نویسنده: نجم الدین طبسی

در این مقال به بررسی وضعیت دینی مردم پیش از ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) می پردازیم.
از روایات فهمیده می شود که در آن روزگار، از اسلام و قرآن جز نامی بر جا نمی ماند، مسلمانان تنها به نام، مسلمان هستند. مساجد، دیگر جای ارشاد و موعظه مردم نیست.
فقهای آن زمان بدترین فقهای روی زمینند و دین با کالای کم ارزش و بهای اندکی معاوضه می شود.

الف) اسلام و مسلمانان
اسلام به معنی تسلیم بودن در برابر دستورات الهی است. اسلام برترین و بهترین ادیان است که خوش بختی بشر را در دنیا و آخرت تضمین می کند؛ ولی آن چه ارزش دارد، عمل کردن به دستورات اسلام و قرآن است. در آخر زمان همه چیز بر عکس می شود؛ یعنی از اسلام جز نامی بر جای نمی ماند. قرآن در جامعه حضور دارد؛ ولی تنها خطوطی است که در برگ ها نقش بسته است و مسلمانان تنها از نام مسلمانی برخوردارند و از اسلام نشانی ندارند. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید:« دورانی بر امّت من می آید که در آن، از اسلام جز نامی نماند و از قرآن جز نقش و تصویری نباشد. مسلمانان به نام، مسلمان خوانده می شوند؛ ولی نسبت به اسلام از هر کس بیگانه ترند ». (1)
امام صادق (علیه السلام) می فرماید: « به زودی دورانی فرا رسد که مردم خدا را نشناسند و معنای توحید را ندانند تا اینکه دجّال خروج کند ». (2)

ب) مساجد
مسجد جای پرستش خداوند و تبلیغات دینی و ارشاد و هدایت مردم است. در صدر اسلام، حتی کارهای مهم حکومتی در مساجد انجام می شد. جهاد در مساجد برنامه ریزی می شد و انسان از مسجد به معراج می رفت؛ ولی در آخرالزمان مساجد ماهیت خود را از دست می دهند و به جای آموزش و تبلیغات و ارشاد دینی، بر تعداد مساجد و تجملات آن افزوده می شود. در صورتی که مساجد از مؤمنان تهی است. پیامبر خدا می فرماید: « مسجد های آن زمان آباد و زیباست؛ ولی از هدایت و ارشاد در آن خبری نیست ». (3)

ج) فقیهان
عالمان و دانشمندان اسلامی، حافظان دین خدا در روی زمینند و راهنمایی و ارشاد مردم در دست آنان است. آنان با تحّمل زحمات، مسائل دینی را از منابع شرعی استخراج کرده، در دست مردم قرار می دهند؛ ولی در آخرالزمان وضع دگرگون می شود و عالمان آن روزگار بدترین عالمان خواهند بود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرماید: « فقیهان آن روزگار، بدترین فقیهانی اند که در زیر آسمان به سر می برند. فتنه و آشوب،از آنان آغاز می شود و به آنان نیز باز می گردد ». (4) شاید بتوان گفت: منظور، عالمان درباری و وابسته ای هستند که جنایات پادشاهان ستمگر و فرمانروایان خودسر را توجیه می کنند و به آنان رنگ اسلامی می دهند؛ آنانی که حاضرند با هر مجرم و جنایت پیشه ای، کنار آیند؛ مانند وعاظ السلاطین وابسته به وهابیت، که مبارزه با آمریکا و اسرائیل را خلاف شرع می دانند. آنان که در برابر جنایات اسرائیل دم بر نیاوردند و جنایات وهابیان را در کشتن زائران خانه خدا توجیه کردند و برایش آیه و روایت آوردند. آری، باید گفت: آنان بدترین فقیهانند که فتنه ها از آنان شروع شده، به آنان نیز باز می گردد.

د) خروج از دین
یکی دیگر از علائم آخرالزمان این است که مردم از دین خارج می شوند. روزی امام حسین (علیه السلام) به نزد امیرمؤمنان (علیه السلام) آمد. گروهی در گرداگرد حضرت (علیه السلام) نشسته بودند. ایشان به آنان فرمود: « حسین پیشوای شماست. چنانکه رسول خدا او را سیّد و سرور نامیده است. از نسل او مردی ظهور خواهد کرد که در اخلاق و چهره، شبیه من است. او دنیا را پر از عدل و داد می کند؛ چنان که [ پیش از آن ] پر از ستم و جور شده است ». سؤال شد: این قیام در چه زمانی خواهد بود؟ فرمود:« افسوس! هنگامی که از دین خارج شوید؛ هم چنان که زن برای شوهرش از لباسش خارج می شود ». (5)

ه) دین فروشی
انسانم مکلّف است که اگر جانش به خطر افتاد، از مالش بگذرد تا جانش محفوظ بماند و اگر دینش را خطری تهدید کرد، از جانش مایه بگذارد تا خطر متوّجه دینش نشود؛ ولی در آخرالزمان دین را به بهای کمی می فروشند و انسان هایی که صبح مؤمن بوده اند، بعد از ظهر کافر می گردند.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره فرموده است: « وای بر عرب از شرّی که به آنان نزدیک شده است. فتنه هایی چون پاره های شب تاریک و ظلمانی. صبح گاهان مرد مؤمن است و به هنگام غروب کافر. گروهی دین خود را به بهای ناچیز و متاع اندک می فروشند. کسی که در آن روز به دین خود چنگ زده و پای بند است، همانند کسی است که گلوله ای از آتش را در دست گرفته یا بوته ای از خار را در دست می فشرد ». (6)
این روایت به ضعف آگاهی مردم آن دوران دلالت دارد.

پی‌نوشت‌ها:

1- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : « سیأتی علی أمتی لایبقی من القرآن إلا رسمه، و لا من الإسلام إلا اسمه، یسمون به و هم أبعد الناس ». ثواب الاعمال، ص 301؛ جامع الاخبار، ص 129؛ بحار الانوار، ج52، ص 190.
2- عن أبی جعفر (علیه السلام) …: « یا خیثمه، سیأتی علی الناس زمان لایعرفون الله و ما هو التوحید حتی یکون خروج الدجال… ». تفسیر فرات، ص 139.
3-عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) : « سیأتی زمان علی أمتی… مساجدهم عامره، و هی خراب من الهدی… » بحار الانوار، ج52، ص 190.
4- عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) : « سیأتی زمان… فقهاأ ذلک الزمان شر فقهاء تحت السماء، منهم خرجت الفتنه، و إلیهم تعود ». بحار الأنوار، ج52، ص 19.
5- دخل الحسین بن علی (علیه السلام) علی علی بن أبی طالب (علیه السلام) و عنده جلساؤه، فقال: « هذا سیدکم، سماه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) سیداً، و لیخرجن رجل من صلبه، شبهی شبهه فی الخلق و الخلق، یملأ الأرض عدلاً، و قسطاً کما ملئت ظلماً و جوراً، قیل له: و متی ذلک یا امیرالمؤمنین؟ فقال: هیهات إذا خرجتم عن دینکم کما تخرج المرأه عن ورکیها لبعلها ». ملاحم، ابن طاووس، ص 144.
6- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : « ویل للعرب من شر قد اقترب فتناً کقطع اللیل المظلم، یصبح الرجل مؤمناً و یمسی کافراً، و یبیع قوم دینهم بعرض من الدنیا قلیل، المتمسک یومئذ بدینه کالقابض علی الجمره- أو قال: علی الشوک ». مسند احمد، ج2، ص 39.
منبع مقاله :
طبسی، نجم الدین؛ (1385)، دولت موعود، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم )، چاپ ششم