تهیه و تنظیم :نفیسه ولدان (1)

چکیده :
این مقاله با موضوعیت سلامت از دیدگاه قران کریم با محوریت سوره کهف است . هدف از این مقاله نشان دادن توجه بی اندازه خداوند متعال به سلامت بشر وتامین آن ازطریق استفاده صحیح از نعمات الهی می باشد. در این مقاله به مواردی از جمله حلال وحرام ،فلسفه آنها و دیدگاه قرآن به آنها و هچنین تاثیرات آنها برانسان با استفاده از تفاسیر و کتب معتبر پرداخته شده است. هدف از نوشتن این مقاله یکی آن است که به این نکته هرچند مختصر اشاره کنیم ،مبحث حلال و حرام که در قران بیان شده است اثرات امروزه در علم پزشکی و روانشناسی روزنیز بیان شده است و این علوم توانسته انداثرات انها را اثبات نمایند ودیگرآنکه قران کریم اگر سر لوحه زندگی انسان قرار گیرد می تواند راهگشای بسیاری از بیماریها و مشکلات روحی و جسمی بشر باشد .
کلید واژه:
حلال ،حرام ،ذبح اسلامی وغیر اسلامی
مقدمه :
قران کریم در ایات بسیاری به اهمیت مال پرداخته و به انواع برخوردهای انسان با مال اشاره کرده است در ایه ای آن را زینت چند روزه دنیا معرفی کرده است و درجای دیگر هشدار داده که مبادا مال مایه غفلت و از یاد بردن خدا شود و در برخی آیات نیز مردم را تشویق و دعوت به استفاده از مال پاکیزه و حلال میکند با توجه به اینکه نوع تغذیه در روحیات افراد موثر است و غذاهای مختلف اثار اخلاقی متفاوتی دارد. پس باید به این نکته در این آیه توجه داشت که این افراد صالح که در سوره کهف معرفی می شوند توجه بسیاری به پاکیزه و حلال بودن غذایی دارند که می خواهند بخورند .زیرا غذای پاکیزه و حلال در صفای قلب و تحریک حس شکر گذاری بسیار موثر است .
پاکیزگی که در این آیه مطرح میشود نه فقط پاکیزگی ظاهری بلکه پاکیزگی باطنی آن نیز مورد توجه است چون در اسلام توصیه های فراوانی به پاکیزگی روح در کنار پاکی جسم شده است.
طی این مقاله سعی بر آن شده تا به موضوع حلال و حرام در خوردنی ها و تاثیر آنها در روح و جسم و حتی بر کودکان هر چند محدود پرداخته شود .که البته برای بیان مطالب ازروایات موثق نیز بهره برده شده است .
آیه 19سوره مبارکه کهف :«…فابعثوا احدکم بورقکم هذه الی المدِینه فلینظر ایهاازکی طعاما فلیاتکم برزق منه و لیتلطف و لا یشعرن بکم احدا »(2)
ترجمه آیه «…باری شما یکی را با این درهمهایتان به شهر بفرستید و باید بنگرد که کدامشان طعام پاکیزه تر و حلال تر دارند تا از آن روزیی برایتان فراهم آرد و باید با دقت و ملاحظه این کار را انجام دهد و نباید هیچ کس را از حال شما آگاه سازد .»
در آغاز بهتر دیدیم چند بیتی از شاعر فرزانه ای چون شیخ بهایی در وصف اثرات شوم غذای حرام بیان نماییم :
لقمه نانی که باشد شبهه ناک در حریم کعبه ابراهیم پاک
گربه دست خود فشاندی تخم اووربگاو چرخ کردی شخم او
ور به مه نو در حصارش داس کرد ور ز سنگ کعبه اش دستاس کرد
ور به آب زمزمش کردی عجین مریم آیین پیکری از حور عین
ور بدی از شاخ طوبی اتشش ور شدی روح القدس هیزم کشش
ور تنورنوح بندد مریمش ور دم عیسی بود آتش دمش
ور تو بر خوانی هزاران بسمله بر سر آن لقمه پر ولوله
در ره طاعت تو رابی جان شود نفس از آن لقمه ترا قاهر شود
د رره طاعت تورا بی جان کند خانه دین تو را ویران کند
در د دینت گر بود ای مرد راه چار ه خود کن که شد دینت تباه (3)

