1. پایه‌هاى اسلام
قالَ الباقِرُ علیه السلام:
بُنِىَ الاِْسـلامُ عَلى خَمْسَهِ أَشْیآءَ، عَلَى الصَّلوهِ وَ الزَّکاهِ والْحَجِّ وَ الصَّـوْمِ وَ الْوِلایَـهِ.
[فروع کافى، ج 4، ص 62، ح 1] امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج چیز استوار است، بر نماز و زکات و حجّ و روزه و ولایت (رهبرى اسلامى).
2. فلســفه روزه
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّـما فَرَضَ اللّه ُ الصِّـیامَ لِیَسْتَوى بِهِ الْغَنِىُّ وَ الْفَقیرُ.
[من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 43، ح 1] امام صادق علیه السلام فرمود: خـداوند روزه را واجب کرد تا دارا و ندار، مسـاوى باشند.
3. روزه آزمون اخـلاص
قالَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
فَـرَضَ اللّه ُ … الصِّیـامَ اِبْتِلاءً لاِِخْلاصِ الْخَلْقِ.
[نهج البلاغه، حکمت 252] امام على علیه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب کرد تا اخلاص خلق را بیازماید.
4. روزه یادآور قیـامت
قالَ الرِّضا علیه السلام:
اِنَّـما اُمِـرُوا بِالصَّـوْمِ لِکَىْ یَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوْعِ وَ الْعَطَشِ فَیَسْـتَدِلُّوا عَلى فَقْرِاْلاْخِـرَهِ.
[وسائل الشیعه، ج 4، ص 4، ح 5؛ علل الشرایع، ص 10] امام رضا علیه السلام فرمود: مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگى آخرت را بیابند.
5. روزه، زکات بــدن
قال رَسُول اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
لِکُـلِّ شَیْى ءٍ زَکـاُهٌ وَ زَکاهُ الاَْبْدانِ الصِّیامُ.
[الکافى، ج 4، ص 62، ح 3] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنـها روزه اسـت.
6. روزه سـپر آتـش
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
أَلصَّوْمُ جُنَّـهٌ مِنَ النّـارِ.
[الکافى، ج 4، ص 162] رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: روزه سـپر آتش (جهنّم) است. «یعـنى بواسـطه روزه گرفـتن، انسان از آتش جهنّم در امان خواهد بود.»
7. اهـمیّـت روزه
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
أَلصَّـوْمُ فِى الْحَـرِّ جِـهادٌ.
[بحار الانوار، ج 96، ص 257] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: روزه گرفتن در گرما، جـهاد است.
8. روزه نفــس
قالَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
صَوْمُ النَّـفْسِ عَنْ لَذّاتِ الدُّنْیا أَنْفَـعُ الصِّیــامِ.
[غُرر الحکم، ج 1، ص 416، ح 64] أَمیر مُؤمنان على علیه السلام فرمود: روزه نفس از لذتهاى دنیوى، سودمنــدترین روزه هاسـت.
9. روزه واقـعى
قالَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
أَلصِّیـامُ اِجْتِـنابُ الْمَحـارِمِ کَما یَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ.
[بحار، ج 93، ص 249] امام على علیه السلام فرمود: روزه پرهـیز از حرامـهاسـت، همچنانکه شخص از خوردنى و نوشیدنى پرهــیز مى کـند.
10. بـرتــرین روزه
قالَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
صَـوْمُ الْقَلْبِ خَیْرٌ مِنْ صِیـامِ الِلّسانِ وَ صَوْمُ الِلّسانِ خَیْرٌ مِنْ صِیامِ الْبَطْنِ.
[غُرر الحکم، ج 1، ص 417، ح 80] امام على علیه السلام فرمود: روزه قـلب بهتر از روزه زبـان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.
11. روزه چشــم و گـوش
قالَ الصّادِقِ علیه السلام:
اِذا صُـمْتَ فَلْیَـصُمْ سَمْعُکَ وَبَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُکَ.
[الکافى، ج 4، ص 87، ح 1] امام صادق علیه السلام فرمود: آنگاه که روزه مى گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند. «یعنى از گناهان پرهیز کنند.»
