1. پایه‌هاى اسلام
قالَ الباقر علیه السلام:
بُنَى الإسْلامُ عَلى خَمْسَهِ اشیاء: عَلَى الصَّـلاهِ وَ الزَّکـاهِ وَ الْحَـجِّ وَ الصَّـوْمِ، وَ الْوِلایهِ. قالَ زُرارَهُ: فَاىّ ذلِکَ اَفْضَلُ؟ قالَ علیه السلام : الْوِلایَهُ اَفْضَـلُ لِأنّها مِفْـتاحُـهُنَّ وَ الْوالى هُوَ الدَّلیلُ عَلَیْهِنَّ …
[بحارالأنوار، ج 78، ص 234؛ المحاسن، ص 287.] امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج پایه استوار است: بر نماز و زکات و حج و روزه و ولایت. زراره گوید: عرض کردم، کدامیک از اینها افضل است، فرمود: ولایت برتر است چون ولایت (رهبرى) کلید همه آنهاست و والى (رهبر) دلیل و راهنماى بر آنهاست …
[یعنى رهبرى صحیح و اسلامى، انسان را به این عبادات راهبرى مى کند تا بتواند به آنها راه یابد و درست بجاى آرد.] 2. پایه‌هاى اصلى دین
عَنْ على بن عبدالعزیز قال:
قال لى ابوعبداللّه علیه السلام: ألا اُخْبِرُکَ بأصْلِ الإسلامِ وَ فَرْعِهِ و ذَرْوَتِهِ وَ سَنامِهِ؟ قُلتُ بَلى، قال: اَصْلُهُ الصَّلاهُ وَ فَرْعُهُ الزَّکاهُ وَ ذَرْوَتُهُ وَ سَنامُهُ الجَهادُ فى سبیلِ اللّهِ، الا اُخْبِرُکَ بِأبْوابِ الْخَیْرِ؟ الصَّوْمُ جُنَّهٌ مِنَ النّارِ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 255.] على بن عبدالعزیز گوید: امام صادق علیه السلام به من فرمود: آیا مى خواهى خبر دهم به تو از اصل دین اسلام و فرع آن و اوج و قله آن، عرض کردم بلى، فرمود: اصل اسلام نماز و فرع آن زکات و اوج و قله آن جهاد در راه خداست، آیا خبر دهم به تو از درهاى خیر؟ روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ.
3. اوّلین سؤال روز قیامت
قالَ الصّادق علیه السلام:
اِنَّ اَوَّلَ ما یُسأَلُ عَنْهُ الْعَبدُ اذا وَقَفَ بَیْنَ یَدِىِ اللّهِ جَلَّ جَلالُهُ عَن الصَّلواتِ الْمَفْرُوضاتِ وَ عَنِ الزَّکاهِ الْمَفْرُوضَهِ وَ عَنِ الصِّیامِ الْمَفْرُوضِ وَ عَنِ الْحَجِّ الْمَفْرُوضِ وَ عَنْ وِلایَتِنا اَهلِ الْبَیْت.
[بحار الأنوار، ج 80، ص 10؛ امالى صدوق، ص 154.] امام صادق علیه السلام فرمود: اوّلین چیزى که در روز قیامت سؤال مى شود، از نمازها و زکات و روزه ها و حج واجب و از ولایت ما اهل بیت است.
4. وظایف امت محمّد صلى‌الله‌علیه‌و‌آله
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اَیُّها النّاسُ انَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدى وَ لا اُمَّهَ بَعْدَکُمْ ألا فَاعْبُدُوا رَبَّکُمْ وَ صَلُّوا خَمْسَکُمْ و صُومُوا شَهْرَکُمْ و حِجُّوا بَیْتَ رَبِّکُمْ وَ اَدُّوا زَکاهَ اَمْوالِکُمْ طَیِّبَهً بِها أنْفُسَکُمْ وَ أطیعُوا وُلاهَ أمْرِکُمْ تَدْخُلُوا جَنَّهَ رَبِّکُمْ.
[بحار الأنوار، ج 79، ص 206.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اى مردم، پس از من پیامبرى نخواهد بود و پس از شما [که امّت پیامبر خاتم هستید] امّتى نخواهد بود، پس پروردگارتان را عبادت کنید و پنج وعده نماز را بخوانید و ماه رمضانتان را روزه بگیرید و حج خانه خدایتان را بجا آورید و زکات اموالتان را بپردازید که سبب پاکى جانهایتان خواهد بود و از اولیاء امورتان[رهبران بر حق] اطاعت کنید تا داخل بهشت شوید.