تفسیر نمونه :
«… نکند این یک خواب غیر عادی باشد ولی به هر حال یخت احساس گرسنگی و نیاز به غذا می کردند چون ذخیره بدن انها تمام شده بود .لذا نخستین پیشنهاشان این بود : سکه نقره ای را که با خود دارید به دست یکی از نفرات خود بدهید و او را به شهر بفرستید تا برود و ببیند کدامین فروشنده غذای پاکتری دارد به مقدار روزی و نیاز از ان برای شما بیاورد … (4)

پاکترین طعام :
جالب این است که اصحاب کهف بعد از بیداری با اینکه قاعدتا بسیار گرسنه بودند و ذخیره بدن آنها در این مدت طولانی تمام شده بود اما باز به کسی که مامور خرید غذا می باشد توصیه میکنند هر غذایی را نخرد ،بلکه بنگرد در میان فروشندگان کدامین نفر غذایش پاکتر است آنرا انتخاب کند . بعضی از مفسرین گفته اند این سخن ناظر به حیوانات ذبح شده است ،زیرا آنها میدانستند در ان شهر افرادی هستند که گوشتهای آلوده و احیانا مردار می فروشند و یا بعضی از آنها کسب و کارشان اصولا به حرام بوده است انها توصیه می کنند از خرید طعام از چنین اشخاصی پرهیز شود .
ولی ظاهرا این جمله مفهوم وسیعی دارد که هرگونه پاکی ظاهری و باطنی را شامل می شود و این توصیه ای است به همه رهروان راه حق که نه تنها به غذای روحانی بیندیشند بلکه مراقب پاکی غذای جسمانیشان نیز باشند .حتی در بحرانی ترین لحظات زندگی نیز این اصل را فراموش نکنند .امروزه بسیاری از مردم جهان به اهمیت این دستور در یک قسمت پی نبرده اند و سعی دارند غذای آنها از هر آلودگی ظاهری به دور باشد غذاها را در ظرفهای سرپوشیده و دور از دستهای آلوده و گرد وغبار نگهداری میکنند .البته این کار بسیار خوبی است ولی به این مقدار نباید قناعت کرد ،بلکه باید غذاها از آلودگی به حرام ،ریا ،غش و تقلب و هرگونه آلودگی باطنی نیز پاک باشد .در روایات اسلامی تاکید فراوانی روی غذای حلال و تاثیر آن در استجابت دعا وصفای فلب شده است . در روایتی می خوانیم کسی خدمت رسول اکرم آمد عرض کرد :«احب ان یستجاب دعایی» دوست دارم دعایم مستجاب شود .
پیامبر فرمود :«طهر مااکلک ولاتدخل بطنک الحرام» غذای خود را پاک کن و غذای حرام را در معده خود وارد منما. (5)

