1. نوشته روى درب بهشـت
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
عَلى بابِ الْجَنَّهِ مَکْتُوبٌ: اَلْقَرْضُ بِثَمانِیَهَ عَشْرٍ وَالصَّدَقَهُ بِعَشْرَهٍ …
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 138 .] امام صادق علیه السلام فرمود: بر درب بهشت نوشته شده است: قرض دادن هیجده برابر پاداش دارد و صدقه ده برابر.
2. پاداش یـک درهـم قـرض
عَنْ الْبَراءِ بْنِ عازِبٍ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُما قالَ:
سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: مَـنْ مَنَحَ مَنـیحَهَ لَبَنٍ، اَوْوَرَقٍ، اَوْهَـدى زُقـاقا کانَ لَهُ مِـثْلُ عِـتْقِ رَقَبَهٍ.
[ الترغیب و الترهیب، ج 2، ص 39 .] براء بن عازب مى گوید: از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: کسى که گوسفند یا شتر را به دیگرى دهد تا از شیرش استفاده کند و سپس برگرداند، یا یکدرهم قرض بدهد، یا گمشده اى را راهنمائى نماید خداوند متعال پاداش آزاد کردن بنده اى را به او خواهد داد.
3. مقام وام دهنده
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
… وَمَـنْ اَقْرَضَ اَخاهُ الْمُـؤْمِنَ بِـکُلِّ دِرْهَمٍ اَقْرَضَهُ وَزْنَ جَبَلِ اُحُدٍ وَجَـبَلَ رِضْـوانٍ وَطُورِ سَیْـناءَ حَسَنـاتٍ. فَاِنْ رَفَقَ بِهِ فِـى طَلَبِهِ یَعْبَـرُبِهِ عَلَى الصِّراطِ کَالْبَرْقِ الْخـاطِفِ الّـلامِعِ بِغِیْـرِ حِسابٍ وَلاعَذابٍ.
[ ثواب الاعمال و عقابها ص 414 .] از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: کسى که به برادر مسلمان خود قرض دهد، در برابر هر درهمى که قرض داده هم وزن کوه احد و کوه رضوان و کوه سینا، حسنات خواهد داشت. و اگر براى وصول آن مدارا کند، از پل صراط همچون برق جهنده بدون حساب و عذاب خواهد گذشت.
4. مقایسه پاداش قـرض با کـارهاى دیگر
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اَلصَّدَقَهُ بِعَشْرَهٍ، وَ الْقَرْضُ بِثَمانِیَهَ عَشْرٍ، وَصِلَهُ الاْءخْوانِ بِعِشْرِینَ، وَصِلَهُ الرَّحِمِ بِاَرْبَعَ وَ عِشْرِیْنَ.
[ بحارالأنوار، ج 103 .] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: صدقه ده، قرض هیجده، ارتباط با برادران دینى بیست و صله رحم بیست و چهار حسنه دارد.
5. رابـطه قـرض و زکات
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
اَلْقَرْضُ الْواحِدِ بِثَمانِیَهَ عَشْرٍ وَاِنْ ماتَ اُحْتُسِبَ بِها مِنَ الزَّکاهِ.
[ همان، ص 139 .] امام صادق علیه السلام فرمود: ثواب قرض دادن هیجده برابر خواهد بود و چنانچه قرض دهنده بمیرد، قرض او زکاتش محسوب مى شود.
6. قـرض الحسنه و آخـرت
عَنِ الرِّضا علیه السلام:
وَ اِذا ماتَ رَجُلٌ وَلَهَ دَیْنٌ عَلى رَجُلٍ فَاِنْ اَخَذَهُ وارِثُهُ مِنْهُ فَهْوَلَهُ وَ اِنْ لَمْ یُعْطِهِ فَهُوَ لِلْمَیِّتِ فِى الآخِرَهِ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 156 .] امام رضا علیه السلام فرمود: وقتى شخصی طلبکار از دنیا برود، چنانچه وارث طلب را بگیرد، مال اوست و اگر داده نشود در آخرت به مرده و صاحب اصلى مال تعلّق مى گیرد.
