بلوغ پدیده‌ای است که خانواده‌ها را درگیر مسائل جدیدی می‌کند. بنابراین، این نگرانی همواره گریبان‌گیر والدین است که نمی‌دانند در دوران بلوغ فرزندشان چه رفتاری داشته باشند و چه بایدها و نبایدهایی را در این دوران حساس باید رعایت کنند که معمولا در برخورد با جنس دختر لازم است حساسیت‌های رفتاری بیشتری به خرج دهند. بنابراین خانواده‌ها باید با نشانههای بلوغ آشنایی کامل داشته باشند.
بلوغ چیست؟
نوجوانی دوره‌ای بحرانی به شمار می‌آید که طی آن مرحله «بلوغ» اتفاق می‌افتد. «بلوغ» در فرهنگ فارسی به معنی «رسیدن»، «رسیدن به سن رشد»، «مرد شدن»، «زن شدن»، «رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن» آمده است.
بی‌شک رسیدن سن بلوغ دختران و دوران آن یکی از پرتنش‌ترین دوران‌ها‌ی زندگی هر دختری است. نقش والدین در دوران بلوغ می‌تواند اهمیت بسیاری به ایجاد آرامش روحی و روانی به هنگام رسیدن سن بلوغ دختران داشته باشد. بلوغ دوره بحرانی انتقال از مرحله کودکی به بزرگسالی و زمان اکتساب قدرت باروری است. دوره‌ای که تغییرات تکاملی در مغز و غدد بدن باعث تغییرات «جسمانی»، «روانی»، «روحی» و «رفتاری» می شود.
سن بلوغ دختران
معمولا شروع سن بلوغ دختران زودتر از سن بلوغ پسران است. در شرایط طبیعی سن بلوغ دختران در محدوده سنی 11 تا 13 سالگی است. البته شرایط آب هوا و گرمسیری یا سردسیری منطقه زندگی نیز تأثیر بسزایی در بلوغ زودرس (که باید از بروز آن پیشگیری کرد) یا حتی بلوغ دیررس خواهد داشت. علامت‌های جسمی بلوغ به دنبال یکسری تغییرات هورمونی بدن که از طریق مغز (سیستم هیپوفیز و هیپوتالاموس) کنترل می‌شود و ارتباط مستقیمی با تخمدان (در دختران) دارد، ظاهر می‌شود. سن بلوغ دختران با توجه به بروز تغییرات بدنی در دوره بلوغ بسیار متغیر است.
بطور کلی علائم جسمانی دوران بلوغ در دختران عبارتند از: «رشد جسمی و قدی»، «جوانه زدن نوک پستان‌ها و رشد آنها»، «پیدایش موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل» و «قاعدگی».
بلوغ جسمانی
تغییرات جسمانی در سن بلوغ دختران عبارتند از:
موهای جدید
دخترخانمی ممکن است متوجه شود که در مناطقی از بدن که هیچ‌وقت مویی وجود نداشت، حالا مقداری مو رویش کرده است، مناطقی مثل زیر بغل، پاها و … . در ابتدا این موها روشن و نازک هستند، اما با گذشت زمان تیره و ضخیم می‌شوند.
رشد کردن سینه‌ها
در دوران بلوغ سینه‌ها بزرگ می‌شوند. اگر یکی از سینه‌ها کوچکتر از دیگری باشد، جای نگرانی ندارد، زیرا بعد از مدتی هر دو سینه به یک اندازه خواهد شد.
افزایش قد
جهش رشد معمولاً در دختران حداقل ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می‌افتد و بسیار چشمگیر است . به طوری که در مدت یک سال میزان رشد ۲ برابر می‌شود. در برخی، رشد به سرعت اتفاق می‌افتد که به نام “جهش ناگهانی رشد” خوانده می‌شود. این جهش رشد، بین سنین 9 تا 11 ساله دیده شده است. سرعت رشد در دختران به میزان هورمون رشد و هورمون جنسی ( استروژن ) مربوط می‌شود . هورمون رشد باعث افزایش رشد بخصوص در استخوان‌ها و غضروف می‌شود . ولی هورمون جنسی ( استروژن ) سبب بسته شدن مرکز رشد استخوانی و کاهش و کند شدن رشد استخوان می‌شود . به همین دلیل است که بعد از شروع قاعدگی ، سرعت رشد قد کندتر می‌شود و معمولاً بیش از ۶ سانتی متر افزایش نمی یابد . افرادی که دارای این فوران رشد هستند، هر سال حدود 10 سانتی متر افزایش قد خواهند داشت. اما مثل بقیه موارد بلوغ، رشد ممکن است سریع و یا کند باشد.
مراقبت از پوست
اگر پوستتان، جوش زد، نگران نباشید. در واقع، زدن جوش جزء اولین علائم رسیدن سن بلوغ دختران می‌باشد. این جوش‌ها ممکن است روی صورت، بالای سینه و یا پشت دیده شوند.