5. رمضان، ماه روزه و نماز
عَنْ ابى جعفر علیه السلام قال:
خَطِبَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لِلنّاسِ فى آخرِ جُمْعَهٍ مِنْ شَعْبان فَحَمْدَ اللّهُ و اثنى عَلَیهِ ثُمَّ قالَ: اَیُّها النّاسُ إنَّهُ قد اَحَلَّکُمْ شَهرٌ فیهِ لَیْلَهٌ خیرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، فَرَضَ اللّهُ صِیامَهُ و جَعَلَ قیامَ لیلهٍ فیه بِتَطَوُّعِ صَلاهٍ کَمَنْ تَطَوَّعَ بِصَلاهِ سَبْعینَ لِیْلَهً فیما سِواهُ من الشُهورِ و …
[بحار الانوار، ج 93، ص 359؛ امالى صدوق، ص 26.] امام باقر علیه السلام فرمود: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آخرین جمعه از ماه شعبان براى مردم خطبه خواند و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم، ماهى که در آن شبى است که از هزار ماه برتر است بر شما سایه افکنده و آن، ماه رمضان است. خداوند روزه این ماه و نماز مستحبى یک شب آن را مانند هفتاد سال نماز در غیر این ماه قرار داده است.
6. رمضان، ماه نماز و روزه
قالَ رسول اللّه صلی الله علیه و آله لجابر بن عبداللّه:
یا جابِر، هذا شَهْرُ رَمَضان، مَنْ صامَ نَهارَهُ وَ قامَ وِرْدا مِنْ لَیْلِهِ و عَفَّ بَطْنَهُ و فَرْجَهُ وَ کَفَّ لِسانَهُ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهْرِ، فَقالَ جابِرْ: ما اَحْسَنَ هذا الْحَدیثِ، فقال رسُول اللّهِ صلی الله علیه و آله: یا جابرُ وَ ما اَشَدَّ هذِهِ الشُّرُوطُ.
[کافى، ج 4، ص 87؛ بحارالأنوار، ج 96، ص 371.] رسول خدا صلی الله علیه و آله به جابر بن عبداللّه انصارى فرمود: اى جابر، این ماه رمضان است، هر کس روزهایش را روزه بگیرد و شبها را به نماز و ذکر خدا مشغول باشد و از خوردنیها و لذایذ جنسى بپرهیزد و زبان خود را نگه دارد، همانگونه که از ماه رمضان بیرون مى رود، از گناهان نیز بیرون خواهد رفت. جابر عرض کرد: چه حدیث زیبایى! پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: اى جابر چه شرایط سختى!
7. توفیق نماز و روزه در ماه رمضان
قالَ الصّادقُ علیه السلام:
کانَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله اذا دَخَلَ شَهرُ رَمضانَ یَقُولُ: اَللّهُمَّ إنّه قَد دَخَلَ شَهرُ رَمَضانَ، اللّهُمَّ رَبِّ شَهرِ رَمضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ القُرآنَ، و جَعَلْتَهُ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى والْفُرقانَ اللّهُمَّ فَبارِک لَنا فى شَهرِ رَمضان وَ اَعِنّا عَلى صِیامِهِ وَ صَلاتِهِ و تَقَبَّلْهُ مِنّا.
[بحارالأنوار، ج 94، ص 340؛ الاقبال، ص 58.] امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که ماه رمضان فرا مى رسید، رسول خدا مى فرمود: خداوندا، ماه رمضان فرا رسید، خداوندا، پروردگار ماه رمضان، که قرآن را در آن فرو فرستادى، و آن را نشانه روشنى از هدایت و برهان قرار دادى، خداوندا، این ماه را براى ما مبارک گردان و ما را بر نماز و روزه این ماه یارى فرما و از ما بپذیر.
8. برترین اعمال
عَنْ زریق عَنْ ابى عبداللّه علیه السلام قالَ:
قُلتُ اَىُّ الأعمالِ اَفْضَلُ بَعدَ المَعرِفَهِ؟ قالَ: ما مِنْ شى ءٍ بَعْدَ الْمَعْرِفَهِ یَعْدِلُ هذِهِ الصَّلاه وَ لا بَعْدَ الْمَعْرِفَهِ وَ الصَّلاهِ شَى ءٌ یَعْدِلُ الزَّکاهَ وَ لا بَعْدَ ذلِکَ شَى ءٌ یَعْدِلُ الصَّوْم …
[بحارالأنوار، ج 79، ص 225؛ امالى طوسى، ج 2، ص 305.] زریق که از اصحاب امام صادق علیه السلام است گوید: از ایشان سؤال کردم کدامیک از کارها پس از شناخت[خدا] افضل است. فرمود: پس از شناخت خدا هیچ چیزى معادل نماز نیست و پس از آن دو، هیچ چیز معادل زکات نیست و پس از این سه هیچ چیز معادل روزه نیست …
9. فلسفه نماز و روزه
قالَ امیرالمؤمنین علیه السلام:
فَرَضَ اللّهُ الایمانَ تَطْهیرا مِنَ الشِّرکِ وَ الصَّلاهَ تَنزیها عَنِ الْکِبْرِ وَ الزَّکاهَ تَسْبیبا لِلرِّزقِ وَ الصِّیامَ إبتلاءً لاِءخلاصِ الخَلقِ.