تفسیر المیزان :
…کلمه ازکی :به معنای پاکیزه تر از ماده زکات است و زکات طعام پاکیزه آن است ،بعضی از مفسران گفتهاند یعنی حلال تر آن بعضی گفته اند یعنی پاکتر آن و لیکن کلمه را به صیغه افعل تفضیل (ازکی)آورده خالی از این اشعار و اشاره نیست که مقصود از کلمه مذکور همان معنای اول باشد ضمیر در منه به طعامی برمیگرددکه از جمله ازکی طعامااستفاده میشود که یکی را بفرستید درشهر بگردد و ببیند کدامیک ازفر وشگاههاجنس پاکیزه تر میفروشد و مقداری از آن برایتان خریداری کند تابا آن ارتزاق کنید …. (6)
حلال بودن قسمت الاهی و حرام بودن بیش از آن :
یکی از آموزشهای مهمی که در احادیث آمدهاست تاکید بر این امر است که قسمت الهی جز حلال و پسندیده نیست «ان الله تبارک وتعالی :قسم الرزاق بین خلقه حلالا و لم یقسمها حراما -خداوند متعال ارزاق را میان آفریدگان خود به صورت حلال قسمت کرده است نه به صورت حرام ».پس آنچه حلال را حرام می کند عمل انسان است و دخالتهای نامشروع و توزیع های ناعادلانه او.و حرام قسمت شده مشروع نیست بلکه نتیجه ای از عمل ستمگران و نادانان است «وماظلمناهم ولکن کانوا انفسهم یظلمون :ما بر ایشان ظلم نکردیم بلکه خود بر خویشتن ستم می کردند » یعنی کسانی که جویای مال بسیارند و هرگز سیر نمیشوند و کسانی که زمینه توزیع ناعادلانه را فراهم می کنند و باعث آن می شوند از رده ستمگرانند. (7)

فلسفه حلال بودن :
برای فهمیدن حقیقت تقسیم الاهی درآنچه نصیب مردمان شده است و اینکه حلال و حرام بودن چیزها و مالها بنابر کدام اصول و و مقیاسها مبتنی است بر ما واجب است از آموزشی که امام ابوالحسن علی ابن موسی الرضا (ع)به ما القا فرموده است بشایستگی امعان نظر کنیم : (8)
انا وجدنا کل ما احل الله- تبارک و تعالی-ففیه صلاح العباد و بقاء هم و لهم الیه الحاجه التی لا یستغنون عنها ووجدناالمحی من الاشیاء لا حاجهللعباد الیه ووجدنا مفسداداعیا الی الفناء والهلاک :
امام رضا (ع) می فرمایند :ما دریافتیم آنچه خداوند متعال حلال کرده است سبب حلال بندگان و بقای آنان است و به آن نیاز دارند و بی نیاز ازآ ن نیستند و در یافتیم که بندگان خدا به چیزهایی که حرام است نیاز ی ندارند و دانستیم که آنها مایه تباهی و سبب نابودی و هلاکت است
پس قسمت الاهی با مقیاسهای صلاح ادمی و بقای زندگی مادی انسان و بالیدن زندگی معنوی او صورت می گیرد تا تنگدستی و نیازی بر جای نماند که او را از دست یافتن به مصلحت خود در دو زندگی دنیا و آخرت باز دارد . و این مقتضی آن است که میان مردمان هیچ افراط و زیاده روی وجود نداشته باشد تا سبب طغیان و فساد شود یا هیچ تفریط و کوتاهی که راه راست را بر آدمی ببندد و او را از آن منحرف سازد .

حلال در منطق قران کریم :
قران حلال را به اینگونه شناسانده است که در میان دو حد افراط و تفریط قرارگرفته باشد «یا ایها الذین امنو لا تحرمو ا طیبات ما احل الله لکم ولا تعتدوا …» ای مردم با ایمان چیز های پاکیزه ای را که خداوند بر شما حلال کرده است حرام مشمارید و از حد در مگذرید ..» . پس نه چیزهای پاکیزه و حلال حرا م است و باید مصرف نشود و نه می توان با مصرف کردن افراطی و اترافی و اسرافی آنها سبب محروم ماندن دیگران از حق خود شد . و از اینجا معلوم میشود که تجاوز و افراط مغایر با حلال بودن است . و قران کریم به خوردن حلال فرمان داده (کلو مما رزقکم الله حلالا…از آنچه خدا روزی حلال شما قرار داده است بخورید ) . پس خوردن با تعدی و تجاوز یعنی خوردن مال دیگران یا حق دیگران یا خوردن اترافی و اسرافی ممنوع است چون نهی شده است . تعدی و تجاوزبا میانه روی نیز مغایر است.(9)

