محقق : نسرین مقراضی

مقدمه :

دراین گزارش مختصر، به عنوان یک مبحث علمی و طبی، به معرفی انواع فرآورده های زنبورعسل، از قبیل : عسل (Honey) – ژله‌ی رویال (شاه انگبین) (Royal Jelly) – گرده گل (Bee Pollen) و نان گرده – برّه موم (Propolis) – موم (Wax) و زهر زنبور عسل (Venom)، پرداخته وخواص آن‌ها را در حفظ سلامتی ودرمان بیماریهای بشر بیان می‌نماییم. تا شاید از تولید ومصرف عسل تقلبی دوری جسته، به پیشرفت طب سنتی وطبیعی واقتصاد کشور وهمچنین تعمیق تعالیم اسلامی در رابطه با زندگی سالم کمک نماییم. در قرآن مجید، سوره مبارکه‌ی نحل، در باره زنبورعسل نازل شده است. پروردگار یکتا موهبتی را که در گل‌ها قرار داده به زنبورعسل الهام می‌کند تا آنرا جمع آوری کرده و به مصرف غذای خود برساند. عسل دارای خواص درمانی بیشتر گل‌ها و گیاهان روی زمین است.
() پروردگار تو، به زنبور عسل وحی کرد، که در کوه‌ها ودرختان و بلندی‌ها منزل گیرید، سپس از میوه های شیرین و شهد گلهای خوشبو بخورید و راهی را که پروردگارتان برای شما قرارداده بپوئید، آنگاه از درون آن‌ها شربتی به رنگهای گوناگون بیرون می‌آید که در آن شفا برای مردم است. به یقین در این امر، نشانه‌ی روشنی است برای کسانی که می‌اندیشند. — سوره‌ی نحل، آیات 68 – 69
از بین تمام خوراکی‌ها واژه (شفا) درقرآن، فقط برای عسل بکار رفته است.

نگاهی به گذشته (2، 4 و 5) :

– آثاری از زنبور عسل ازحدود 40 میلیون سال پیش به صورت سنگواره بدست آمده که درموزه ی شهر وایمار در آلمان نگه داری می‌شود.
– قدیمی‌ترین اثر تاریخی مربوط به برداشت عسل توسط انسان، یک نقاشی مربوط به 12000 سال قبل ازمیلاد، درغارهای پیکورپ اسپانیا بدست آمده است. همچنین نقاشی کهن دیگری در افریقا، انسانی را نشان می‌دهند که برای رسیدن به کندو بالای نردبانی رفته و ظرفی برای قرار دادن شانهای عسل به کمر بسته است.
– شکل زنبور عسل و کندوهای گلی، روی سنگ نوشته های زمان فراعنه، در مصر باستان در 4000 سال پیش حکاکی شده، که نشان می‌دهد آن‌ها نیز مانند کشاورزان امروزی برای برداشتن عسل از کندو از دود استفاده می‌کردند.
– در مقبره‌ی یکی از فراعنه، مقداری عسل پیدا شده که بعد از 4000 سال قابل خوردن بود.
– بابلی‌ها و سومری‌ها وایلامی ها که در زمان مادها و قبل از آن همسایگان ایران بوده‌اند، در نوشته‌هایشان بارها از زنبور عسل نام برده‌اند.
– در روی دسته یک کارد مفرغی که حدود 1200 سال قبل از میلاد در لرستان ساخته شده بود شکل برجسته یک زنبور عسل دیده می‌شود. این کارد در موزه‌ی شهر بروکسل نگهداری می‌شود.
– حدود 350 سال قبل از میلاد ارسطو، دانشمند یونانی کتابی درباره‌ی زنبور و زنبورداری نوشت، این اولین کتابی است که در باره خواص عسل به رشته تحریر درآمده، وی بهترین عسل را عسل آویشن می‌دانست.
– ابوعلی سینا پزشک ودانشمند بزرگ ایرانی در کتاب قانون، نسخه های زیادی با استفاده از عسل و موم تجویز کرده است.
– هیپوکراتس (بقراط) حکیم بنیان گذار طب یونانی حدود 2500 سال پیش در درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله زخم‌ها، عسل تجویز نموده است.
– زرتشتیان از زمانهای قدیم، برای مداوای امراض و ضعف جسمی و جنسی ، از عسل طبیعی به عنوان ماده‌ی غذایی و داروئی استفاده می‌کردند.
– در کتاب تورات از سرزمین موعود چنین یاد می‌شود : سرزمینی که در آن نهرهائی از عسل و شیر جاری است.
– حضرت مسیح (ع) عسل را غذائی آسمانی و مقدس و شفای هر دردی معرفی می‌کند.
– یونانیان باستان ، عسل را یکی از خوراک‌های بهشتی برای خدایان فنا ناپذیر خود می‌دانستند.
ابن سینا
ابوعلی سینا حکیم ودانشمند بزرگ ایرانی در کتاب قانون (1) در بخش مفردات درباره‌ی عسل، موم، بره موم وخواص آن‌ها چنین می‌نویسد :