7. بـرترى پـاداش قرض‌الحسنه بر صدقه
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
رَاَیْتُ لَیْلَهً اُسْرِىَ بى عَلى بابِ الْجَنَّهِ مَکْتُوبا اَلصَّدَقَهُ بِعَشْرِ اَمْثالِها وَ الْقَرْضُ بِثَمانِیَهَ عَشْرٍ، فَقُلْتُ: یا جَبْرَئِیلُ مابالُ الْقَرْضِ اَفْضَلُ مِنَ الصَّدَقَهِ؟ قالَ: لِأنَّ السّائِلَ یَسْأَلُ وَ عِنْدَهُ، وَ الْمُسْتَقْرِضُ لایَسْتَقْرِضُ اِلاّ مِنْ حاجَهٍ.
[ میزان الحکمه ، ج 8، ص 123 .] پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: شبى که به معراج برده شدم، دیدم که روى درب بهشت این چنین نوشته شده بود: صـدقه ده برابر پـاداش دارد و قرض الحسنه هیجده برابر. به جبرئیل گفتم: چرا قرض الحسنه برتر از صدقه است؟ گفت: چـون قـرض گیـرنده همـیشه بخـاطر نیـازش وام مى گـیرد، ولـى سـائل تقـاضاى کـمک مى کـند اگـرچه بـى نیـاز بـاشـد.
8. قـرض الحسنه و صـدقه
عَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ اَنَّ النَّبِىَّ صلی الله علیه و آله قالَ:
کَلُّ قَرْضٍ صَدَقَهٌ.
[ التّرغیب و التّرهیب، ج 2، ص 40 .] عبدالله بن مسعود از پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: هـر قـرضى پیـش خـدا، صدقـه محسـوب مى گـردد.
9. مقایسه قـرض الحسنه با صـدقه
وَعَنْ عَبْدِاللّهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِىَ اللّه عَنْهُ اَنَّ النَّبِىَّ صلی الله علیه و آله قالَ:
مـا مِـنْ مُسْـلِمٍ یُقْرِضُ مُسْلِما قَرْضا مَرَّهً اِلاَّ کانَ کَصَدَقَتِها مَرَّتَیْنِ.
[ التّرغیب و التّرهیب، ج 2، ص 41 .] عبدالله بن مسعود از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: هر مسلمانى مالى را یکبار قرض دهد، مثل این است که همان مال را دوبار صدقه داده است.
10. ملاک برترى قـرض الحسنه از صدقه
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
مَـکْتُوبٌ عَلى بابِ الْجَـنَّهِ: اَلصَّـدَقَهُ بِعَـشْرَهٍ وَ الْقَـرْضُ بِـثَمانِیَهَ عَشْرٍ، وَ اِنَّما صارَ الْقَرْضُ اَفْضَلَ مِنَ الصَّدَقَهِ لاَِنَّ الْمُسْتَقْرِضَ لایَسْتَقْرِضُ اِلاّ مِنْ حاجَهٍ، وَ قَدْ یَطْلُبُ الصَّدَقَهَ مَنْ لایَحْتاجُ اِلَیْها.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 140 .] امام صادق علیه السلام فرمود: بر درب بهشت نوشته شده است: صدقه ده حسنه و قرض الحسنه هیجده حسنه دارد. علّت اینکه قرض برتر از صدقه است اینست که قرض گیرنده همیشه از روى نیاز قرض مى گیرد؛ ولى صدقه گیرنده، گـاهى بـدون ایـنکه نیـاز داشته باشد خـواهان صـدقه مى شود.
11. برترى وام‌ دادن از بخشش
سَمِعْتُ اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلام یَقُولُ:
لاََنْ اُقْرِضَ قَرْضا اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اَصِلَ بِمِثْلِهِ.