[نهج البلاغه، حکمت 252.] امیرمؤمنان على علیه السلام فرمود: خداوند ایمان را براى پاک کردن مردم از شرک و نماز را براى دور کردن آنها از کبر و زکات را سبب روزى و روزه را براى آزمودن اخلاص مردم واجب کرد.
10. فلسفه نماز و روزه
قالَ على علیه السلام:
… و عَنْ ذلک ما حَرَسَ اللّهُ عِبادَهُ المُؤْمِنینَ بالصَّلواتِ وَ الزَّکَواتِ وَ مُجاهِدَهِ الصِّیامِ فى الأیّامِ الْمَفْرُوضاتِ، تَسکینا لِأطْرافِهِمْ و تخشیعا لِأبْصارِهِمْ وَ تَذْلیلاً لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفیضا لِقُلُوبِهِمْ و إذهابا لِلْخُیَلاءِ عَنْهم.
[نهج البلاغه، خطبه 192 (قاصعه).] حضرت على علیه السلام فرمود: خداوند، مؤمنان را با نمازها و زکاتها و سختیهاى روزه در ایام معین، از سقوط در دام شیطان حفظ مى کند، تا اعضا و جوارح آنان حفظ و چشمهایشان خاشع شود (پایین را نگاه کند) و جانهایشان فروتن و دلهایشان خاضع گردد و خودخواهى و تکبر از آنان رخت بربندد.
11. تفسیر نماز و روزه
عن داود بن کثیر قال:
قُلتُ لابى عبد اللّهِ علیه السلام: اَنتُم الصَّلاهُ فى کِتابِ عَزَّوَجَلَّ وَ اَنتمُ الزَّکاهُ وَ اَنتم الحَجُّ؟ فقالَ: یا داود، نَحْنُ الصَّلاهُ فى کتابِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ و نَحْنُ الزَّکاهُ و نَحْنُ الصّیامُ و نَحْنُ الحَجُّ … .
[بحارالأنوار، ج 24، ص 303؛ کنز الفوائد، 2 و 3.] داود بن کثیر گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آیا مراد از نماز و زکات و حج که در قرآن آمده است شمائید، ایشان فرمود: اى داود، مراد از نماز و زکات و روزه و حج در کتاب خدا، ما هستیم.
12. فصول دهگانه دین
قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
جاءنى جبرئیلُ فَقالَ لى: یا اَحْمَد! الإسلامُ عَشَرهُ اَسْهُمٍ وقد خابَ مَنْ لا سَهْمَ لَهُ فیها؛ اوّلُها شَهادَهُ ان لا اله الا اللّه و هِىَ الکلمهُ و الثانیهُ الصَّلاهُ و هِىَ الطُّهر و الثالثهُ الزَّکاهُ و هى الفِطرهُ و الرّابِعَهُ الصَّومُ و هى الجُنّهُ و الخامِسهُ الحَجُّ و هِىَ الشَریعهُ و السّادِسهُ الجهادُ و هُوَ العِزُّ و السابِعَهُ الامرُ بالمعروف وَ هُوَ الْوَفاءُ وَ الثّامِنَهُ اَلنَّهْىُ عن المنکرِ و هو الحُجَّهُ و التّاسِعَهُ الْجَماعَهُ و هِىَ الاُلْفَهُ و الْعاشِرَهُ الطّاعَهُ و هِىَ العِصْمَهُ.
[بحارالأنوار، ج 79، ص 213؛ علل الشرایع، ج 1، ص 237.] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل نزد من آمد و به من چنین گفت: اى احمد، اسلام ده قسمت است و هرکس از اینها سهمى نداشته باشد ضرر کرده است.
۱ ـ شهادت به لا اله الاّ اللّه و این کلمه توحید است.
۲ ـ نماز که پاکى از گناهان است.
۳ ـ زکات که فطرت و سرشت اسلام است.
۴ ـ روزه که سپر است.
۵ ـ حج که آیینى بزرگ است.
۶ ـ جهاد که مایه عزت است.
۷ ـ امر به معروف که وفاى به عهد الهى و مردمى است
۸ ـ نهى از منکر که حجّت و برهان است براى امت.
۹ ـ نماز جماعت که عامل دوستى بین مؤمنین است.
۱۰ ـ اطاعت از امامان که مایه مصونیّت است.
13. آیین محمّدى
قال الصادق علیه السلام:
الُمحمّدیّهُ السَّمْحَهُ، إقامُ الصَّلاهِ وَ ایتاءُ الزَّکاهِ و صِیامُ شَهْرِ رَمَضانَ و حَجُّ الْبَیْتِ وَ الطّاعَهُ لِلإِمامِ وَ اداءُ حُقُوقِ الْمُؤْمِنِ.
