نویسنده: نرگس عزیزی
با پسر 8 ساله‌ام مشکل دارم. نمی‌توانم با او ارتباط برقرار کنم. وقتی شروع به صحبت می‌کند، آن‌قدر یک کلمه را تکرار می‌کند که طاقتم تمام شده و خودم جمله‌اش را کامل می‌کنم.
او از این کار من عصبانی شده و دوباره جمله را طور دیگری تمام می‌کند تا به من حالی کند که منظورش را خوب نفهمیده‌ام. دیگر از این لکنتش خسته شده‌ام؛ البته متوجه هستم که پسر بیچاره‌ام هم عذاب می‌کشد اما خانواده شوهرم مرا در این مورد مقصر می‌دانند. این قضایا باعث شده ارتباطم با همسرم هم دچار مشکل شود. لطفا برای درمان لکنت فرزندم مرا راهنمایی کنید». اینها جملات مادری است که برای من درددل می‌کرد. شاید شما هم دوست داشته باشید راه‌حل این مشکل را بدانید. پس با ما همراه شوید.
مطمئن هستم اگر پای درد دل کودک این خانواده می‌نشستیم، داستان او نیز بسیار ناراحت‌کننده بود. زمانی که فردی دچار لکنت زبان است، در ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند منظورش را به نحو دلخواه بیان کند. از طرفی عکس‌العمل اطرافیان و بی‌حوصلگی آنها تمایل او را به صحبت کمتر می‌کند و خود این موضوع امکان تمرین را از او گرفته و وضعیت را در طولانی مدت بدتر خواهد کرد.

صبور باشید
حدود یک درصد از بچه‌ها در محدوده‌ سنی 2 تا 5 سالگی دچار لکنت زبان می‌شوند؛ البته 80 درصد از این تعداد به مرور زمان و با رشد مهارت‌های کلامی مشکل‌شان از بین می‌رود و فقط 20 درصد آنها تا سنین بالاتر هم این مشکل را خواهند داشت. پس اگر کودکی در این محدوده‌ سنی دارید که دچار لکنت زبان خفیف است، نگران نباشید؛ فقط صبر و حوصله‌ کافی داشته باشید و با آرامش به حرف‌های او گوش کنید و اجازه دهید خودش جملاتش را تمام کند چرا که مهم‌ترین عاملی که می‌تواند باعث پایدار شدن این مشکل شود، فشارهای محیطی و بی‌حوصلگی اطرافیان است.
بد نیست بدانید 60 تا 70 درصد موارد لکنت زبان برای کودکانی رخ می‌دهد که زمینه‌های ارثی و خانوادگی نداشته‌اند؛پس اگر خودتان در کودکی دچار لکنت زبان بوده‌اید یا هنوز این مشکل گاهی اوقات به سراغتان می‌آید، لازم نیست خیلی نگران کودکتان باشید.

پیشگویی عجولانه
تا به حال که کسی نتوانسته چنین چیزی را پیش‌بینی کرده و مثلا تعیین کند که کودکی یکساله در آینده دچار این مشکل می‌شود یا خیر. البته مواردی هم وجود دارند که می‌توانند تا حدودی در این مورد کمک کنند اما این موارد به هیچ عنوان قطعی نیستند؛ پس در نتیجه‌گیری عجول نباشید.
• کودکانی که دارای تاخیر در تکلم هستند و دیرتر از هم سن و سال‌های خود شروع به صحبت می‌کنند، احتمال بیشتری دارد که بعد از شروع به صحبت، مشکلاتی در این زمینه داشته باشند.
• دختران اندکی بیشتر از پسرها دچار لکنت زبان می‌شوند.
• بچه‌هایی که در سنین 6 ـ‌ 5 سالگی هنوز راست دست یا چپ‌دستی‌شان مشخص نشده است یا به عبارت تخصصی نقص غلبه‌ طرفی دارند نیز در این زمینه مستعدتر هستند اما اگر کودک شما اکثر کارهایش را با یکی از دست‌ها انجام می‌دهد و فقط گاهی اوقات، بعضی کارهایش را با دست دیگر انجام می‌دهد، نگران نباشید؛ چرا که در همین حد برای این سن کافی است؛ یعنی اینکه شما بدانید کودکتان راست‌دست یا چپ دست است، کفایت می‌کند.
• بعضی از پژوهش‌‌ها نشان داده‌اند احتمال بیشتری دارد که چپ‌دست‌ها دچار لکنت زبان بشوند؛ البته این احتمال خیلی بالا نیست. مواردی که گفته شدند، تنها می‌توانند احتمال ایجاد لکنت زبان را افزایش دهند وگرنه آنچه یک کودک را از کودکی با مشکل خفیف در تکلم به کودکی با لکنت شدید تبدیل می‌کند، در غالب موارد، ‌مسائل روانی است. تحقیقات نشان داده است هیجان زیاد، اعتماد به نفس پایین، وابستگی شدید به دیگران و حساسیت زیاد از حد نسبت به اتفاقات محیطی، از علائم افراد دچار لکنت زبان است.