1- عسل

عسل بخاری است که از زمین بالا رود و در فضا پخته گردد و شبنم مانند پرمایه شود و فرود آید و بر برگ گل وغیره نشیند و انگبین بوجود آورد. گاهی که شبنم بر درخت و سنگ نشیند، گزانگبین پیداست. که مردم آنرا جمع آوری می‌کنند. اما آن قسمتی که بسیار لطیف و نادیدنی است، قسمت و نصیب زنبور است که از آن عسل می‌سازد. بهترین عسل آنست که کاملاً شیرین مزه، خوشبوی و بویش مایل به بوی تند. رنگش به سرخی بزند. پرمایه باشد، نه رقیق. چنان به هم متصل باشد که در حال ریزش از هم نگسلد. عسل بهاری بهتر از تابستانی است. نوعی از عسل هست که تند مزه و سمّی است.
مزاج عسل زنبور : در دوّم گرم و خشک است.
خاصیّت عسل : جالی (زداینده) است. دهانه‌ی رگ‌ها را باز می‌کند. رطوبت‌ها را از بین می‌برد. رطوبت‌ها را از اعماق بدن بیرون می‌کشد و مانع تباهی و گندیدگی گوشت می‌شود.

کاربردهای بهداشتی و آرایشی :

– به تن اندایند، شپش و رشک رااز بین برد.
– با کوشنه مخلوط کنند و بر پوست مالند. لکه های سیاه چهره را حتی اگر کهنه باشند از بین ببرد.
– عسل و نمک با هم، لکه های سیاه بادمجانی را که ناشی از ضربه خوردن است می‌زداید.
– قرحه های ژرفا را پاک می‌کند.
– عسل را آنقدر بر آتش نهند تا غلیظ شود، زخمهای تازه را بهم آرد.
– عسل و شبت را بر پوست مالند، قوبا (تبخال – جوشهای عصبی) را شفا دهد.

تاثیر بر سر :

– نمک اندرانی با عسل مخلوط کنند و نیمه گرم در گوش چکانند، چرک را از گوش می‌زداید و زخمهای چرکین داخل گوش را می‌خشکاند و حس شنوائی را نیرو دهد.
– عسل تند مزه و سمی را اگر بو کنند عقل از سر می‌برد و عرق سرد بر بدن نشیندد.
– عسل تم چشم را از بین می‌برد.

تاثیر برنفس و سینه و شکم :

– غرغره کردن با عسل و عسل به کام اندودن، علاج خناق و لوزتین است.
– عسلاب اشتها برانگیزد و توانبخش معده است.
– عسل مصفا یا عسل پخته بسیار تغذیه دهنده است. عسل را با آب بپزند در ریزش بول تأثیرش بیشتر باشد.
– عسلی که کف از آن نگرفته باشند، بادآور و مسهل است. اگر کف از آن برگیرند کمتر بادآور و اسهالی است. عسل پخته شکم را روان نمی‌کند و شاید برای بلغم داران قبض باشد.