اثرات لقمه حلال و حرام :
لقمه حلال در درون انسان نورانیت ایجاد می کند و بر اثر نورانیت قلب خود به دنبال کارهای خیر میرود و همین باعث سعادت و خوشبختی او در دنیا و آخرت کی گردد در این خصوص پیامبر (ص) فرمودند : هر کس از دست رنج خود و مال حلال بخورد خداوند درهای بهشت را به رویش می گشاید تا از هر دری که می خواهد وارد شود ودر شمار پیامبران خواهد بود و اجرومزد ایشان را خواهد گرفت .
ملا احمد نراقی در کتاب معراج السعاده می گوید :از بزرگترین موانع در رسیدن به سعادت خوردن مال حرام است و بیشترکسانی که از سعادت محروم شده اند به همین واسطه بوده است . هیچ سدی در راه توفیق محکم تر از خوردن مال حرام نیست و اگر کسی خوب فکر و نقل کند به این نکته پی می برد که بزرگترین حجابی که انسان ها را برای رسیدن به درجه ابرار و انسانهای خوب باز می دارد خوردن مال حرام است .(10)
تاثیر لقمه حرام به حدی است که امام حسین (ع) در واقعه کربلا بعد از سخنرانی و اتمام خجت بادشمنان در ظهر عاشورا در مورد عدم تاثیر سخن حق در دل آنها فرمودند: میدانم چرا سخنان من در شما ا ثر نمی کند زیرا شکم ها ی شما از حرام پر شده است .(11)

تاثیر لقمه حرام در طفل :
امام صادق (ع)می فرمایند : کسب الحرام یبین فی الذریه
در آمد حرام د راولاد اثر می گذارد
یعنی پدر و مادر باید مراقب باشند که غذای حرام نخورند و گرنه نطفه ای که با غذای حرام درست شده است و یا جنینی که با غذای حرام تغذیه شده باشد در فرزند اثر نامطلوبی باقی می گذارد و مقتضیات شر در آن ایجاد می گردد .(12)
تاثیر ذبح اسلامی بر کیفیت لاشه و ماندگاری زیاد گوشت :
مطابق مطالب ذکر شده در بعضی از تفاسیر اگر پاکی خوردنی ها منظور حیواناتی که ذبح صحیح انها موجب حلال شدن آنها برای خوردن می شود باشد باید به این موضوع نیز توجه داشت که ذبح اسلامی و غیر اسلامی از نظر پزشکی نیز چه تاثیری بر روی حیوان مذبوح دارد.
1-روش ذبح اسلامی با سنت خاص خود مثل قطع سریع اوداج اربعه با الت تیز به طور یک دفعه و همچنین دور از دید دیگر حیوانات و حتی اب دادن قبل از ذبح به حیوان و … باعث کاهش استرس در حیوان می شودچون استرس باعث افزایش ضربان قلب وهجوم خون به عضلا ت و ترشح هورمونهایی مثل ادرنالین و انقباض عروق می گردد و باعث عدم تخلیه کامل خون می شود .
از انجایی که خون محیط کشت بسیر خوبی برای رشد انواع میکروبها می گردد و ماندگاری لاشه را کم می کند و فساد لاشه زودتر انجام می گردد و همچنین به خاطر اینکه خون دارای هموگلوبین بوده و اهن دارد باعث اکسیده شدن اهن و رنگ تیره گوشت می گردد.
2- قطع ناگهانی اوداج اربعه باعث می گردد خون به مغز نرسد و در نتیجه کاهش اکسیژن (هیپ.کسی ) در مغز ایجاد می کند که این عمل از دو نظر مفید است : یکی اینکه هیپوکسی باعث بیهوشی در دام کی گردد که باعث کاهش استرس می شود و دیگری اینکه طبق قانون فیزیولوژی د رهیپوکسی قلب به طور خود کار شروع به تند زدن می کند که خود باعث تخلیه کامل خون می شود همچنین در عضلات نیز باعث انقباض عضلانی شده است و عروق منبسط می گردد و از عضلات نیز خون تخلیه کامل می شود.
3- در قطع اوداج اربعه خون از قلب دور بوده و سیر خروج خون کاملا به خارج از بدن حیوان ذبح شده می باشد که اگر آلودگی به داخل بدن حیوان کشیده نمی شود
4- با بریدن نای و مری مجاری تنفسی و مجرای غذا به مواد داخل آنها به بیرون می ریزد و باعث آسپیراسیون یا به معنای دیگر کشیده شدن عفونت به داخل بدن حیوان ذبح شده نمی شود .
5- ذبح به روش غیر اسلامی که دربعضی از کشورها معمول است که چاقو را به ائورت قدامی می زنند ممکن است چاقو به قلب اصابت کند و ایست قلبی ایجاد نماید در این صورت ایست قلبی باعث عدم تلمبه زدن قلب می شود و در نتیجه خون در اندام های تحتانی حیوان ذبح شده می ماند و خون به طور کامل تخلیه نمی شود و در این روش هنوز مغز حیوان ذبح شده خوت کافی دارد و باعث ایجاد استرس می شود و در ضمن اگر چاقو آلوده به میکرب باشد این میکرب ها را به داخل بدن حیوان هدایت می کند و باعث فساد لاشه می گردد و ماندگاری گوشت را و کیفیت آنرا کاهش می دهد . (13)
نتیجه
نتیجه حاصل از این تحقیق هرچند جزیی این بوده که در دوران معاصر بهتر است فاصله بین علوم تجربی و علوم دینی برداشته شده وبعضی از تخصصهای علوم پزشکی با بهره بردن از نکات قرانی و دستور کار قرار دادن آنهابتوانند به نتایج بهتری دست یابند ، چرا که ما ایرانیان بهترین نوشدارو رادر دست داریم به شرطی که از آن استفاده بهینه داشته باشیم .