[ همان، ص 139 .] امام صادق علیه السلام فرمود: مــالى را کـه قـرض بـدهـم، بـیشـتر دوسـت دارم تـا آن را بـبـخشـم.
12. شـتاب در دادن قـرض
عَنْ اَمِیرِالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
وَ اغْتَـنِمْ مَنِ اسْتَـقْرَضَـکَ فِى حالِ غِنـاکَ لِـیَجْعَـلَ قَـضاءَهُ لَـکَ فِى یَوْمِ عُسْرَتِکَ.
[ میزان الحکمه، بنقل از نهج البلاغه، نامه 31 .] از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که فرمود: و غنـیمت بــدان کسـى را که در زمـان بى نــیازیت از تــو وام بـخـواهد تا در روز تنـگدسـتى تـو، به تـو پـس دهــد.
13. محبوبیّت قـرض دادن
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
اَلْفُ دِرْهَمٍ اُقْرِضُها مَرَّتَیْنِ اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اَتَصَدَّقَ بِها مَرَّهً.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .] پیامبـر اکـرم صلى الله علیه و آله فرمود: هزار درهـم را اگر دوبار قرض بدهم، بیشتر دوست دارم از اینکه آن را یـکمرتـبه بـعنوان صـدقه بپـردازم.
14. قرض سنّت جاودان
فِى خَبَرٍ طَویِلٍ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ:
اَمَّا الْوُجُوهُ الْأرْبَعَهُ (الَّتِى یَلْزِمُهُ فِیها النَّفَقَهُ مِنْ وُجُوهِ اصْطِناعِ الْمَعْرُوفِ) فَقَضاءُ الدَّیْنِ، وَ الْعارِیَهُ، وَالْقَرْضُ وَ اِقْراءُ الضَّیْفِ واجِباتٌ فِى السُّنَّهِ.
[ همان، ص 140 .] امام صادق علیه السلام در روایتى طولانى و مفصّل فرمود: امّا انواع چهارگانه خیر عبارتند از:
۱ ـ پرداخت بدهى
۲ ـ عاریه دادن
۳ ـ قرض دادن
۴ ـ مهمانى دادن، که اینها در سنّت واجب است.
15. وام با قصد قربت
قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام:
ما مِنْ مُسْلِمٍ اَقْرَضَ مُسْلِما قَرْضا یُریدُ وَجْهَ اللّهِ اِلاّ اُحْتُسِبَ لَهُ اَجْرُها بِحِسابِ الصَّدَقَهِ حَتّى تَرْجِعَ اِلَیْهِ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .] امام صادق علیه السلام فرمود: هیـچ مسـلمانى نبـاشـد که به مسـلمان دیگرى بخاطر خدا قـرض دهـد، جـز آنکه خـداوند هر روز ثـواب صـدقـه دادن آن را به حـساب وى ثبت کـند تـا زمانـى که آن مـال بـه او بـاز گردد.
16. وظیفه توانمند در رابـطه با وام
قالَ النَّبِىُ صلی الله علیه و آله:
مَنِ احْتاجَ اِلَیْهِ اَخُوهُ الْمُسْلِمُ فِى قَرْضٍ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَلَمْ یَفْعَلْ، حَرَّمَ اللّهُ عَلَیْهِ رِیْحَ الْجَنَّهِ.
[ همان، ص 138 .] پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که برادر مسلمان و نیازمندش از او تقاضاى قرض الحسنه بکند و او با اینکه توانائى دارد، خواسته او را تأمین ننماید خداوند او را از بوى بهشت محروم خواهد ساخت.
17. نتـیجه قـرض الحسنه
رُوِىَ عَنْ فِقْهِ الِّرضا علیه السلام:
اَنَّ اَجْرَ الْقَرْضِ ثَمانِیَهَ عَشَرَ ضِعْفا مِنْ اَجْرِ الصَّدَقَهِ لاَِنَّ الْقَرْضَ یَصِلُ اِلى مَنْ لایَضَعُ نَفْسَهُ لِلصَّدَقَهِ لاَِخْذِ الصَّدَقَهِ.
