم روا ندارید. بدرستیکه خدا عالى و بزرگاست (سوره نساء آیه 34)
چنانکه ملاحظه مىفرمائید،خداوند متعال در این آیه ، به شوهراجازه میدهد که همسرش راکه در برابر خواستههاى مشروعش، یعنى لذتجوئى و کامیابى تمکین نمیکند و قصد اذیت وتمرد دارند مورد تنبیهقرار دهند.آن هم در سه مرحله:مرحله اول:پند و اندرز.مرحله دوم:اگرپند و اندرز مفید واقع نشد یا بسترش را جدا کند یا در بستر پشت به او کند و بخوابد وبدین وسیله،خشم و ناراحتى خودش را اظهار نماید. مرحلهسوم:اگر این عمل هم مؤثر واقع نشد و زن هم چنان به لجبازى و تمرد خویش ادامه میدهد،به مرد اجازه داده شده که براى استیفاى حق مشروع و قانونى خویش به کتک زدن متوسل شود.اما مرد حتى در این حالهمحق ندارد از حد مشروع تجاوز نماید و مرتکب ظلم و ستم شود.مرد بایددر این مورد به چند نکته توجه کند.1-هدف از ضرب باید اصلاح وتربیتباشد نه انتقامجوئى.2- با دستباشدیا چوب نازک،چنانکه در روایات آمده با چوب مسواک.3- طورى بزند که بدن او سیاه وقرمز نشود و الا باید جریمه (دیه) بپردازد.4- از ضربه زدن به جاهائیکه احتمالخطر دارد،مانند چشم و سر و شکم جدا اجتناب نماید.5- ضرب طورىباشد که موجب کدورت عمیق وعقده غیر قابل علاج نگردد، و زن را بهلجبازى و تمرد و طغیان بیشتر وادار ننماید.6- همواره این نکته را درنظر داشته باشد که مىخواهد با این زن زندگى کند و از محبتهاى قلبى وصفا واخلاص او بهره بگیرد.7- توسل به کتک در صورتى تجویز شده،که زن در برابر عدم تمکین، معذور نباشد.مثلا اگر زن به علتحائض بودن،یا روزهدار بودن در ماه رمضان،یا در حال احرام بودن، یا بیماربودن،از تمکین خوددارى نمود مرد حق ندارد او را تنبیه نماید.
دوم- زن اگر خواست از منزل خارج شود باید از شوهرش اجازه بگیرد و اگر اجازه نداد شرعا حق ندارد خارج شود.و اگر بدون اجازه خارج شد مرتکب گناه شده است.در حدیث آمده که پیغمبر اکرم صلى اللهعلیه و آله نهى کرد که زن بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود وفرمود:
هر زنى که بدون اذن شوهر از منزل خارج شود همه فرشتگان آسمانى و هرچیزى که بر اومرور میکند-از جن و انس-او را لعنت میکنند تا اینکه به منزل باز گردد (وسائل الشیعه جلد 14 ص 154) .و این موضوع حقى است که شوهر بر گردن زن دارد کهواجب است آن را ادا کند.
لیکن مرد نباید در این باره سختگیرى کند و همسرش را بدین وسیلهاذیت نماید.بهتر استدر هر جا که محذورى نمىبیند اجازه بدهد برود.
تشریع این حق براى قدرت نمائى و تحت فشار قرار دادن همسر نیست بلکه بدان منظوراست که مرد بتواند همسرش را از رفتن به جاهاى غیرمناسب باز دارد و در حفظ و صیانت اواقدام نماید.سختگیریهاى بیجا نهتنها مفید نیست بلکه به انس و محبت و اعتماد خانوادگى نیز لطمه واردمیسازد. و حتى ممکن است گاهى موجب طغیان و تمرد و انحراف او را فراهم سازد.اما اگر رفتن به جائى را غیر مناسب و باعث فساد اخلاق وارتکاب گناه تشخیص داد بایدهمسرش را از رفتن بآنجا جدا نهى کند. وبر زن هم واجب است اطاعت کند و از رفتن به آن مجلس خوددارى نماید.
بهر حال اگر زن از دستورات شوهر سرپیچى و تمرد میکند و بدوناجازه بلکه با نهى شوهرش از منزل خارج میشود، مرد حق دارد او را بهمان صورت قبل مورد تنبیه قرار دهد. با حفظ همان مراحل و شرائط.
البته زن مىتواند در چند مورد بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود وشوهر هم حق ندارداو را منع نماید.1-خارج شدن از منزل براىیاد گرفتن مسائل ضرورى دین.2-مسافرت براىحج در صورتاستطاعت.3-خارج شدن از منزل براى پرداختبدهى در صورتیکهبدون خروج امکان پرداخت نباشد.