پی نوشت ها :

1. پایه 2 حوزه علمیه جامعه الزهرا (سلام الله علیها)
2.قران کریم
3. کفایه الواعظین، ابی الفضل الحسینی ج 1،ص 51
4. تفسیر نمونه ،زیر نظر مکارم شیرازی با همکاری جمعی نویسندگان ،ج 12ص374
5. -تفسیر نمونه –ج 12-ص377
6. تفسیر المیزان ،محمد حسین طباطبایی ،ترجمه محمد باقر موسوی همدانی ،ج 13 ،ص 361
7. ترجه الحیاه ، احمد آرام ، ج 4 ص174
8. همان ، 175
9. همان ،ص 175
10. معراج السعاده، نراقی ملا احمد ، ص 336
11. تربیت فرزند از دیدگاه اسلام ، مظاهری ، حسین ، ص 54
12. راه روشن ، ترجمه الحجه البیضاء فی تهذیب الحیاه ، محمد صادق عارف ، ج ،ص 206
13. http//nazerin.wordpress.com/

فهرست منابع
*قران کریم
اصول کافی نوشته شیخ کلینی ، ترجمه کمره ای ،انتشارات اسوه
– ترجمه الحیاه ،ترجمه احمد آرام ، انتشارات دلیل ما ،چاپ نگارش ،چاپ پنجم، بهار 1384،
– تفسیر المیزان ،محمد حسین طباطبایی ،ترجمه محمد باقر موسوی همدانی ،قم نشر فرهنگی رجا 1363
– تفسیر نمونه ، زیر نظر مکارم شیرازی با همکاری جمعی ازنویسندگان ،ناشردارالکتب الاسلامیه ،تهران 1383
– راه روشن ،ترجمه المهجه البیضاء فی تهذیب الحیاه ،محمد بن مرتضی معروف به موسی المحسن الکاشانی، ترجمه محمد صادق عارف، ناشر بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی ،مشهد 1372
-کفایهالواعظین ،تالیف ابی الفضل الحسینی ،قم ،انتشارات مصطفوی