12. روزه اعـضا و جـوارح
عَنْ فاطِمَهَ الزَّهْراءِ علیهاالسلام:
ما یَصْنَعُ الصّـآئِمُ بِصِـیامِهِ اِذا لَمْ یَصُنْ لِسانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ.
[بحار، ج 93، ص 295] حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود: روزه دارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه اش به چه کارش خواهد آمد.
13. روزه بـى‌ارزش
قالَ أَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
کَمْ مِنْ صائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ صِیامِهِ اِلاَّ الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ کَمْ مِنْ قائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ قِیامِهِ اِلاَّ السَّهَرُ وَ الْعِناءُ.
[نهج البلاغه، حکمت 145] امام على علیه السلام فرمود: چه بسا روزه دارى که از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى بهره اى ندارد و چه بسا شب زنده دارى که از نمازش جز بیخوابى و سختى سودى نمى برد.
14. روزه و صــبر
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام:
فى قَوْلِ اللّه ِ عَزَّ و جَلَّ «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوهِ» قالَ: أَلصَّـبْرُ الصَّـوْمُ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 298، ح 3] امام صادق علیه السلام فرمود: خداى عَزَّوَجَلَّ که فرموده است از صبر و نماز کمک بگیرید، صــبر، روزه اسـت.
15. روزه و صــدقـه
قالَ الصّادِقِ علیه السلام:
صَـدَقَـهُ دِرْهَـمٍ أَفْضَلُ مِنْ صِیامِ یَوْمٍ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 218، ح 6] امام صادق علیه السلام فرمود: یک درهــم صـدقه دادن از یک روز روزه مُستحّبى برتر و والاتر است.
16. پــاداش روزه
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
قالَ اللّه ُ تَعالى: أَلصَّوْمُ لى وَ أَنَا أَجْزى بِهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 294، ح 15، 16، 27 و 30] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند تعالى فرموده است: روزه بـراى مـن است و مـن شخـصاً پاداش آن را مى دهم.
17. جرعه نوشـان بهشت
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
مَنْ مَنَعَهُ الصَّوْمُ مِنْ طَعامٍ یَشْتَهیهِ، کانَ حَـقّا عَـلَى اللّه ِ أَنْ یُطْعِمَهُ مِنْ طَعامِ الْجَنَّهِ وَ یُسْقِیَهُ مِنْ شَرابِها.
[بحار الانوار، ج 93، ص 331] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کسى که روزه، او را از غذاهاى مورد علاقه اش باز دارد، بر خداست که به او از غذاهاى بهشتى بخوراند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند.
18. خوشا به حـال روزه‌داران
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
طُوبى لِمَنْ ظَمَـأَ أَوْجـاعَ لِلّهِ اُولئِکَ الَّذینَ یَشْبَعُونَ یَوْمَ الْقِیامَهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 299، ح 2] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خوشا به حال کسانى که براى خدا گُرسنه یا تشنه شده اند. اینان در روز قیامت سیر مى شوند.
19. مـژده به روزه‌داران
قالَ الصّادِق علیه السلام:
مَنْ صامَ لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْما فى شِدَّهِ الْحَرِّ فَـأَصـابَهُ ظَمَـأٌ وَکَّلَ اللّه ُ بِهِ أَلْفَ مَلَـکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ حَتّى اِذا أَفْطَرَ.
[الکافى، ج 4، ص 64، ح 8؛ بحارالانوار، ج 93، ص 247] امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس در روز بسیار گرم براى خدا روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته را مى گمارد تا دست به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامى که افطار کند.
20. شــادى روزه‌داران
قالَ الصّادِق علیه السلام:
لِلصّـائِمِ فَرْحَـتانِ فَرْحَهٌ عِنْدَ اِفْطارِهِ وَ فَرْحَهٌ عِنْدَ لِقاءِ رَبِّهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 290 و 294، ح 6 و 26] امام صادق علیه السلام فرمود: براى روزه دار، دو سُرور و خوشحالى است:
۱ ـ هنــگام افـطار
۲ ـ هنگام لقاءِ پروردگار (وقت مردن و در قیامت).