تاثیر بر زهرها :

– عسل را با روغن آمیزند و بر آتش نهند تا گرم شود و به گرمی بخورند، پادزهر افیون خوردگی و نیش حشرات موذی است.
– لیسیدن عسل پادزهر سگ هار و قارچ سمّی است. کسی که سم خورده اگر عسل بخورد قی کند و اثر سم خنثی شود.

موم سفید و موم سیاه

موم صاف از دیوار خانه‌ی زنبور عسل است که درآن تخم می‌گذارد و عسل را نگه می‌دارد.

موم سیاه، آت و آشغال کندوست. (بره موم)

– موم نرمش دهد. قرحه را از چرک و پلیدی می‌آکند؛ و از آنجا که می‌چسبد و سوراخ‌ها را می‌بندد و نمناکی عارضی می‌دهد، موم در همه‌ی مرهم‌های سردی بخش و گرمی دهنده وارد است.
– موم سیاه قوت جاذبه ای دارد که می‌تواند پیکان و خارها را از ژرفا بیرون بکشد. لطیف است، کمی پالاینده و بسیار نرم کننده است.
– بوسیله‌ی بوئی که در اوست، عطسه آور است.
– در درمان ورم و جوش، ورم سخت را نرم کند. کبره را نرم کند. قرحه را پر از پلیدی نماید.
– مفاصل و پی‌ها را نرمش می‌دهد.
– بر سینه مالند یا بلیسند، سینه را نرم کند، به ویژه اگر با روغن بنفشه معجون شود بسیار مؤثر است.
– شیر گره شده در پستان زنان شیرده می‌گشاید.
– چنین به یاد دارم که (دیسقوریدس) *سفارش فرموده حبهای کوچک، هر یک به اندازه‌ی یکدانه‌ی ارزن از موم و روغن بنفشه بسازند و تا ده حب از آن را تجویز کنند. در اندامان دفعی، در علاج قرحه‌ی روده، ده ارزن را در سوپ گاورس (چاورس – دُخن: از ارزن ریزه تر – قابض – خشک کننده – مولد خون سودائی- ادرار آور – ایجاد کننده‌ی سدّه) یا سوپ برنج قاطی کنند و بخورند.
– بر زخم تیر های زهر آلود مالند، سم را بر می‌کشد و هیچ زیانی ندارد.
عسل (Honey) و خواص آن در تغذیه و طب مدرن (2)
عسل ماده ای شیرین است که توسط زنبور عسل از شهد گل‌ها ساخته می‌شود. 95 درصد ماده‌ی خشک عسل را قندها تشکیل داده‌اند و 80 الی 85 درصد این قندها را فروکتوز و گلوکز تشکیل می‌دهد. علاوه بر این منو ساکاریدها، درصدی هم قند دی ساکارید ساکارز در آن وجود دارد. از عسل به عنوان جایگزینی برای شکر، در صنایع نوشابه وانواع نوشیدنی‌ها می‌توان استفاده کرد. بدلیل خاصیت جاذبه الرطوبه بودن عسل داستفاده از آن در صنعت شیرینی پزی، به تازه ماندن شیرینی در مدت زمان طولانی‌تر کمک می‌کند. عسل دارای مواد تخمیری از قبیل : (آمیلاز – اینوزتاز – کاتالاز – و پروکسیداز) است که در تبادلات غذایی و هضم غذا بهترین ماده است. عسل در صنایع آرایشی کاربرد فراوان دارد. عسل دارای ویتامینهای (B2 – B6 – B5 – A – E – K – C –پریدوکسین وتیاسین ) می‌باشد. همچنین دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک ومشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم ورایحه های معطر می‌باشد. املاح معدنی در عسل فراوانند ازجمله شامل: کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، گلر، فسفر، گوگرد و ید است. عسل حاوی دیاستازها و هورمونهای نباتی و هورمون‌هایی از مشتقات استروژن می‌باشد. ترکیبات عسل بسته به نوع گلی که زنبور از آن نوش می‌کند متفاوت است. (منابع اینترنتی ذکر شده در پایان مقاله)

