وَ وَصَّیْنَا اْلإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلی‏ وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیرُ (لقمان:14)
و انسان را در باره پدر و مادرش سفارش کردیم مادرش به او باردار شد سستی بر روی سستی و از شیر باز گرفتنش در دو سال است [آری به او سفارش کردیم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که بازگشت [همه] به سوی من است.

پیام :

ـ‌همه انسان ها، در هر رتبه و شرایطی، مدیون والدین هستند.
ـ احترام والدین، حقی است انسانی نه فقط اسلامی؛ حتی به والدینی که کافر باشند هم باید احسان کرد.
ـ از مادر که بیشتر زحمت می کشد، باید به صورت ویژه قدردانی کرد و نامش را جداگانه برد.
ـ سپاس گزاری از والدین، جایگاه والایی نزد خداوند دارد و بعد از شکر پروردگار، تشکر و قدردانی از والدین اهمیت می یابد.(1)
وَ قَضی‏ رَبُّکَ أَلاّ تَعْبُدُوا إِلاّ إِیّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا إِمّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا (اسراء:23)
و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگی رسیدند به آنها [حتی] «اوف» مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنی شایسته بگوی.

پیام :

ـ خدمت گزاری و احسان به پدر و مادر، از اوصاف موحد واقعی است .
ـ فرمان نیکی کردن به والدین، مانند فرمان، توحید، قطعی و نسخ نشدنی است .
ـ احسان به والدین، در کنار توحید و اطاعت از خداوند آمده است تا نشان دهد این کار، هم واجب عقلی و وظیفه انسانی است، هم واجب شرعی .(2)
وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلّ‏ِ مِنَ الرَّحْمَهِ وَ قُلْ رَبّ‏ِ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانی صَغیرًا (اسراء:24)
و از سر مهربانی بال فروتنی بر آنان بگستر و بگو: «پروردگارا آن دو را رحمت کن چنانکه مرا در خُردی پروردند».

پیام :

ـ فرزند در هر موقعیتی که هست، باید فروتن باشد و کمالات و پیروزی های خود را به رخ والدین نکشد، بلکه قدردان زحمت های آنها باشد و از روی معرفت بداند که همه آنها را مرهون گذشت و فداکاری پدر ومادر خویش است .
ـ تواضع در برابر والدین باید عاشقانه و از روی مهر و محبت باشد، نه ظاهری و ساختگی یا برای دستیابی به امکانات مادی آنها .
ـ فرزند باید از خداوند برای پدر و مادرش رحمت بخواهد.
ـ رحمت الهی، جبران زحمت های تربیتی والدین است.(3)
یَسْئَلُونَکَ ما ذا یُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْرٍ فَلِلْوالِدَیْنِ وَ اْلأَقْرَبینَ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلیمٌ (بقره:215)
از تو می‏پرسند: «چه چیزی انفاق کنند [و به چه کسی بدهند]؟» بگو:« هر مالی انفاق کنید به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و به در راه‏مانده تعلق دارد و هر گونه نیکی کنید البته خدا به آن داناست».

پیام:

بهترین مورد انفاق، والدین و بستگان هستند و بعد، دیگران .(4)
وَ إِذْ أَخَذْنا میثاقَ بَنی إِسْرائیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا وَ ذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا وَ أَقیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاّ قَلیلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ (بقره:83)
و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید و نماز را به پا دارید و زکات را بدهید آنگاه جز اندکی از شما [همگی] به حالت اعراض روی برتافتید.
وَ اعْبُدُوا اللّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا وَ بِذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکینِ… .(نساء:36)
و خدا را بپرستید و چیزی را با او شریک مگردانید و به پدر و مادر احسان کنید و در باره خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و… نیکی کنید.
قُلْ تَعالَوْا أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلاّ تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانًا.(انعام :151)
بگو بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده برای شما بخوانم چیزی را با او شریک قرار مدهید و به پدر و مادر احسان کنید.
پیام :
ـ بعد از یکتاپرستی، احسان به والدین و حفظ نظام خانواده سفارش می شود.
ـ بارها در قرآن پس از توحید و نهی از شرکت احسان به والدین مطرح شده است و این نشان دهنده اهمیت این مسئله در قرآن کریم .(5)
ـ در قرآن چهارمرتبه، سفارش به رعایت احترام به پدر و مادر بعداز مسئله توحید ونهی از شرک آمده است .(6)
قرآن کریم از زبان حضرت عیسی (علیه السلام) می فرماید:
وَ بَرًّا بِوالِدَتی وَ لَمْ یَجْعَلْنی جَبّارًا شَقِیًّا (مریم:32)
و مرا نسبت به مادرم نیکوکار کرده و زورگو و نافرمانم نگردانیده است.
پیام:
ـ نیکی و احسان به مادر، از اخلاق انبیاست.
ـ کسی که به مادرش بی مهری کند، به مردم نیز رحم نخواهد کرد.(7)
اهمیت مقام والدین در کلام پیامبر (ص)
برای پرداختن به موضوع «اهمیت مقام پدر و مادر»، سری می زنیم به سخنان کوتاه پیامبر مهر و رحمت حضرت محمد(ص) در این باره امیدواریم با بیان آموزه های حیات بخش نبی اکرم(ص) رضایت شما مخاطبان خوب برنامه را تأمین کنیم.
نبی اکرم (ص) می فرماید:
چهار کس را خداوند به بهشت در نیاورد و از نعیم آن به وی نچشاند: شراب خوار، رباخوار، آن کس که مال یتیم به ناحق خورد، آن کس که پدر و مادر از او ناخشنود باشند.(8)
ایشان در حدیثی دیگر فرموده اند:«خداوند به وسیله نیکی با پدر و مادر، عمر انسان را فزون می کند.»(9)
همچنین پیامبر عظیم الشأن درباره رفتار خداپسندانه با والدین می فرماید:
هر که روز را آغاز کند و در کار پدر و مادر خویش مطیع خدا باشد[و چنان که خدا می پسندد با ایشان رفتار کند]، دو در بهشت بر او گشوده باشد.(10)
و نیز رسول خدا (ص) درباره پی آمد ناسپاسی پدر و مادر فرموده است :«دو چیز را خداوند در این جهان کیفر می دهد: تعدی [ستم به دیگری] و ناسپاسی با پدر و مادر.»(11)
و باز پیامبر رأفت و رحمت، از عشق به مادر چنین می فرماید :«هر که پیشانی مادر خویش را ببوسد، از آتش جهنم مصون شود.»(12)
رسول اعظم (ص) درباره قطع رابطه با پدر می گوید: «دوستی پدر خویش را حفظ کن و رشته آن را مَبُر ؛ زیرا ‍[در این صورت] خداوند نور تو را خاموش می کند.»(13)
همچنین می فرماید: «هر که از روی مهربانی به چهره پدر و مادر خویش نگاه کند، خدا به پاداش آن، برای وی حج مقبول نیکویی رقم می زند.»(14)

پی نوشت ها :

1.تفسیر نور، ج9، ص251.
2.همان، ج7، ص40.
3. همان، ص 42.
4. تفسیر نور، ج1، ص429.
5. همان، ص 183.
6. همان، ج3، ص 433.
7. همان، ج7، ص263.
8. شعب الایمان، ج4، ص397، ح5530.
9. کنز العمال، ج16، ص445، ح45350.
10. همان، ص 467، ح4548.
11. همان،ص464، ح45458.
12. همان، ص462، ح45442.
13. طبری المعجم الاوسط، ج8، ص279، ح8633.
14. مشکوه الانوار، ص162.
منبع:گلبرگ 115