[ همان، ص 140 .] از کتاب فقه الرضا علیه السلام نقل شده که امام هشتم فرمود: پاداش وام دادن هیجده برابر بیش از صدقه است زیرا قرض الحسنه باعث مى شود که شخص به گرفتن صدقه دچار نشود.
18. درود فرشتگان بر وام دهنده
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ اَقْرَضَ مُؤْمِنا قَرْضا یَنْتَظِرُبِهِ مَیْسُورَهُ کانَ مالُهُ فِى زَکاهٍ وَ کانَ هُوَ فِى صَلاهٍ مِنَ الْمَلائِکَهِ حَتّى یُؤَدِّیَهُ اِلَیْهِ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .] رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: هر کس به مؤمنى قرض بدهد و منتظر بماند تا قرض گیرنده گشایش (در کارش) یابد، آن مال ثواب زکات خواهد داشت و قرض دهنده مورد درود فرشتگان باشد تا آنکه قرض گیرنده قرضش را ادا نماید.
19. ننگ دیـن
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اِیّاکُمْ وَالدَّیْنَ؛ فَاِنَّهُ شَیْنُ الدِّینِ.
[ وسائل الشیعه، ج 13/77 .] پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: از وام گرفتن پرهیز نمائید، که باعث ننگ در دین است.
20. پرهیز از قرض گرفتن
قالَ عَلِىُّ علیه السلام:
اِیّاکُمْ وَالدَّیْنَ؛ فَاِنَّهُ هَمٌّ بِاللَّیْلِ وَذُلٌّ بِالنَّهارِ.
[همان] على علیه السلام فرمود: از قرض کردن پرهیز نمایید؛ چون قرض باعث غم و اندوه شب و خوارى انسان در روز است.
(نتیجه طبیعى قرض گرفتن است بنابراین تا انسان تا ناچار نباشد بهتراست که قرض نگیرد).
21. قرض پسندیده
عَنْ اَبى مُوْسى، قالَ:
قُلْتُ لاَِبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام: جُعِلْتُ فَداکَ یَسْتَقْرِضُ الرَّجُلُ وَیَحِجُّ؟ قالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: یَسْتَقْرِضُ وَیَتَزَوَّجُ؟ قالَ: نَعَمْ، اِنَّهُ یَنْتَظِرُ رِزْقَ اللّهِ غُدْوَهً وَعَشِیَّهً.
[ وسائل الشیعه، ج 13، ص 82 .] ابوموسى گوید: به امام صادق علیه السلام عرضه کردم: فدایت شوم، آیا مرد مى تواند قرض بگیرد و فریضه حج را با آن انجام دهد؟ فرمود: بله، عرض کردم: آیا مى تواند وام بگیرد و ازدواج کند؟ فرمود: بله، و شب و روز منتظر روزى خدا باشد.
22. پرداخت قرض
عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
کُـلُّ ذَنْبٍ یَکْفُرُهُ الْقَتْلُ فِى سَبیلِ اللّهِ اِلاَّ الدَّیْنَ لاکَفّارَهَ لَهُ اِلاّ اَداؤُهُ، اَوْ یَقْضِىَ صاحِبَهُ، اَوْ یَعْفُوَ الذَّىِ لَهُ الْحَقُّ.
[ همان، ص 83 .] امام باقر علیه السلام فرمود: هر گناهى که باشد شهادت در راه خدا آنرا پاک مى کند، مگر قرض را که کفّاره اى ندارد جز اینکه توسط بدهکار یا شخص دیگرى پرداخت شود یا اینکه طلبکار از حق خود گذشت نماید.