حکیم سید اسمعیل جرجانی

حکیم جرجانی در کتاب (الاغراض الطبیّه والمباحث العلائیه) در بخش سوم ازادویه‌ی مفرده و قرابادین، ودر بخش اوّل ، اندر داروهاء غذائی، درباره عسل، موم و برّه موم چنین می‌نویسد :
عسل گرم و خشک است به درجه‌ی دوّم، زداینده است. ماء العسل معده را و امعاء را از فضولات بشوراند و کفک برناداشته نفخ کند واسهال آرد، و کفک برداشته این مضرت نیارد.
همچنین در بخش دوّم، اندر داروهاء حیوانی، می‌نویسد :
موم سپید، دیوار خانه‌ی مگس انگبین است. موم سیاه وسخ مأوی گاه پایگاه اوست. موم سپید معتدل است و نرم کننده، و موم سیاه، خار و پیکان بیرون آرد وموم در جمله پزاننده است و به اندازه گرم کند ودر او تحلیلی اندک است.
– در بخش آخر جلد دوّم کتاب الاغراض … در قسمت لغتنامه که به کوشش مصحح ومحقق کتاب، دکتر حسن تاجبخش تهیّه گردیده، درباره عسل چنین آمده :
انگبین یا شهد یا عسل، مایع شیرین چسبناکی است که آنرا زنبوران عسل کارگر از نوش یا شهد گل‌ها تهیه می‌کنند. زنبوران کارگر ماده که نازا هستند، شیره‌ی گل‌ها و برگ‌ها را مکیده، آنرا در کیسه‌ی ناحیه‌ی مری با آب دهان خود آمیخته، تحت تأثیر آنزیمهای مختلف قرار داده و به عسل تبدیل کرده و آنرا در حجره هائی که قبلاً از موم ساخته‌اند ذخیره می‌کنند. انگبین رقیق است وبا مرور زمان غلیظ شده وبه صورت عسل در می آ ید. وقتی عسل را از موم بزدایند، عسل مصفا یا انگبین پالوده بدست می‌آید.
خواص عسل : عسل قلب را پاک گرداند وسرمای سینه بزداید، خاصیت ضّد عفونی کننده دارد و برای التیام زخمهای جلدی و درونی مفید است. در مورد ضعف و زخمهای معده خواص درمانی دارد و از شدت بیماریهای دستگاه تنفسی، کبد و طحال می‌کاهد. عسل دهانه‌ی رگ‌ها را باز کرده و رطوبتهای بدن را دفع می‌کند. مخلوط عسل و نمک برای درمان لکه های خون مردگی جلدی مفید است. زخمهای مثانه و انسدادمجاری ادرار را بهبود می‌بخشد. غرغره کردن عسل آمیخته با آب یا سرکه، برای رفع ناراحتی گلو، دیفتری و محکم کردن لثه‌ها مفید است. ضد فلج ولقوه است.
بهترین انگبین، بهاره‌ی آنست که رنگش متمایل به سرخی باشد.
ویژگیهای عسل در درمان بیماری‌ها وحفظ سلامت انسان (4)
– به راحتی هضم می‌شود.
– نوع قند های موجود در عسل برای پیشگیری از بیماری دیابت مفید است.
– منبع بسیار خوبی از آنتی اکسیدان است که در جلوگیری از سرطان وبیماری های قلبی مهم است.
– سطح کالری آن پایین است ، در مقایسه با سایر مواد قندی کالری کمتری دارد. انرژی زایی بالا دارد ولی چاقی ایجاد نمی‌کند.
– به سرعت در خون پخش می‌شود. وقتی با میزان مناسبی آب مخلوط شود پس از هفت دقیقه در جریان خون پخش می‌شود و با آزادسازی ملکول قند به عملکرد بهتر مغز که اصلی‌ترین مصرف کننده‌ی قند در بدن است کمک می‌کند و مانع بروز خستگی می‌شود.