[بحارالأنوار، ج 93، ص 365؛ الخصال، ج 1، ص 328.] امام صادق علیه السلام فرمود: آیین محمدى، برپا داشتن نماز و پرداخت زکات و روزه ماه رمضان و حج خانه خدا و پیروى از امام و پرداخت حقوق مؤمن است.
14. عبادتهاى واجب
قال الباقر علیه السلام:
لاَیَسْأَلُ اللّهُ عَبْدا عَنْ صَلاهٍ بَعْدَ الْفَریضَهِ و لا عَنْ صَدَقَهٍ بَعْدَ الزَّکاهِ وَ لا عَنْ صَوْمٍ بَعْدَ شَهرِ رَمَضانَ.
[بحارالأنوار، ج 82، ص 294.] امام باقر صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند از هیچکس در مورد نمازى بجز نماز واجب و از صدقه بجز زکات و از روزه بجز روزه ماه رمضان سؤال نخواهد کرد،
[یعنى آنچه از این سه عمل وظیفه بندگان است و مورد سؤال و مؤاخذه قرار خواهند گرفت، نمازهاى واجب و پرداخت زکات و روزه ماه رمضان است.] 15. پاداش روزه‌داران و نمازگزاران
قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
لَمّا اُسرِىَ بى اِلَى السَّماءِ دَخَلْتُ الجَنَّهَ فَرَأَیْتُ فیها قَصْرا مِنْ یاقُوتٍ اَحْمَر یُرى باطِنُهُ مِنْ ظاهِرِه لِضیائِهِ و نورِهِ وَ فیهِ قُبَّتانِ مِنْ دُرٍّ و زَبَرْجَدٍ فَقُلْتُ: یا جِبْرئیل! لِمَنْ هذا القَصْر؟ قال: هُوَ لِمَنْ اَطابَ الکلامَ و اَدامَ الصِّیامَ وَ اَطْعَمَ الطَّعامَ و تَهَجَّدَ بِالْلَیْلِ و النّاسُ نِیامٌ.
[وسائل الشیعه، ج 6، ص 221، ح 5.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
[در شب معراج] که مرا به آسمان بردند، وارد بهشت شدم، در آن قصرى دیدم از یاقوت سرخ که از روشنى و نورانیت، از بیرون داخلش پیدا بود، و در آن قصر دو گنبد از درّ و زبرجد وجود داشت. به جبرئیل گفتم این قصر براى کیست؟ جبرئیل گفت: براى کسى که سخن نیکو بگوید و پیوسته روزه بگیرد و اطعام کند و شب را به عبادت و نماز بگذراند در حالى که مردم در خوابند.
[سپس پیامبر در تفسیر این جملات فرمودند] کلام طیّب، گفتن سبحان اللّه والحمد اللّه و اللّه اکبر است. دوام روزه هم روزه تمام ماه رمضان است و اطعام، طلب روزى براى زن و فرزند است تا محتاج دیگران نباشند و تهجد در شب، آنکه نخوابد تا نماز عشاء را بخواند.
16. نماز و روزه کامل
قال الصادق علیه السلام:
اِنّ مِنْ تَمامِ الصَّوْمِ الزَّکاهَ یَعْنى الْفِطْرَهَ کما اَنَّ الصَّلوهَ عَلَىَ النَّبىِ صلی الله علیه و آله مِنْ تِمامِ الصَّلوهِ.
[وسائل الشیعه، ج 6، ص 221، ح 5.] امام صادق علیه السلام فرمود: تکمیل روزه به پرداخت زکات، یعنى فطره است، همچنانکه صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله کمال نماز است.
17. نماز و روزه کامل
قالَ امیرُالمؤمنین علیه السلام:
اِنّ اللّه اَتَمَّ صلاهَ الْفَریضَهَ بِصَلاهِ النّافِلَهِ وَ اتَمَّ صِیامَ الْفَریضَهِ بِصِیامِ النّافِلَهِ.
[بحارالأنوار، ج 96، ص 249.] امیرالمؤمنان على علیه السلام فرمود: خداوند کمال نماز واجب را در نماز مستحب و کمال روزه واجب را در روزه مستحب قرار داده است.
18. اخلاص در عمل
قالَ الرّضا علیه السلام:
لَوْ صَلَّیْتُمْ حتّى تَکُونُوا کالاؤَتارِ و صُمْتُمْ حَتّى تَکُونُوا کَالْحَنایا لم یَقْبَلِ اللّهُ مِنْکُمْ الاّ بِوَرَعٍ.
[بحارالأنوار، ج 86، ص 258.] امام رضا علیه السلام فرمود: اگر آنقدر نماز بخوانید که همیشه مانند کمان به رکوع باشید و آنقدر روزه بگیرید که قدتان خمیده شود، اگر با ورع و پارسائى نباشد خداوند از شما نخواهد پذیرفت.