23. وام بى‌پاداش
قالَ اَبُو عَبْدِاللّهِ علیه السلام:
… فَاِنْ اَعْطاهُ اَکْثَرَ مِمّا اَخَذَهُ مِنْ غَیْرِ شَرْطٍ بَیْنَهُما فَهُوَ مُباحٌ لَهُ، وَ لَیْسَ لَهُ عِنْدَاللّهِ ثَوابٌ فِیما اَقْرَضَهُ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 157 .] امام صادق علیه السلام فرمود: اگر وام گیرنده بدون قرار قبلى، سودى به صاحب مال بدهد مباح است؛ ولى وام دهنده پاداشى از خدا نخواهد گرفت.
24. پـاداش مهـلت به بدهکار
عَنْ بُرَیْدَهَ رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ، قالَ:
سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ: مَنْ اَنْظَرَ مُعْسِرا فَلَهُ کَلَّ یَوْمٍ صَدَقَهٌ قَبْلَ اَنْ یَحِلَّ الدَّیْنُ فَاِذا حَلَّ الدَّیْنُ فَاَنْظَرَهُ بَعْدَ ذلِـکَ فَلَهُ کُلَّ یَوْمٍ مِثْلَیْهِ صَدَقَهٌ.
[ الترغیب و الترهیب، ج 2، ص 44 .] بریده مى گوید: از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که مى فرمود: کسى که به تنگدست مهلت دهد، قبل از رسیدن موعد پرداخت در مقابل هر روز، به اندازه آن مال براى او صدقه محسوب مى شود؛ و وقتى که موعد پرداخت رسید، در مقابل هر روز مهلت، دو برابر آن براى صدقه بحساب مى آید.
25. امنیّت مهـلت دهـنده
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ اَرادَ اَنْ یُظِلَّهُ اللّهُ فِى ظِلِّ عَرْشِهِ یَوْمَ لاظِلَّ اِلاّ ظِلُّهُ فَلْیُنْظِرْ مُعْسِرا اَوْلِیَدَعْ لَهُ عَنْ حَقِّهِ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 150 .] پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که مایل است در قیامت زیر سایه خدا باشد، پس به بدهکار تنگدست، مهلت دهد. یا اینکه به نفع او از حقّش بگذرد.
26. قرض دهنده و اجابت‌ دعاء
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ اَرادَ اَنْ تُسْتَجابَ دَعْوَتُهُ وَ اَنْ تَکْشِفَ کُرْبَتُهُ فَلْیُفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ.
[ میزان الحکمه، ج 8، ص 126 .] از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: کسى که مایل است خداوند دعایش را مستجاب نماید، و غم و اندوهش را بزداید، پس باید تلاش کندغم و اندوه انسانى را که در مضیقه است، برطرف نماید.
27. پـاداش مدارا کننده
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ اَقْرَضَ مَلْهُوفا فَاَحْسَنَ طَلِبَتَهُ اِسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ وَ اَعَطاهُ اللّهُ بِکُلِّ دِرْهَمٍ اَلْفَ قِنْطارٍ مِنَ الْجَنَّهِ.
[ بحارالأنوار، ج 76، ص 368، بنقل از میزان الحکمه .] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در ضمن حدیثى طولانى فرمود: هر کس غمزده اى را قرض دهد و در بازستاندن نیکو رفتار کند مثل اینست که، کار را دوباره آغاز کرده است و خداوند در برابر هر درهم هزار قنطار [ پوست گاوى که درون آنرا پر زر کرده باشند. معین، ج 2 .] در بهشت به او عنایت فرماید.
28. خـانه و خادم بدهکار
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
لاتُباعُ الدّارُ وَ لاَالْجَارِیَهُ فِى الدَّیْنِ، وَ ذلِکَ اَنـَّهُ لابُدَّ لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنْ ظِلٍّ یَسْکُنُهُ وَ خادِمٍ یَخْدِمُهُ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 155 .] امام صادق علیه السلام فرمود: خانه و خدمتکار براى اداى قرض فروخته نمى شود؛ چون هر انسان مسلمان به سایبان و خدمتکارى نیاز دارد.