آهسته و پیوسته
قبل از هر چیز بد نیست به چند نکته توجه کنیم؛ اول آنکه لکنت زبان مسئله‌ غیرقابل حلی نیست؛ با تمرینات و اقداماتی می‌توان آن را حل کرد یا حداقل تخفیف داد. کودک ما اولین کودکی نیست که دچار این مسئله شده است؛ اتفاقا بد نیست بدانید لکنت زبان از مسائلی است که تاریخچه‌ای بسیار قدیمی دارد. شاید شما هم داستان دموستن – سخنور بزرگ روم باستان که در کودکی لکنت زبان داشت – را شنیده باشید؛ سخنور توانای رم باستان در سال‌های قبل از میلاد مسیح.
او در ابتدا لکنت زبان داشت اما با تمرین زیاد تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین سخنوران عصر خود شد. البته لطفا سطح توقعتان را خیلی زود بالا نبرید؛ چرا که این مشکل ممکن است در دوره‌ای بسیار خوب شود اما همان زمانی که شما فکر می‌کنید دیگر می‌توانید با آن خداحافظی کنید، برای دوره‌ای کوتاه دوباره برگردد یا در حالت عادی، فرد مشکلی در صحبت نداشته باشد اما زمانی که هیجان‌زده می‌شود، نتواند خیلی روان صحبت کند. در هر حال مهم‌ترین نکته در مواجهه با این مشکل فقط یک چیز است؛ صبر و حوصله. البته علاوه بر آن، موارد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند در طی این مسیر برای کودک ما کمک‌کننده باشد.

هر دردی دوایی دارد
باید توجه داشت که انواع مختلف لکنت زبان وجود دارد که متناسب با هر کدام باید فعالیت‌های خاصی را انجام داد. همان‌طور که پیش از این هم گفته شد، یک درصد از بچه‌ها در محدوده‌ سنی 2 تا 5 سال دچار لکنت زبان فیزیولوژیک می‌شوند که مهم‌ترین راهکار در برابر آن صبر و حوصله است. اما گاهی وقوع حوادث تلخ و ناگهانی هم می‌تواند در کودکان یا حتی بزرگسالان ایجاد لکنت زبان پس از حادثه کند؛ البته در بسیاری از مواقع، این مسئله با گذشت زمان خود به خود حل می‌شود.
به عنوان مثال کودکی که شب از خواب می‌پرد و در خانه شبحی را می‌بیند، ممکن است برای چند روز دچار لکنت زبان بشود یا کودکی را در نظر بگیرید که در ماشینی همراه با والدین خود تصادف سختی داشته و از قضا یکی از والدین خود را نیز در این حادثه از دست داده است. ممکن است این کودک برای چند هفته یا حتی چند ماه دچار اختلال در تکلم شود؛ البته در صورتی که با این کودک برخوردی درست صورت نگیرد، ممکن است این مشکل تا سال‌ها همراه او باشد.
از مهم‌ترین نکات در این مواقع گفت‌وگو و صحبت با کودک در مورد حادثه است. به او اجازه دهید احساسات‌اش را بیان کند؛ البته این به معنای دامن زدن به ماجرا و یادآوری پیوسته‌ آن نیست. هر چه بیشتر سعی در سانسور و فراموش کردن آن حادثه داشته باشیم، احتمال پایدار شدن علائم را بیشتر کرده‌ایم. البته در صورتی که حادثه‌ اتفاق افتاده بسیار سخت است، مثلا از دست دادن والدین یا مورد تجاوز واقع شدن، بهتر است در همان شروع علائم، از کمک یک متخصص ـ که در کار با کودکان دارای تبحر کافی است ـ استفاده کنید.