19. نماز با توجّه
قالَ علىٌ علیه السلام:
یا کُمیلُ! لَیْسَ الشَأْنُ اَنْ تُصَلّىَ وَ تَصُومَ وَ تَتَصَدَّقَ، الشأنُ اَنْ تَکُونَ الصَّلاهُ فَعَلْتَ بِقَلْبٍ نَقىٍّ و عَمَلٍ عِنْدَاللّهِ مَرْضىٍّ و خُشوعٍ سَوّىٍ.
[بحارالأنوار، ج 81، ص 230.] حضرت على علیه السلام فرمود: اى کمیل! وظیفه آن نیست که نماز بخوانى و روزه بگیرى و صدقه بدهى، بلکه وظیفه آن است که نماز را با قلبى پاک و همراه با رفتارى پسندیده در نزد خدا و خشوع کامل بجا آورى.
20. عبادت و ولایت
عَنِ الباقِرِ علیه السلام قال:
حَدَّثَنا جابِرُ بن عَبداللّهِ الانصارى قال: خَطَبنا رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله فقالَ: اَیُّها النّاسُ مَنْ اَبْغَضَنا اَهْلَ الْبَیتِ بَعَثَهُ اللّهُ یَوْمَ القِیامَهِ یَهوُدیّا، قال: قُلتُ یا رَسُولَ اللّه، وَ اِنْ صامَ وَ صَلّى وَ زَعَمَ اَنَّهُ مُسْلِمٌ؟ فَقالَ: وَ اِنْ صامَ و صَلّى وَ زَعَمَ اَنَّهُ مُسْلِمٌ.
[بحارالأنوار، ج 27، ص 218؛ امالى صدوق، ص 200.] امام باقر علیه السلام فرمود: جابر بن عبدالله انصارى نقل کرد که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهبرایـمان خـطبه خـواند و فـرمـود: اى مـردم هـرکـس با ما «اهل بیت» دشمنى کند خداوند او را در روز قیامت یهودى محشور کند، جابر گفت، عرض کردم یا رسول اللّه، هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و خود را مسلمان بپندارد؟ حضرت فرمود: هرچند روزه گرفته باشد و نماز خوانده باشد و گمان کند مسلمان است.
نماز بى ولاى تو عبادتى است بى وضو
به دشمنان او بگو، نماز خود قضا کنند
21. عبادت و ولایت
قالَ الباقر علیه السلام:
… لَوْ اَنَّ رَجُلاً قام لَیْلَهُ و صامَ نَهارَهُ و تَصَدَّق بِجَمیعِ مالِهِ وَ حَجَّ جَمیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یَعْرِفْ وِلایَهَ وَلِى اللّهِ فَیُوالِیِه و یکون جَمیعُ اَعْمالِهِ بِدِلالَتِهِ مِنْهُ اِلَیْهِ، ما کانَ عَلىَ اللّهِ حَقٌّ فى ثَوابِهِ ولا کانَ من اَهْلِ الإیمانِ.
[بحارالأنوار، ج 23، ص 294؛ تفسیر عیاشى، ج 1، ص 259.] امام باقر علیه السلامفرمود: … اگر فردى شب را نماز گزارد و روز به روزه بگذراند و تمام اموال خود را صدقه بدهد و تمام عمر خود را حج بجاى آورد، ولى ولایت ولى خدا را نشناسد تا که از او پیروى کند و تمام کارهایش به راهنمایى او باشد، نه خداوند به او پاداشى خواهد داد و نه چنین فردى از اهل ایمان است.
22. عبادت و ولایت
قالَ على علیه السلام:
مَنْ اَجَبّنى کانَ مَعى، اَما أنّکَ لو صُمْتَ الدَّهْرَ کُلَّهُ و قُمْتَ اللَیْلَ کُلَّهُ ثُمّ قُتِلْتَ بَیْنَ الصَّفا و الْمَروَهَ لَما بَعَثَکَ اللّهُ الاّ مع هَواکَ بالِغا ما بَلَغَ، اِنْ فى جَنّهٍ فَفى جَنَّهٍ و إنْ فى نارٍ فَفى نارٍ.
[بحارالانوار، ج 39، ص 395.] حضرت على علیه السلام فرمود: هر کس مرا دوست بدارد، با من است. امّا اگر تو همه روزگار را روزه بدارى و تمام شب را به نماز ایستاده باشى، سپس بین صفا و مروه کشته شوى، خداوند تو را با آنچه دل تو با آن است بر مى انگیزد، اگر دلت در بهشت باشد، پس در بهشتى و اگر در آتش باشد، در آتشى.