– مصرف روزانه مقداری عسل باعث کاهش استرس و اظطراب، رفع بی خوابی وخستگی و ازبین رفتن تنش وفشردگی عضلات می‌گردد.
– موجب پیشگیری از پوسیدگی دندانهه وتقویت لثه است.
– موجب بهبودی حافظه وجلوگیری از پیری زودرس می‌شود.
– در درمان لک وناراحتی های پوستی، درمان زگیل ، حفظ زیبایی وشادابی پوست بسیار کاربرد دارد.
– در درمان انواع سوختگی ، زخم بستر وانواع زخمهای کهنه استفاده می‌شود.
– با رقیق کردن خون و تنظیم جریان خون مانع بروز مشکلات عروقی و تصلب شرائین می‌شود.
– در درمان سرفه وبیماری های ریوی مورد استفاده است. در بهبود آوا وصدا مؤثر است.
– در مداوای انواع زخم معده، ترشی معده ، سوزش معده، عفونت معده و روده ویبوست بکار می‌رود.
– برای جلوگیری از پوکی استخوان و نرمی استخوان مؤثر است.
– به گرم کردن بدن در سرما کمک می‌کند.
شاه انگبین (ژله رویال: Royal Jelly)
ژله رویال یکی دیگر از تولیدات زنبور عسل است که به وسیله یک جفت غده هیپوفارنژل یا فوق حلقی زنبورهای کارگر جوان، به منظور تغذیه‌ی زنبور ملکه در تمام عمروتغذیه ی سه روز اول زندگی لاروها ترشح می‌شود. کشاورزان برای تولید بیشتر و جمع آوری این محصول، زنبورملکه را از کندو بیرون می‌آورند تا زنبورهای کارگررا مجبور به تولید این ماده جهت تغذیه لاروها برای تبدیل شدن به ملکه جدید بنمایند. زنبورهای کارگر و زنبور ملکه از تخم‌های مشابه بوجود می‌آیند، اما پس از مدتی یکی از آن‌ها با هیکلی چندین برابر بقیه تبدیل به ملکه می‌شود ودرطی عمر طولانی خود (چند سال) بارها تخمگذاری می‌کند. اما بقیه ماده‌ها با بوئی که ملکه از خود ترشح می‌کند، عقیم شده ودر مدت سی الی چهل روز عمر خود به فعالیت‌های مختلف ، مثل : تهیه آذوقه، نظافت، ساخت و ترمیم دائمی کندو، کنترل تهویه وجریان هوای مناسب در کندو، حفاظت ازکندو در برابر دشمنان، تغذیه ومراقبت از لاروها و… مشغولند. تمام تفاوت ملکه با بقیه به تغذیه کامل او با ژله رویال بستگی دارد. به همین دلیل متخصصان علم تغذیه امروزه با آزمایشات دقیق خود در پی کشف خواص بیشمار ژله رویال هستند تا از آن برای حفظ سلامت وبهبود رشد ودرمان انواع بیماری‌ها وناتوانی های بشری، داروها یا مکمل‌های غذائی قوی و مؤثر بسازند. یکی از رایج‌ترین روشهای نگهداری ژله رویال به صورت ترکیب (هموژن لیوفیلیزه) آن با عسل، درون شیشه های کدردرداخل یخچال است. در ضمن فرآورده هائی به شکل کپسول – قرص – قطره – عصاره – کرم‌های آرایشی – ماسک‌های زیبائی و… توسط کشورهای توسعه یافته و توسعه نیا فته تولید می‌شود که در قیمت‌های بسیار متفاوت، در اختیار مصرف کنندگان قرار می‌گیرد.