حضرت على علیه السلام به فرزندش امام حسن فرمود: مواظب باش در غیر موضع غیرت،غیرت بخرج ندهى.زیرا این عمل افراد صحیحرا به سوى فساد و افراد پاکدامن را به جانب گناه متمایل خواهد ساخت (بحار جلد 103 ص 252) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:جهاد زن در این است که در مقابل اذیتها وغیرتهاى شوهرش بردبارىکند (وسائل ج 14 ص 111) .
کارى نکن که شوهرت بدبین یا بدبینتر شود.از مردان بیگانه مخصوصا آنها که شوهر تنسبتبه آنها حساسیت دارد تعریف نکن.به مردان نامحرم خیلى نگاه نکن. پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود:خداوند متعال برزن شوهردارى که چشمش را از نگاه به نامحرم پر کند غضب شدیدخواهدکرد (بحار ج 104 ص 39) .
پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: بهترین شما کسى است که براى اهلبیتش خوبتر باشد و من نسبتبه خانوادهام از همه بهتر هستم (وسائل ج 14 ص 122) .
رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس براى بر آوردن حاجت بیمارىکوشش کند، موفق شود یا نه، ازگناهانش خارج مىشود مانند روزى که ازمادر متولد شده است.یکى از انصار عرض کرد: پدر ومادرم به قربانت یارسول الله اگر مریض از اهل بیتش باشد آیا ثواب زیادترى ندارد؟فرمود:
چرا (وسائل ج 2 ص 643) .
اقتصاد خانواده
نفقه زن بر شوهر واجب استیعنى قانونا و شرعا مرد موظف است کلیه مخارج خانواده را ازقبیل خوراک و پوشاک و مسکن و حتى پولدکتر و دوا را تامین کند.و در صورت امتناع یا کوتاهى شرعا و قانونا موردبازخواست قرار خواهد گرفت.
مرد خردمند و با تدبیر حساب خرج و دخل خانواده را به طور دقیقمیکند.اشیاء و لوازمزندگى را به نسبت لزوم و احتیاج درجهبندى میکند.
خداوند کریم اقتصاد و میانهروى را از علائم ایمان شمرده در قرآنمجید مىفرماید:کسانى که چون خرج کنند اسراف نکنند و بخل نورزند و میان این دو معتدل باشند (فرقان آیه 67) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:من براى کسى که اقتصاد را رعایت کندضامن مىشوم که فقیر نشود (وسائل ج 15 ص 258) .
امام صادق (علیه السلام) فرمود:چهار دسته مردم دعایشان به هدف اجابتنخواهد رسید.یکى از آنهاکسى است که مالش را بیهوده تلف کند آنگاه بگوید:خدایا روزى مرا برسان.پس خدا میفرماید: مگر به تو دستور ندادمکه اقتصاد را رعایت کنى؟ (وسائل ج 15 ص 261)
عبد الله بن ابان میگوید:از موسى بن جعفر (علیه السلام) راجع به انفاق برخانواده سؤال کردم.فرمود:اسراف و تنگگیرى هر دو مکروه هستند. میانهروى را نباید از دست داد (وسائل ج 15 ص 261) .
مرد خردمند و عاقبتاندیش حتى القوه از قرض و نسیه خوددارىمیکند.و براى مصارف غیرضرورى خودش را به وام نمىاندازد.
اقتصادى که بر پایه وامهاى بانکها و سایر مؤسسات استوار باشد شرعا وعقلا پسندیده نیست.
پیغمبر اسلام (ص) فرمود:از ما نیست کسى که از جهت مال وثروت در وسعت باشد لیکن براهل و عیالش سختبگیرد (مستدرک ج 2 ص 643) .
موسى بن جعفر (علیه السلام) فرمود:عیال مرد اسیران او هستند.پسهر کس خدا به او نعمتى داده باید در مخارج اسیرانش توسعه بدهد و الا ممکن است نعمتهایش گرفته شود (بحار ج 104 ص 69) .
امام رضا (علیه السلام) فرمود:سزاوار است مرد در مخارج اهل و عیالشتوسعه دهد تا منتظر مرگش نباشند (وسائل ج 15 ص 249) .
امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود:هر جمعه براى اهل و عیالتان میوه تهیهکنید تا به فرا رسیدنجمعه خوشنود گردند (بحار ج 104 ص 73) .
منبع:کتاب آیین همسر داری