23. عبادت و ولایت
قالَ الصّادق علیه السلام:
وَاللّهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً صامَ النَّهارَ وَ قامَ اللَّیْلَ ثُمَّ لَقِىَ اللّهُ بِغَیْرِ وِلایَتِنا لَلَقِیَهُ وَ هُوَ غَیرُ راضٍ اَوْ ساخِطٌ عَلَیْهِ.
[بحار، ج 27، ص 190؛ تفسیر عیاشى، ج 2، ص 89.] امام صادق علیه السلام فرمود: به خدا قسم اگر شخصى روز را روزه بگیرد و شب را به نماز ایستد، ولى بدون پذیرش ولایت ما از دنیا برود، در حالى از دنیا رفته که خدا از او ناراضى و خشمگین است.
24. عبادت و ولایت
عَنْ على بن الحسین علیهماالسلام:
اِنَّ اللّهَ افْتَرَضَ خَمسا وَ لَمْ یَفْتَرِضْ الاّ حَسَنا جَمیلاً: الصَّلاهَ وَالزَّکاهَ والْحَجَّ والصّیامَ و وِلایَتَنا اَهْلَ الْبَیتِ، فَعَمِلَ النّاسُ بِاَرْبَعٍ وَ اسْتَخَفُّوا بِالْخامِسَهِ، وَاللّهِ لا یَسْتَکْمِلُوا الاَْرْبَعَ حتّى یَسْتَکْمِلُوها بِالْخامِسَهِ.
[بحارالأنوار، ج 23، ص 105.] امام سجاد علیه السلام فرمود: خداوند پنج چیز را واجب کرد و نیست جز نیکویى و زیبایى. نماز و زکات و حج و روزه و ولایت ما اهل بیت. پس مردم به چهار تاى اوّل عمل کردند و پنجمى را کوچک شمردند، به خدا قسم چهار تاى اوّل نیز کامل نمى شود مگر همراه با ولایت ما.
25. امامت و عبادت
قالَ الرضا علیه السلام:
… اِن الإمامَهَ اُسُّ الإسلامِ النّامى و فَرْعُهُ السّامى، بِالإمامِ تَمامُ الصَّلوهِ وَالزَّکاهِ و الصِّیامِ وَ الْحَجِّ وَالْجِهادِ و تَوْفیرِ الفَى ءِ و الصَّدَقاتِ و اُمَناء الحُدودِ وَ الْأحکامِ وَ مَنْعِ الثُغُورِ والأطرافِ.
[بحارالأنوار، ج 25، ص 123؛ عیون اخبار الرضا، ص 130.] امام رضا علیه السلام فرمود: امامت، پایه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است، امام سبب درستى و کمال نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و فزونى درآمدها و صدقات است، نگاهبان حدود و احکام الهى و نگهدارنده مرزها و اطراف بلاد اسلامى.
26. نماز و روزه بى‌ارزش
قال امیرُالمؤمنین علیه السلام:
کَمْ مِنْ صائِمٍ لَیْسَ مِنْ صیامِهِ الاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ وَکْمُ مِن قائمٍ لَیسَ لَهُ من قیامِهِ الاّ السَهَرُ وَ العِناءُ.
[نهج البلاغه، حکمت 145.] امام على علیه السلام فرمود: چه بسا روزه دارى که از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى بهره اى ندارد و چه بسا شب زنده دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى برد.
27. مکروهات الهى
قال رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
سِتَّهٌ کَرِهَهَا اللّهُ لی فَکَرِهْتُها لِلْأئِمَهِ مِنْ وُلْدى و لِتَکْرَهُها الْأَئمهُ لِأتْباعِهِمْ: اَلْعَبَثُ فى الصَّلاهِ وَالْمَنُّ فی الصَّدَقَهِ وَ الرَّفَثُ فی الصِّیامِ والضِّحْکُ بَیْنَ القُبُورِ … .
[بحارالأنوار، ج 93.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: شش چیز است که خداوند بر من مکروه گردانید و من بر ائمه ى از فرزندان خود، مکروه گردانیدم، تا آنان بر پیروان خود مکروه دارند. کار بیهوده و شوخى در نماز، منّت در صدقه، دشنام در روزه و خنده در قبرستان و … .
28. آفت نماز و روزه
قالَ رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله:
مَنْ إغْتابَ مُسْلِما اَوْ مُسْلِمهً لَمْ یَقْبَلِ اللّهُ صَلاتَهُ وَ لا صِیامَهُ اَرْبَعینَ یَوْما وَ لَیْلَهً اِلاّ اَنْ یُغْفَرَ لَهُ صاحِبُهُ.
[بحارالأنوار، ج 75، ص 258.] پیامبر اکرم علیه السلام فرمود: هرکس مرد یا زن مسلمانى را غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه هایش را قبول نخواهد کرد مگر آنکه غیبت شده، او را ببخشد.
29. نشانه‌هاى مؤمن
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
یا علىُّ؛ لِلْمؤمنِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: الصَّلاهُ والزَّکاهُ وَ الصِّیامُ.