مواد تشکیل دهنده ژله رویال (ژله شاهانه)

ویتامین‌ها ومواد موجود در ژله رویال به حدی غنی است که آنرا تبدیل به یک غذا داروی گرانقیمت و کمیاب کرده است. ویتامین‌های B12 – B8 – B6 – B2- B1- D- H- PP ودارای موادمعدنی چون کلسیم – مس – آهن – فسفر – پتاسیم – سیلیکون – و سولفورمی باشد. همچنین دارای اسید فولیک – بیوتین – اینوزیتول واستیل کولین است.

خواص و تأثیرات ژله رویال

استیل کولین، فشار خون را پائین می‌آورد و کلسترول خون را کنترل می‌کند. تقویت قدرت جنسی –نشاط آوری – تقویت حافظه – مؤثر در درمان اختلالات عروقی – درمان یبوست واسهال – تنظیم سیستم گوارش معده – رفع تنش و اظطراب – تقویت قدرت بدن از آثار دیگر این ماده است.
اسید پانتو تنیک یا همان ویتامین (ب 12) که ژله رویال غنی از آنست (200 میکروگرم در هر گرم)، در متابولیسم سلولی و واکنش‌های بیولوژیکی وشیمیایی درون سلولی نقش مهمی دارد.
دراثر کمبود این ماده درانسان، بدن قادر به جذب مواد هضم شده نخواهد بود. کمبود این ماده منجر به بیماریهایی از قبیل : ریزش مو – آسیب‌های شدید پوستی – توقف رشد در کودکان – خستگی شدید جسمی و فکری – بی خوابی و واکنش‌های عصبی – ناراحتی شدید گوارشی و روده ای و… می‌شود. این ماده روی غدد کورتیکو (فوق کلیوی) و تولید آدرنالین اثر دارد. در درمان عفونت‌های ویروسی و سرطان مؤثر است.

برّه موم (Propolis)

برّه موم، مادّه ای شبیه موم و ازتولیدات زنبور عسل است. حالت آن خمیری شکل و چسبناک با بوی مطبوع که رنگ آن از سبز تا قهوه ای تیره متغیر است. رنگ وعطر برّه موم در مناطق مختلف متفاوت بوده و خصوصیات آن بستگی به نوع گیاهان موجود در منطقه دارد. در هوای سرد، ترد و شکننده و در هوای گرم، نرم و چسبناک است. نقطه‌ی ذوب برّه موم (83) ونقطه‌ی ذوب موم خالص (63) درجه‌ی سانتیگراد است. بنابر این با کمک حرارت این دو را از هم تفکیک می‌کنند. استحکام موم هفت برابر سخت‌تر از برّه موم است. برّه موم در الکل اتیلیک و استون و بنزن حل می‌شود. الکل می‌تواند مواد قابل حل آنرا جدا نماید. زنبوران عسل کارگر این مادّه را برای تنگ کردن دهانه‌ی کندو و جلوگیری از ورود سرما و گرما، گردوخاک و مزاحمین احتمالی تولید می‌کنند. در عین حال کندو را ضد عفونی کرده و از رشد میکرب‌ها ممانعت می‌نماید.

ترکیبات برّه موم

این ماده حاوی 50 درصد صمغ یا رزین گیاهی – 30 درصد موم – 10 درصد اسیدهای چرب ضروری – 5 درصد گرده‌ی گل – 5 درصد آن ترکیبات آلی، ویتامین‌ها، عناصر معدنی مانند : نقره – سدیم – جیوه – مس – منگنز – آهن – کلسیم – وانادیم –و سیلیس است. مقدار و نوع ترکیبات برّه موم به مکان و زمان جمع آوری و روش تولیدات آن بستگی دارد.

