نویسنده: محمود هندی پور
منبع:روزنامه همشهری
آگاهی از وجود سه جنبه مهم شخصیت یعنی والد، بالغ و کودک کمک شایانی به هریک از ما می کند.پدران و مادرانی که با این سه جنبه شخصیت آشنایی بیشتری دارند، در تربیت فرزندان و پرورش افرادی قدرتمند، متکی به خود و منطقی موفق تر نشان می دهند. والدینی که می دانند قسمت والد شخصیت ضبط های امر و نهی و رفتارهای پدر و مادر را انجام می دهد قطعاً در برخورد با یکدیگر ملاحظه، دقت و توجه بیشتری مبذول می دارند و از نزاع، پرخاشگری و رفتارهای تکانشی به خصوص در حضور کودک پرهیز می کنند.
اطلاعات محفوظ در والد مستقیم و بدون دخل و تصرف ضبط می شوند و موقعیت بچه کوچک و نیاز حیاتی او به پدر و مادر و عدم توانایی او در فهم و درک معانی در این دوره تصحیح و توضیح را برای او غیرممکن می سازد. بنابراین والدینی که رفتار خصومت آمیز و جنگ و نزاع با یکدیگر دارند وحشت و ترس فراوانی را در قسمت والد کودک خود ضبط می نمایند و قسمت والد این کودکان سرشار از ترس و وحشت از این موضوع می شود که مبادا پدر و مادر یکدیگر را از بین ببرند و نابود کنند؛ کودک این توانایی و قدرت تشخیص را ندارد که بداند در این مواقع به عنوان مثال پدر دچار مشکلات شدید اقتصادی و مالی شده و یا مادر به دلیل اختلاف با همکار، همسایه و یا یکی از اقوام به شدت عصبی و پرخاشگر شده است. کودک قدرت چنین تجزیه و تحلیلی را ندارد و فقط موقعیت مخاطره آمیز جنگ و دعوا میان والدینش را می بیند و درک می کند. در والد شخصیت انسان، پندها، قوانین، اخطارها،نه شنیدن ها، نکن ها و امثالهم محفوظ است. از سوی دیگر محبت ها، نوازش، در آغوش کشیده شدن، خندیدن، صدای شیرین خندیدن مادر و صورت بشاش پدر نیز ضبط شده است. از یاد نبریم این دستگاه ضبط در مغز بچه مدام روشن است.بنابراین حجم اطلاعات محفوظ شده در والد بسیار عظیم نشان می دهد. این دستگاه ضبط روشن است ولی در مواقعی غریزتاً کودک برای دفاع از خود دستگاه ضبط را خاموش می کند و به حرف های والدین گوش فرا نمی دهد و حتی آنها را نگاه نیز نمی کند و آن زمانی است که کودک متوجه تناقض های زیادی می شود؛ پدری که می گوید سیگار برای سلامتی مضر است ولی خود سیگار می کشد و یا مادری که عنوان می کند دروغگویی کار بسیار بدی است ولی خودش دائماً دروغ می گوید. حال کودکی که حق ندارد راجع به این تناقضات سؤالی بپرسد دچار پریشانی فکر می شود بنابراین بهترین راه را خاموش کردن ضبط والد می داند حتی برای مدتی کوتاه.این موضوع که والد در شخصیت هر فرد منحصر به فرد است حاکی از این موضوع است که هر شخص در 5 سال نخست زندگی خویش این محرک را تجربه و درک کرده است و محتویات ضبط شده در والد هر فرد تجربه های اولیه زندگی با پدر و مادر خودش می باشد و به این لحاظ مخصوص خود اوست. در مرحله بعدی به اخطارها و هشدارها و عنوان کردن مسائل اخلاقی می رسیم همانند این جملات اصراف گناه بزرگی است. هیچ گاه به کسی اطمینان مکن. بچه خوب به حرف مادرش گوش می کند و غیره. این موضوعات و فرامین صرف نظر از خوبی یا بدیشان در آن زمان حقیقت محض هستند احکامی از سوی آدم بزرگ ها، کسانی که منشأ ایمنی هستند.