[بحارالأنوار، ج 74، ص 53؛ مکارم الاخلاق، ص 500.] رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرمؤمنان على علیه السلام فرمود: براى مؤمن سه نشانه است: اداى نماز، پرداخت زکات و انجام روزه.
30. نشانه‌هاى شیعیان
قال الباقر علیه السلام:
ما شیعَتُنا اِلاّ مَنْ اتَّقى اللّهَ و أطاعَهُ، و ما کانُوا یُعَرفُون الاّ بالتَّواضُعِ والتَّخَشُّعِ و أداءِ الأمانَهِ و کَثرهِ ذِکرِاللّهِ والصَّومِ و الصَّلاهِ والبرِّ بِالْوالِدَیْنِ و تَعهُّدِ الجیرانِ من الفُقَراءِ و ذَوى اَلْمَسْکَنَهِ والْغارِمینَ والإیتام، و صِدْقِ الْحَدیثِ و تَلاوَهِ القُرآنِ و کَفِّ الألْسُنِ عَنِ النّاسِ الاّ مِنْ خیرٍ و کانُوا أُمَناءُ عشائِرِهم فى الأشیاءِ.
[بحارالأنوار، ج 75، ص 175؛ تحف العقول، ص 470.] امام باقر علیه السلام فرمود: شیعه ما نیست مگر کسى که تقواى الهى داشته باشد و از خدا اطاعت کند، شیعه ما شناخته نمى شود، جز با تواضع، افتادگى، امانتدارى، ذکر فراوان، روزه، نماز، نیکى به پدر و مادر، رسیدگى به همسایگان فقیر و بینوا و بدهکار و یتیم، راستگویى و تلاوت قرآن، شیعه ما درباره دیگران جز خیر چیزى نگوید و امین قبیله اش باشد.
31. ویژگی هاى شیعیان
قالَ الصّادق علیه السلام:
شیعَتُنا اَهلُ الْوَرَعِ وَالاْءجْتِهادِ وَ اَهْلُ الوَفاءِ وَالْأمانَهِ وَ اَهْلُ الزُّهْدِ وَ الْعِبادَهِ وَ اَصْحابُ الإحْدى وَ خَمْسینَ رَکْعَهً فی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَهِ القائمونَ بِالْلَّیْلِ، الصّائِمُونَ بِالنّهارِ، یُزَکُّونَ اَمْوالَهُمْ وَ یَحُجُّونَ الْبَیْتَ وَ یَجْتَنِبُونَ کُلَّ مُحَرَّمٍ.
[بحارالأنوار، ج 79، ص 292.] امام صادق علیه السلام فرمود: پیروان ما، اهل ورع و تلاش، اهل وفا و امانت، اهل زهد و عبادتند. صاحبان پنجاه و یک رکعت نماز [ ـ 17 رکعت نماز واجب یومیّه و 23 رکعت نوافل آن و 11 رکعت نماز شب.] در شبانه روز. شبها به نماز مشغولند و روزها، روزه مى دارند زکات اموالشان را مى پردازند و حج خانه خدا را بجا مى آورند و از هر کار حرامى پرهیز مى کنند.
32. اخلاص در روزه و نماز
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ صامَ شَهرَ رَمضانَ ایمانا و إحْتِسابا غَفَراللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَلّى لَیْلَهَ الْقَدْرِ ایمانا و إِحْتِسابا غَفَراللّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ.
[بحار الأنوار، ج 93، ص 336؛ امالى طوسى، ج 1، ص 149.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هرکس ماه رمضان را با ایمان و توجه روزه بگیرد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد و نیز هر کس شب قدر را با ایمان و توجه نماز گزارد، خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد.
33. تعجیل در کار خیر
قال الصادق علیه السلام:
اذا هَمَّ اَحَدُکُمْ بِخَیرٍ فَلا یُؤخِّرْهُ فَانَّ الْعَبْدَ رُبّما صَلَّى الصَّلاهَ وَ صامَ الصَّوْمَ فَیُقالُ لَهُ: إعْمَلْ ما شِئْتَ بَعْدَها فَقَدْ غُفِرَ لَکَ اَبَدا.
[بحارالأنوار، ج 68، ص 217؛ مجالس مفید، ص 128.] امام صادق علیه السلام فرمود: هرگاه یکى از شما قصد کار خیرى داشت، تأخیر نیندازد، چه بسا شخصى (بنده اى) که نماز مى خواند و روزه مى گیرد، به او گفته مى شود هرچه مى خواهى انجام بده، چون براى همیشه آمرزیده شدى
[چون اگر نماز و روزه انسان قبول شود، گناه نمى کند، پس مى توان به او گفت هر کارى مى خواهى انجام بده].