21. بهشـت و باب روزه‌داران
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
اِنَّ لِلْجَـنَّهِ بابا یُدْعى الرَیّانُ لا یَدْخُلُ مِنْهُ اِلاَّ الصّـائِمُونَ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 295، ح 31. معانى الاخبار، ص 116] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: براى بهشـت درى است بنـام (ریّـان) که از آن فقط روزه داران وارد مى شوند.
22. دعـاى روزه‌داران
قالَ الْکاظِمُ علیه السلام:
دَعْـوَهُ الصّـائِـمِ تُسْتَجابُ عِنْدَ اِفْطارِهِ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 255، ح 33] امام کاظم علیه السلام فرمود: دعـاى شخـص روزه دار هنگام افطار مُستجاب مى شود.
23. بهــار مؤمـنان
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
أَلشِّتـاءُ رَبیـعُ الْمُـؤمِنِ یَطُولُ فیهِ لَیْلُهُ فَیَسْتَعینُ بِهِ عَلى قِیامِهِ وَ یَقْصُرُ فیهِ نَهارُهُ فَیَسْتَعینُ بِهِ عَلى صِیامِهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 302، ح3] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: زمستان بهار مؤمن است، از شبهاى طولانى اش براى شب زنده دارى، و از روزهاى کوتاهش براى روزه دارى بهره مى گیرد.
24. روزه مُسـتحبّى
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ جآء بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها مِنْ ذلِکَ صِیامُ ثَلاثَهِ أَیّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 313، ح 33] امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس کار نیکى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.
25. روزه مــاه رجـب
قالَ الْکاظِمُ علیه السلام:
رَجَـبٌ نَهْـرٌ فِى الْجَنَّـهِ أَشَدُّ بَیاضا مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلى مِنَ الْعَسَلِ، فَمَن صامَ یَوْما مِنْ رَجَبٍ سَقاهُ اللّه ُ مِنْ ذلِکَ النَّهْرِ.
[من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 56، ح 2. وسائل الشیعه، ج 7، ص 350، ح 3.] امام کاظم علیه السلام فرمود: رجب نام نهرى است در بهشت، از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر. هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از آن نهربه او مى نوشاند.
26. روزه مـاه شعـبان
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ صامَ ثَلاثَهَ أَیّامِ مِنْ اخِرِ شَعْبانَ وَ وَصَلَها بِشَهْرِ رَمَضانَ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ صَـوْمَ شَهْـرَیْنِ مُتَتـابِعَـیْنِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 375، ح 22] امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند، خداوند ثواب روزه دو ماه پى در پى را برایش محسُوب مى کند.
27. افــطارى دادن (۱)
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ فَطَرَ صائِما فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ.
[الکافى، ج 4، ص 68، ح 1] امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس روزه دارى را افـطار دهـد، براى او هم مثل اجر روزه دار است.
28. افـطارى دادن (۲)
قالَ الْکاظِمُ علیه السلام:
فِطْرُکَ أَخاکَ الصّائِمَ خَیْـرٌ مِنْ صِیـامِکَ.
[الکافى، ج 4، ص 68، ح 2] امام کاظم علیه السلام فرمود: افـطارى دادن به برادر روزه دارت، از گرفتن روزه (مُستحبّى) بهتر است.
29. روزه خــوارى
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
مَنْ أَفْطَرَ یَوْما مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ خَرَجَ رُوحُ الاِْیْمــانِ مِنْهُ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 181، ح 4 و 5. من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 73، ح 9.] امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس یک روز، روزه ماه رمضان را (بدون عُذر)، بخــورد ـ روح ایمـان از او جـدا مى شود.
30. رمضان ماه خدا
قالَ أَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ اللّه ِ وَ شَعْبانَ شَهْرُ رَسُولِ اللّه ِ وَ رَجَبٍ شَهْرى.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 266، ح 23.] امام على علیه السلام فرمود: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجـب مـاه من اسـت.