در عین حال، کودک در شرایطی است که باید از این احکام اطاعت کند اینها مجموعه ای از ضبط های دائمی هستند. کسی نمی تواند آنها را پاک کند، همیشه وجود دارند و همواره آماده بازنواختن هستند. و اما قسمت قابل توجهی از این اطلاعات والد به صورت چه طور باید ظاهر می شود. چه طور باید راه رفت،؛ چه طور باید نشست. چه طور باید ناخن گرفت، رختخواب را مرتب کرد، از مهمان پذیرایی کرد و غیره. این عامل چه طور باید… شامل حجم فراوانی از اطلاعات والد است که از راه شنیدن و دیدن رفتارهای پدر و مادر کسب می شود .
معمولاً این اطلاعات مفید هستند زیرا باعث به وجود آمدن و فراگیری مهارت هایی می شود که کودک در زندگی روزمره به آنها نیاز دارد. با توجه به این واقعیت که حجم فراوانی از این قبیل قوانین در مغز هر انسان کوچک در حال رشد، ضبط و ثبت می شود و بیشتر این فرمان ها به صورت (هرگز، هیچ وقت، همیشه و یادت باشد) محصورند این قوانین و احکام اغلب منشأ عاداتی می شوند که به صورت رفتارهای قهری و جبری و نقص ها و زیاده روی هایی می شوند که بعدها در رفتار متقابل اشخاص ظهور می کند. به غیر از والدین منابع دیگری نیز برای کسب اطلاعات والد وجود دارد از جمله تلویزیون، کودکی که ساعت ها بدون کنترل والدین به تلویزیون خیره می شود و احتمالاً تصاویر خشن و پرخاشگری و نزاع را مثلاً در قالب یک فیلم اکشن مشاهده می نماید. دنیا را به همین صورت درک می کند و با خود می گوید: آری همین است. زندگی یعنی این. در این بین اگر پدر و مادر کانال را عوض نکنند و بعضاً خودشان نیز با کودک همراه باشند در نتیجه وی نتیجه مضاعف می گیرد که دنیا همین طور است باید خشن بود. از طرفی حتی زمانی که کودک در حال شنیدن موضوعی در رابطه با اقوام و خویشان و غیره است شنیدن و پی بردن به موضوعات مبهم و خارج از درک او با توجه به سن کمش، موضوعاتی که پدر و مادر و یا دوستان و نزدیکان بدون توجه به حضور کودک آنها را مطرح می کنند همگی در والد کودک ضبط می شود. در عین حال هرگونه موقعیت و وضعیتی خارجی که انسان کوچولو خود را با آن مواجه می بیند و این آزادی و اجازه را ندارد که درباره آن سؤالی بپرسد و یا خودش آن را بررسی نماید، اطلاعاتی تولید می کند مبهم و متناقض که در والد ضبط و ذخیره می شود. بدین ترتیب با آگاهی و پی بردن به اهمیت ضبط های والد که به اذعان برخی از روان شناسان هسته اصلی آن در پنج ساله نخست زندگی ایجاد می شود بیش از پیش متوجه نکات ظریفی می شویم که به هنگام مواجهه با یکدیگر در نقش پدر و مادر و در حضور کودک باید خود را موظف به رعایت آنها کنیم. وقتی به اهمیت این موضوع پی ببریم که دستگاه ضبط والد همیشه روشن است دیگر جایز نیست هر حکمی را صادر کردن و عمل نکردن به آن توسط خودمان؛ اگر اختلاف نظر یا عقیده با همسر خویش داریم در حضور کودک آن را تبدیل به یک جنجال بزرگ نکنیم و یادمان باشد که کودک با احساس ناامنی چشم به این جهان می گشاید. او از فضای ایمن و مناسب رحم که کلیه نیازهایش برآورده می شده چشم به دنیایی می گشاید که برایش غریب است و احساس ناامنی او را این پدر و مادر هستند که تبدیل به احساس آرامش و امنیت می کنند. بسیاری از متخصصین علوم رفتاری بر این عقیده اند که پایه و اساس شخصیت هر فرد در سال های اولیه زندگی و با تأثیرپذیری از والدین و محیط شکل می گیرد؛ از این رو نقش حیاتی و پراهمیت والدین در شکل گیری شخصیت فرزندانشان غیرقابل انکار است.