مصارف و خواص پزشکی و غیر پزشکی برّه موم *

در زمانهای قدیم از برّه موم برای ساختن شمع، روکشی برای نگه داری وسائل چوبی، مومیایی کردن مردگان، درمان زخم‌ها و جراحت‌ها استفاده می‌شده است. امروزه بدلیل شناخت خواص بیشماراین ماده در موارد پزشکی از قبیل : آثار ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد انگلی، آنتی اکسیدان، ضد التهابی، ضد پوسیدگی دندان، آسیب‌های عضلانی و آرتروز، بکار گرفته می‌شود. همچنین به عنوان تقویت کننده‌ی سیستم ایمنی بدن، بهبود دهنده‌ی اختلالات دهان و لثه، بی حس کننده‌ی موضعی، کاهش دهنده‌ی
فشار خون استفاده می‌شود. آنتی اکسیدا نها در جذب فلزات مورد نیاز بدن مؤثر بوده ودر تعادل یونی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین علاوه بر اثرات درمانی در فعال کردن گیرنده های سلولی مؤثرند که در بیماری دیابت و غیره فعال‌تر عمل کند.

موانع مصرف برّه موم

اگر چه اثرات مضر برای برّه موم در دنیا گزارش نشده، اما افراد دارای آلرژی و آسم، بیماران کلیوی وکودکان زیر پنج سال بهتر است یا از این ماده استفاده نکنند ویا استفاده آن‌ها با تجویز پزشک باشد.

گرده (Pollen) — نان گرده (PollenBread)

گرده گل درواقع اندام نرینه‌ی گیاهان می‌باشد. ذرات گرده گل توسط زنبورهای کارگر جمع آوری شده و جهت مصرف و تامین نیازهای پروتئینی، درون سلولهای مومی کندو ذخیره می‌گردد. گرده زنبور عسل دارای پروتییت زیاد – ویتامین فراوان – مواد معدنی کم و فاقد چربی می‌باشد. گرده گل علاوه بر اینکه در امر زنبورداری برای تغذیه‌ی زنبوران عسل و لاروهای آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، دررژیم غذایی بیماران جراحی شده در دوران نقاهت، باعث بهبود سریع‌تر آن‌ها گشته، همچنین در بهبود وضعیت موها و شکنندگی ناخن‌ها – درکرمهای زیبایی برای رفع چین و چروک ولک صورت بکار می‌رود. از آنجا که دارای مادّه جلوگیری کننده از رشد باکتری است ، در بیماران ضعیف، پیران، کودکان و ورزشکاران به عنوان مادّه تقویت کننده عمومی بدن استفاده می‌شود. به دلیل اهمیت آن در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی و پزشکی به طور گسترده استفاده شده است.

اشکال مختلف عرضه‌ی گرده ونان گرده

ساچمه‌ی گرده خشک – گرده خشک و آرد شده – نان گرده و گرده مخلوط با عسل یا به طور مستقیم عرضه می‌شود ویا به شکل کپسولهای ژلاتینی حاوی گرده – گرده آرد شده همراه با ژله‌ی رویال و روغن برای تثبیت آن. به طور کلی عرضه‌ی گرده دارویی به اشکال :کپسول – شربت – قرص – خمیر دندان – کرم نرم کننده پوست و… است؛ و عرضه‌ی غذایی به اشکال : اسانس – شکلات – آب نبات – مخلوط یک قسمت گرده و دو قسمت عسل و … می‌باشد.
نتایج آزمایشات نشان داده است که ترکیبات شیمیایی گرده گل، در بسیاری از موارد نسبت به غذاهای معمولی مورد استفاده انسان، از ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. این نتایج در جداول شماره (1 و 2) در پایان گزارش آمده است.