29. مدارا کردن بـا تنـگدسـت
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یُحِبُّ اِنْظارَ الْمُعْسِرِ، وَ مَنْ کانَ غَریمُهُ مُعْسِرا فَعَلَیْهِ اَنْ یُنْظِرَهُ اِلى مَیْسَرَهٍ.
[ همان، ص 153 .] امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند متعال مهلت دادن به تنگدست را دوست دارد کسى که بدهکارش تنگدست است، باید به او مهلت دهد تا توانمند گردد.
30. ارزش مـدارا کـردن
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ یَسَّرَ عَلى مُؤْمِنٍ وَ هُوَ مُعْسِرٌ ـ یَسَّرَهُ اللّهُ عَلَیْهِ حَوائِجَهُ فِى الدُّنْیا وَالاْخِرَهِ …
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 152 .] پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که با انسان تنگدست مؤمن آسان بگیرد خداوند در برآوردن حوائج دنیا و آخرت، با او مدارا خواهد کرد …
31. برخورد بـا بدهـکار
عَنِ الرِّضا علیه السلام:
اِنْ کانَ لَکَ عَلى رَجُلٍ حَقٌّ فَوَجَدْتَهُ بِمَکَّهَ اَوْ فِى الْحَرَمِ فَلاتُطالِبْهُ وَ لاتُسَلِّمْ عَلَیْهِ فَتَفْزَعَهُ اِلاّ اَنْ تَکُونَ اَعْطَیْتَهُ حَقَّکَ فِى الْحَرَمِ فَلابَأْسَ اَنْ تُطالِبَهُ فِى الْحَرَمِ.
[ همان، ص 156 .] امام رضا علیه السلام فرمود: اگر از شخصى طلبکارى و او را در مکّه یا در حرم یافتى، از او مطالبه مکن و بر وى سلام هم مکن؛ که از تو ترسان شود. بله اگر در محدوده حرم چیزى به وى دادى مى توانى در آنجا مطالبه کنى.
32. گذشـت نسبت به مقروض
عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَریمِهِ اَوْ مَحاعَنْهُ کانَ فِى ظِلِّ الْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیامَهِ.
[ میزان الحکمه، ج 8، ص 126 .] از پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: کسى که به بدهکارش مهلت و فرصت دهد یا از طلب خود صرف نظر نماید، روز قیامت در سایه رحمت پروردگار قرار خواهد گرفت.
33. یارى مقروض
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
مَنْ سَرَّهُ اَنْ یُنَفِّسَ اللّهُ کُرْبَتَهُ فَلْیُیَسِّرْ عَلى مُؤْمِنٍ اَوْ فَلْیَدَعْ لَهُ فَاِنَّ اللّهَ تَعالى یُحِبُّ اِعانَهَ الْمَلْهُوفِ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 152 .] پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که دوست دارد خدا غم و اندوهش را از او جدا نماید، پس باید بر مؤمن بدهکار آسان بگیرد (در گرفتن طلبى که دارد) یا اینکه از آن مال صرف نظر کند، چون خداوند کمک کردن به انسانى که در اثر نداشتن ثروت اندوهگین است را دوست دارد.
34. محـرومیّـت از بهشت
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله:
… وَمَنْ شَکا اِلَیْهِ اَخُوهُ الْمُسْلِمُ فَلَمْ یُقْرِضْهُ، حَرَّمَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَیْهِ الْجَنَّهَ یَوْمَ یُجْزِى الْمُحْسِنینَ.
[ (تحریر الوسیله حضرت امام خمینى رضوان الله تعالى علیه، ج اول، ص 652) .] از پیامبر عظیم الشأن صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: … و کسى که برادر مسلمانش از وضع بد اقتصادى خود پیش او شکایت برد. و به او قرض ندهد، خداوند در روزى که نیکوکاران را پاداش مى دهد، او را از بهشت محروم خواهد ساخت.