در طی دوران بلوغ، فعالیت غده‌های چربی زیاد می‌شود و موجب بروز جوش می‌شود. استرس، عادت ماهانه و مواد آرایشی چرب نیز باعث بوجود آمدن جوش می‌شوند معمولا جوش‌های دوران بلوغ، با اتمام این دوران، از بین خواهند رفت.
افزایش میزان ترشحات
در طی دوران بلوغ، ترشحات واژن دیده می‌شود. این ترشحات به رنگ زرد یا سفید است. اگر خارش، بوی بد و یا ناراحتی در واژن داشتید، با مادر خود صحبت کنید، زیرا این می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد.
میزان عرق کردن زیاد
اگر خیلی عرق می‌کنید، این را بدانید که شما اولین نفری نیستید که از این موضوع رنج می‌برید. ناگهان در طی دوران بلوغ، 2 تا 4 میلیون غده عرق در بدن فعال می‌شود. تعریق بیشتر در زیر بغل صورت می‌گیرد. اگر می‌خواهید از بوی بد عرق خلاص شوید، به طور مرتب حمام کنید و از مواد ضدتعریق مثل مام استفاده کنید.
افزایش وزن و تغییر شکل بدن
دختران در مقایسه با پسران، دارای چربی بدن بیشتری هستند. در طی دوران بلوغ، ممکن است متوجه شوید که بدنتان دارای چربی‌های بیشتری نسبت به قبل است. در ابتدا، ممکن است متوجه چربی شکم شوید. اما بعد از مدتی، کمر کوچکتر و باسن و ران‌ها بزرگتر خواهند شد.
عادت ماهیانه
خونریزی ماهانه، در سنین 9 تا 16 سالگی رخ می‌دهد. بهتر است در این زمان علاوه بر رعایت بهداشت فردی از تغذیه مناسب هم برخوردار باشید. به کمک این موارد می‌توانید ناراحتی‌های روحی و جسمی را در این دوران کاهش دهید.
رعایت نکاتی برای تسکین و یا بهبود ناراحتی‌های جسمی و روحی پیش از قاعدگی
مصرف کم‌تر مواد غذایی که حاوی قند یا شکر به مقدار زیاد هستند و به جای آن استفاده بیشتر از نان، سیب‌زمینی، خرما و حبوبات
مصرف کم‌تر چربی‌های حیوانی و گوشت قرمز و جایگزینی آن با روغن‌های گیاهی و گوشت سفید (مرغ و ماهی)
مصرف کم‌تر نوشابه‌های کافئین‌دار نظیر قهوه و چای
کاهش مصرف نمک تا حد ممکن
ویژگی‌های روانی و رفتاری در سن بلوغ دختران
سن بلوغ دختران با ویژگی‌های روانی و رفتاری همراه است. در این دوران دختر خانم‌ها علاوه بر تغییرات جسمی، دچار یکسری تغییرات و علائم روانی می‌شوند که شناخت این علائم به والدین و مربیان برای درک بهتر نوجوان و برخورد صحیح و منطقی با وی و رفتار مناسب با شرایط روانی و رفتاری آنان کمک زیادی می‌کند.
این ویژگی‌ها عبارتند از: «میل به گوشه‌گیری، حساسیت بسیار نسبت به انتقاد دیگران، بی‌قراری، بی‌ثباتی، تحریک‌پذیری، نوسان در خلق و خو، مخالفت با خانواده و دوستان و به طور کلی جامعه، در رویا فرورفتن، شرم و حیای مربوط به تغییرات ناشی از بلوغ جنسی، تنبلی و سستی، نافرمانی از بزرگترها، خیره‌سری و خودرأیی، نداشتن احساس امنیت و اعتماد به نفس، مقاومت در برابر پند و اندرز والدین، تمایل شدید به ارتباط نزدیک با دوستان و گفت و گوهای پنهانی و طولانی با آنها، حساسیت نسبت به آراستگی ظاهر خود و صرف وقت جلوی آینه».
این علائم که حدود یک سال پیش از زسیدن به سن بلوغ دختران آغاز می‌شود، در مرحله جنسی رو به شدت می‌گذارد و در مراحل پایانی بلوغ بتدریج کاهش می‌یابد. باید به تفاوت‌های فردی بین نوجوانان توجه داشت، یعنی اینکه ممکن است این علائم به صورت یکسان در همه نوجوانان ظاهر نشود، ضمن آنکه اغلب نوجوانان احساسات و عواطف خود را در این مرحله از رشد بروز نمی‌دهند. همچنین در سنین بلوغ دختران از نظر روحی بسیار حساس و عصبی می‌شوند. گاهی در برخی دختران تغییرات رفتاری بدی بروز می‌کند. لجبازی مهم‌ترین ویژگی این دوران است و به تدریج با استقرار بلوغ این نشانههای رفتاری کمرنگ‌تر می‌شوند. والدین باید نسبت به این سن و رفتارهای خاص این سن آگاهی داشته باشند و با صبوری و مهربانی با دخترشان برخورد کنند.
منبع: سایت ستاره