کاربردهای گرده

– استفاده از گرده در پرورش آبزیان و ماهی‌های تازه متولد شده، در تغذیه‌ی میگو و خرچنگهای آبی – باعث افزایش وزن، رشد سریع و بلوغ زودرس ماهی‌های آکواریومی شد.
– با افزودن به جیره غذای اسبهای مسابقه، قدرت اسب‌ها افزایش یافت. (گزارش براون و د یتردر 1990)
– به جیره غذایی مرغ‌ها گرده گل ذرت اضافه کردند، میزان کاروتن در تخم مرغ افزایش یافت و زرده تخم مرغ تیره تر شد. (تاماس و همکاران در سال 1970) .
– درسوییس و اسپانیا از گرده دارویی برای درمان بیماری پروستات ساخته شده که بسیارمؤثر بوده است.
– در هلند برای درمان بی اشتهایی و عوارض کمبود پروتیین دارویی بنام ( Sthenorex )ساخته‌اند.
– در کشور چین از گرده زنبور، داروی تقویتی بنام (هان هانگباو) تولید شده است.
– در کشور روسیه مردم از گرده زنبور به عنوان یک غذای کمکی مقوی استفاده می‌کنند.
– کشورهای کانادا – اسپانیا – هلند – انگلستان – ایتالیا و آلمان از گرده داروهایی برای درمان آلرژی ساخته‌اند.

موم (Wax )

موم توسط چهار غده موم ساز زنبوران کارگر در سن مناسب ترشح شده و علاوه بر استفاده در ساخت و مرمت سلولهای مومی کندو، امروزه انسان‌ها در صنایع آرایشی در تهیه‌ی کرم‌ها و لوسیون ها، در صنایع دارو سازی، ریخته گری، شمع سازی، چاپ و رنگرزی، و همچنین در بسته بندی، نگهداری و عمل آوری مواد غذایی ودر مواد جلادهنده و واکس‌ها و بسیاری موارد دیگر از آن استفاده می‌کنند.

زهر زنبور عسل (Venom )

تمامی حشرات که قدرت نیش زدن دارند در راسته‌ی بال غشائیان قرار می‌گیرند. نیش این حشره از تغییر دستگاه تخم ریزی درزنبور های کارگربوجود می‌آید. از هر 10000 زنبور کارگر در سن مناسب ، می‌توان (1 گرم) زهر خالص تولید کرد. زهر زنبور به شکلهای گوناگون نگهداری می‌شود : به شکل پودر، به حالت مایع ، یا قرص و کرم.

خواص زهر زنبور

در درمان بیماریهای عصبی، صدمات رباط، دردعضلات، رماتیسم‌ها ودردهای مزمن، اختلالات پوستی، ازدیاد فشار خون، التهابات عصبی، نقرس، گواتر، (MS)، سیاتیک، آرتریت و بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌گردد.

نکته‌ی مهم : از نیش زنبور به صورت مستقیم استفاده نمی‌شود، چون واکنشهای آلرژیک حتی شوک ممکن است ایجاد کند که منجر به مرگ می‌شود؛ لذا به صورت پماد جلدی، یا قرص‌های خوراکی در درمان رماتیسم استفاده می‌شود.
ضمیمه عکس :
1- درمان “رینیت” که نوعی التهاب در حفره بینی است با زهر زنبور عسل
2- استفاده از نیش زنبور عسل برای درمان اختلالات شنوایی در قاهره
فهرست منابع :
1- ابو علی سینا – ترجمه عبدالرحمن شرفکندی ( هه ژار ) – قانون در طب – جلد دوم – انتشارات سروش – سال 1362 .
2- اژدریان – فرزانه – عسل درمانی – ناشر : آیینۀ دانش – چاپ اول – 1388 .
3- جرجانی – سید اسماعیل – ترجمۀ دکتر حسن تاجبخش – الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه – ناشر دانشگاه تهران – سال 1385 .
4- دریایی – محمد – معجزات درمانی عسل و انگبین ها – انتشارات یاس بهشت – چاپ اول – 1388
5- سعادتمند – سید جواد ، دارایی – شهروز – خواص درمانی گرده زنبور عسل – ناشر: نورپردازان – چاپ دوم – 1384 .
6- www. Pure royaljelly.com / propolise.htm/
— Elkins -Rita
7- www.greengrownproducts.com / resouces.htm
8 – www.bhive.com.sg / English / fag-hime.htm
جهت ارائه به : انجمن تحقیقات طب سنتی دانشگاه تهران ( تیرماه 1389)