31. رمضان ماه رحمت
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
… وَ هُوَ شَـهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْـمَهٌ وأَوْسَطُهُ مَغْفِرَهٌ وَاخِرُهُ عِتْقٌ مِنَ النّارِ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 342] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «رمضـان» ماهى است که ابتـدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم.
32. فضـیلت ماه رمضـان
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
اِنَّ أَبْوابَ السَّمآءِ تُفْتَحُ فى أَوَّلِ لَیْلَهٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ لاتُغْلَقُ اِلى اخِرِ لَیْلَهٍ مِنْهُ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 344.] رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: درهاى آسمان در اوّلین شب ماه رمضان گشوده مى شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد.
33. اهـمیّت ماه رمضـان
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله وسلم:
لَوْ یَعْـلَمُ الْعَبْدُ ما فى رَمَضانَ لَوَدَّ أَنْ یَکُونَ رَمَضانَ السَّـنَهُ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 346.] رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: اگر بنده «خدا» مى دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتى وجود دارد] دوست مى داشت که تمام سال، رمضان باشد.
34. قـرآن و ماه رمضـان
قالَ الرِّضا علیه السلام:
مَنْ قَرَأَ فى شَهْرِ رَمَضانَ ایَهً مِنْ کِتابِ اللّه ِ کانَ کَمَنْ خَتَمَ الْقُرْانَ فى غَیْرِهِ، مِنَ الشُّهُورِ.
[بحار الانوار، ج 93، ص 346] امام رضا علیه السلام فرمود: هرکس در ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که در ماههاى دیگر تمام قرآن را بخواند.
35. شب سرنوشـت سـاز
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
رَأْسُ السَّنَـهِ لَیْلَهُ الْقَـدْرِ یُکْتَبُ فیها ما یَکُونُ مِنَ السَّنَهِ اِلَى السَّنَهِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 258 ح 8.] امام صادق علیه السلام فرمود: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته مى شود.
36. برترى شـب قـدر
قیلَ لاَِبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام:
کَیْفَ تَکُونُ لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؟ قالَ: أَلْعَمَلُ الصّالِحُ فیها خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فىأَلْفِ شَهْرٍ لَیْسَ فیها لَیْلَهُ الْقَدْرِ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 256، ح 2.] از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است.
37. تقــدیر اعـمال
قالَ الصّادِق علیه السلام:
أَلتَّـقْدیرُ فى لَیْلَهِ تِسْـعَهَ عَشَرَ وَ الاِْبْرامُ فى لَیْلَهِ اِحْدى وَ عِشْرینَ وَ الاِْمْضاءُ فى لَیْلَهِ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 259.] امام صادق علیه السلام فرمود: بر آورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى گیرد و تصویب آن در شب بیست و یکم و تنفیذ آن در شب بیست و سوّم.
38. احیــآء شب قـدر
عَنْ فُضَیلِ بْنِ یَسار قالَ:
کانَ أَبُوجَعْفَرٍ علیه السلام اِذا کانَ لَیْلَهُ اِحْدى وَ عِشْرینَ وَ لَیْلَهُ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ أَخَذَ فى الدُّعاءِ حَتّى یَزُولَ اللَّیلُ فَاِذا زالَ اللَّیلُ صَلّى.
[وسائل الشیعه، ج 7، ص 260، ح 4.] فُضیل بن یِسار گوید: امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست سوّم ماه رمضان مشغول دعا مى شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان مى رسید، نماز صبح را مى خواند.
39. زکات فــطره
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
اِنَّ مِنْ تَمـامِ الصَّـوْمِ اِعْطاءُ الزَّکاهِ یَعْنِى الْفِطْرَهَ کَما أَنَّ الصّلوهَ عَلَى النَّبِىِ صلی الله علیه و آله وسلم مِنْ تَـمامِ الصَّـلوهِ.
[وسائل الشیعه، ج 6، ص 221، ح 5.] امام صادق علیه السلام فرمود: تکمیل روزه به پرداخت زکات، یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم کمال نماز است.
منبع : چهل حدیث «روزه»، محمد حسین فلاح ‏زاده.