رسول اکرم (ص) : «هنگام ملاقات با سلام گفتن همدیگر را دیدار کنید.» (بحارالانوار ج76)
هر ملتی که فرهنگ اصیل و ریشه داری داشته باشد در برخوردهای اجتماعی خود حتماً شعار خاصی دارد . سلام کردن ، شعاری است که مخصوص دین اسلام و مسلمانان است و در آیات و روایات بسیاری ، به این سنت مهم سفارش شده است.
در سوره انعام آیه 54 آمده است :« هر گاه کسانی که به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند ، به آنها بگو سلام بر شما!»
در سیره عملی پیامبر اکرم هم به این سنت پسندیده بر می خوریم و بارها شنیده ایم که پیامبر در سلام کردن به دیگران ، حتی کودکان پیشدستی می کرده اند و به امت خود سفارش می کرده اند که در برخورد با دیگران در سلام کردن پیشدستی کنند.
پس شایسته و پسندیده است که مسلمانان این شعار اسلامی را گرامی بدارند و هنگام دیدار با یکدیگر شعار اسلامی را گرامی بدارند و هنگام دیدار با یکدیگر با سلامی آرامبخش و شادی آفرین یکدیگر را خوشحال کنند وباعث تحکیم روابط اجتماعی خود شوند.
ممکن است بپرسید سلام کردن چه اهمیت یا فایده ای دارد؟
در جواب باید گفت هر عملی که در سنت پیامبر و سیره ایشان آمده است آثار و فوایدی دارد ، از جمله سنت سلام کردن.
یکی از تأثیرات سلام کردن از بین بردن کبر و غرور در انسان است که باعث می شود فرد متواضع شود و تکبر را کنار بگذارد . با این کار ، فرد خود را همسطح با دیگران می بیند و برای خود شخصیت دروغین و کاذب نمی سازد و به راحتی با آنها انس می گیرد. سلام کردن باعث می شود دوستی و محبت در میان مردم برقرار شود.
سلام روح اخوت و برادری را در جامعه اسلامی تحکیم می کند و در روایات آمده است کسی که درسلام کردن پیشی بگیرد، پاداش بیشتری خواهد گرفت.
در کلام امام حسین (ع) آمده است که «سلام کردن هفتاد حسنه دارد، شصت و نه حسنه آن برای سلام کننده و یک حسنه برای پاسخ دهنده است.» (بحارالانوار ج 78)
بنابراین سلام کننده به رحمت خداوند نزدیک تر است و از عنایت خاصی برخوردار خواهد بود.
رسول اکرم (ص) می فرمایند : « سلام کردن و گفتار نیکو از عوامل آمرزش گناهان است.»
(بحارالانوارج 78)
همین طور امام صادق (ع) می فرماید : « شروع کننده سلام به خدا و رسولش نزدیک تر است.» (اصول کافی ، ج2)
طبق تعالیم اسلامی مسلمانان وظیفه دارند در دیدار با دیگر مسلمانان قبل از شروع به سخن ، به یکدیگر سلام کنند و بنابراین کسی که قبل از سلام کردن شروع به سخن کند ، شایسته پاسخ نخواهد بود، زیرا پیامبر (ص) فرموده است:
« هر کس قبل از سلام ، شروع به سخن کرد پاسخ او را ندهید.» (بحارالانوار ج 78)
سلام کمترین احترام و محبتی است که هر کس می تواند نسبت به دیگران ابراز کند و هر کس این کار را نکند بنابر این قول پیامبر اکرم (ص) فردی بخیل است .
پیامبر اکرم (ص) : « بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن خودداری کند.» (بحارالانوار ج78)
قابل ذکر است سلام کردن هم آداب مخصوص به خود را دارد.
با آنکه بسیار سفارش شده است در سلام کردن پیشدستی کنید ، ولی از آداب سلام کردن این است که کوچک تر به بزرگ تر سلام کند و رهگذر به نشسته سلام کند و گروه کم به گروه بسیار سلام کند و…
از طرفی ، سلام باید کاملا بلند و آشکار باشد تا طرف مقابل بشنود و پاسخ دهد و دیگر اینکه هر کس آوای سلام کسی را شنید بر او واجب است جواب سلام را به نحو شایسته تری بدهد .
خود سلام کردن امر مستحبی است ، ولی جواب سلام ، امری واجب است.
قرآن کریم در سوره نساء آیه 86 آورده است : «هر گاه کسی به شما سلام کرد پاسخی نیکوتر دهید یا همان تحیت را به او برگردانید.»
از طرفی در سلام کردن باید تساوی را رعایت کرد، یعنی انسان ها نباید در سلام کردن به افراد دارا و ثروتمند و فقیر و ندار تفاوت قائل شوند، بلکه باید به همه به یک شیوه سلام کنند.
امام رضا (ع) می فرماید : « هر کس با مسلمان فقیر روبه رو شود و به او به گونه ای سلام کند که با سلام کردن با فرد دارا تفاوت داشته باشد ، روز قیامت هنگامی که به دیدار خدا می رود خدا از او خشمگین است.» (بحارالانوار ج72)
از جمله دیگر آداب سلام کردن این است که در سلام کردن باید میانه روباشیم ، یعنی افراط و تفریط نکنیم ، به این معنا که طوری سلام نکنیم که به تظاهر ، ریا و چاپلوسی شبیه باشد. البته باید به هر فردی بنا به موقعیت علمی ، معنوی و اخلاقی سلامی مناسب او کرد.
حضرت علی (ع) می فرماید : « در سلام کردن به برادران، نه در حد نفاق مبالغه کن و نه آنان را از درجه استحقاق و شایستگی پایین بیاور.» (نهج البلاغه)
نکته قابل توجه این است که در فرهنگ اسلامی سلام کردن به چند گروه ممنوع شده است ؛ از جمله سلام کردن به کسانی که کارهای ناشایست و نامشروع انجام می دهند مانند سلام کردن به فرد قمارباز ، شرابخوار و فرد معروف به فسق و کسانی که آشکارا دست به گناه و مفسده می زنند . زیرا سلام کردن به آنها نوعی تأیید و صحه گذاشتن بر اعمال آنها محسوب می شود و باید در برخورد با آنها با قیافه ای گرفته و نامهربان برخورد کرد، ولی اگر بدانیم که با سلام و احوالپرسی کردن صحیح با آنها باعث هدایت آنها خواهیم شد، اشکالی ندارد.
و از جمله کسانی که نباید به آنها سلام کرد کسانی هستند که اگر ما به آنها سلام کنیم ، امکان دارد خود به مفسده بیفتیم یا تأثیر نامطلوبی بر روحیه معنوی ما بگذارد؛ مانند سلام کردن به زن جوان .
سلام کردن به غیر مسلمانان و سلام کردن به کسانی که در حالتی هستند که جواب دادن برای آنها ایجاد مشکل می کند(نمازگزار) ممنوع است .
رسول اکرم (ص) می فرمایند : « نزدیک ترین مردم به خدا و رسولش ، کسی است که با سلام ، گفتارش را آغاز کند.» (اصول کافی ج4)
منبع:نشریه هنر آشپزی شماره33