34. شادى مؤمن
قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
یا علىُّ! ثَلاثُ فَرَحاتٍ لِلْمُؤمِنِ فِى الدُّنیا: لَقْىُ الاْءخوانِ وَ الإفْطارُ مِنَ الصِّیامِ وَ التَّهجُّدُ مِنْ آخِرِ الْلَیْلِ.
[بحار الأنوار، ج 96، ص 248.] پیامبر اسلام صلی الله علیه و آلهبه امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: براى مؤمن در دنیا سه خوشحالى است: دیدار برادران، افطار روزه و عبادت و نماز آخر شب.
35. پاداش خوشرفتارى
قالَ رسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ الْعَبْدَ لَیَنالُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ دَرَجَهَ الصّائِمِ الْقائِمِ.
[بحارالأنوار، ج 68، ص 386؛ عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 317.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: انسان با اخلاق نیکو به مرتبه روزه دار و نمازگزار مى رسد.
36. منادیان نماز و روزه
عَنْ بلال، قالَ:
سَمِعْتُ رَسول اللّه صلی الله علیه و آلهیَقولُ: اَلمُؤَذِّنُونَ أُمَناءُ الْمُؤْمِنُونَ عَلى صَلاتِهِمْ وَ صَوْمِهِمْ وَ لُحُومِهِمْ وَ دِمائِهِمْ، لا یَسأَلُونَ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ شَیئا اِلاّ اَعْطاهُمْ وَ لا یَشْفَعُونَ فی شَى ءٍ إلاّ شُفَّعُوا.
[وسائل الشیعه، ج 4، ص 619.] بلال، مؤذن رسول خدا گوید: از ایشان شنیدم که فرمود: امین مؤمنان بر نمازها و روزه ها و گوشت و خونشان مؤذنانند، مؤذنان چیزى از خدا نمى طلبند مگر آنکه خداوند به آنان خواهد داد و در چیزى شفاعت نخواهند کرد، مگر آنکه مورد پذیرش قرار خواهد گرفت.
37. نماز و روزه براى میّت
قال الصّادق علیه السلام:
اِنَّ الصَّلاهَ والصَّوْمَ والصَّدَقَهَ والحَجَّ والْعُمْرَهَ وَ کلَّ عَملٍ صالحٍ یَنْفَعُ المیّتَ حتّى أنَّ المَیِّتَ لَیَکوُنَ فی ضَیقٍ فیوسَّعُ عَلَیه، و یقال: اِنَّ هذا بِعَمَلِ اِبْنِکَ فُلانٍ و بِعَمَلِ اَخیکَ فُلانٍ.
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا، نماز و روزه و صدقه و حج و عمره و هر کار نیکى، نفعش به میّت مى رسد، حتى اگر در تنگنا باشد سبب گشایش خواهد شد، و به او گفته مى شود که این گشایش و راحتى به سبب کار خیر فلان پسر یا فلان برادر دینى توست.
38. بهار مؤمنان
قال رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
الشِّتاءُ رَبیعُ المؤمنِ، یَطولُ فیه لَیْلُهُ فیَستعینُ به على قیامِه و یَقصُرُ فیهِ نَهارُهُ فَیستعینُ به على صِیامِهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 302، ح 3.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: زمستان، بهار مؤمن است. از شبهاى طولانیش براى شب زنده دارى و از روزهاى کوتاهش براى روزه دارى بهره مى گیرد.
39. دعاى شب سى‌ام رمضان
دعاءُ لَیلهِ ثلاثین مَروىٌّ عَنِ النَّبىّ صلی الله علیه و آله:
رَبَّنا فاتَنا الشَّهرُ المُبارَکُ الَّذى اَمَرْتَنا فیهِ بِالصِّیامِ وَ الْقِیامِ ولا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّا، رَبَّنا فَاغْفِر لَنا ما تَقَدّمَ مِن ذُنُوبَنا و ما تَأخَّر … .
[بحارالأنوار، ج 95، ص 73.] دعاى شب سى ام ماه رمضان که از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است: پروردگار ما، ماه مبارکى که در آن ما را به روزه و نماز امر کرده اى، بر ما گذشت. این رمضان را آخرین ماه رمضان عمر ما قرار مده، پروردگارا، گناهان گذشته و آینده ما را ببخشاى.
40. عید نمازگزاران و روزه‌داران
قال على علیه السلام:
انّما هُوَ عیدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللّهُ صیامَهَ و شَکَرَ قِیامَهَ، و کُلُّ یَوْمٍ لا یُعْصَى اللّهُ فِیهِ فُهُوَ عِیدٌ.
[نهج البلاغه، حکمت 428] حضرت على علیه السلام در یکى از روزهاى عید فرمود: امروز براى کسانى که خداوند نماز و روزه هایشان را پذیرفته باشد عیداست و هر روزى که درآن معصیت خدا نشود عید است.
منبع : چهل حدیث « نماز و روزه»، محمود شریفى‏.