35. وظـایـف بدهکار و طلبکار
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله:
کَما لایَحِلُّ لِغَرِیمِکَ اَنْ یُمْطِلَکَ وَ هُوَ مُوْسِرٌ، فَکَذلِکَ لایَحِلُّ لَکَ اَنْ تُعْسِرَهُ اِذا عَلِمْتَ اَنَّهُ مُعْسِرٌ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .] از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: همانطور که براى آنکسى که از تو قرض گرفته جایز نیست که اداء آنرا تأخیر بیندازد، پس براى تو هم جایز نخواهد بود که با اینکه مى دانى او تنگدست است از او مطالبه کنى.
36. معطّل کـردن طلـبکار
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
مَنْ یُمْطِلُ عَلى ذِى حَقٍّ حَقَّهُ و َهُوَ یَقْدِرُ عَلى اَداءِ حَقِّهِ فَعَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ خَطیئَهُ عَشّارٍ.
[ همان، ص 146 .] پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که قادر به پرداخت حقّ دیگران است، اگر سهل انگارى نماید و طلبکار را معطّل کند در مقابل هر روز تأخیر، گناه شخص باجگیر در نامه عملش ثبت خواهد گردید.
37. تأخـیر در پرداخت قرض
وَ مِنْ اَلْفاظِ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَطَلُ الْغَنِىِّ ظُلْمٌ.
[ وسائل الشیعه، ج 13، ص 90 .] نقل شده، یکى از کلمات پیامبر صلی الله علیه و آله این است که فرمود: «تأخیر در پرداخت قرض توسط فرد توانمند ظلم محسوب مى شود.»
38. پاداش تأخیر
وَ کانَ الصّادِقُ علیه السلام یَقُولُ:
مَنْ اَقْرَضَ قَرْضا فَضَرَبَ لَهُ اَجَلاً فَلَمْ یُؤْتَ بِهِ عِنْدَ ذلِکَ الاَْجَلِ، فَاِنَّ لَهُ مِنَ الثَّوابِ فِى کُلِّ یَوْمٍ یَتَأخَّرُ عَنْ ذلِکَ الاَْجَلِ بِمِثْلِ صَدَقَهِ دِیْنارٍ واحِدٍ فى کُلِّ یَوْمٍ.
[ بحارالأنوار، ج 103، ص 139 .] امام صادق علیه السلام فرمود: هر که وامى به کسى دهد و براى بازپرداختش مدّتى معیّن کند، چنانکه در سررسید مهلت، مال او پرداخت نشود، به ازاى هر روز تأخیر ثواب یک دینار صدقه در نامه عملش مى نویسند.
39. وام گیرنده دزد!
عَنِ الرِّضا علیه السلام:
اِعْلَمْ اَنَّ مَنِ اسْتَدانَ دَیْنا وَنَوى قَضائَهُ، فَهُوَ فِى اَمانِ اللّهِ حَتّى یَقْضِیَهُ، فَاِنْ لَمْ یَنْوِقَضاءَهُ فَهُوَ سارِقٌ.
[ همان، ص 150 .] از امام رضا علیه السلام نقل شده است که فرمود: کسى که قرض بگیرد در صورتى که تصمیم داشته باشد آنرا پس بدهد، در امان خداست تا آنرا اداء کند، ولى اگر تصمیم نداشته باشد آنرا به صاحبش برگرداند، دزد محسوب مى شود.
40. آزادى بدهکار
وَ قالَ علیه السلام یَعْنِى اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلام:
خَلُّوا سَبِیلَ الْمُعْسِرِ کَما خَلَأَهُ اللّهُ تَبارَکَ وَتَعالى.
[ (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 59) .] امام صادق علیه السلام فرمود: تنگدست را رها کنید، همانطور که خدا چنین کرده است.
منبع : چهل حدیث « قرض الحسنه »، محمود شریفى‏.